From Wikipedia, the free encyclopedia
Шахмат - эки оюнчу арасында ойнолгон логикалык оюн жана спорт түрү. Ар бир оюнчу 16 фигурадан баштайт: 8ден пешка, 2ден ат, 2ден пил, 2ден ладья, 1ден ферзь жана 1ден король.
Нимцовичтин коргонуусу жарым-жартылай жабылган башталыштарды билдирет жана 1.d4 Kf6 2.c4 e6 3.Kc3 Bb4 кыймылынан кийин бортто пайда болот. Бул башталыш автордун дебют стратегиясы жөнүндөгү ой-пикирлерин толугу менен чагылдырат, анда борбордун ломбардын басып алууга альтернатива катары фигуралык басым көрсөтүлөт.[1]
Тарыхы 1 500 миң жылдан кем эмес шахмат оюну, болжол менен мбайыркы Индияда же Персияда пайда болгон.
Индиядагы эрте шахмат формалары чатуранга (санскрит: चतुरङ्ग) деп белгиленеген, бул негизи менен "төрт бөлүм" деп толукталат - пехота, кавалерия, слондер жана араба - бул бирге пикир калган фигуры салымбай, улар учурда пешка, ат, слон жана турумай жортойт.[2][3][4] Чатурангада 8х8 тахташасыз оюн ойногонду, аны аштапада[5] деп аткаган. Ошондо алар Үлкөн жидек жолу аркылуу чыгып кеткен. Шахматтын эң эрте көргөзүмдери кос-көргөн Сасанидык Персияда 600 жылдык Билимдері жатышат, жерде оюн чатранг деп белгиле алып калган. Чатранг Исламий дүйнөсү менен танышты курманду[6] Исламий Персия женгинин жиынтыгында (633-51), ошондо ул шатрандж (арабча: фарс): деп атанды, бул жерде учурда фигурынын сүрөттөрү башында Персид гене аталышын жаттады. Испандун "Шатрандж" ajedrez (" al-shatranj") деп такшакталат, португалчада xadrez деп, греческийде затрикйон (персид чатрангтан туз берилген) деп аталат, бирок көпчүлүк Европада Персид shāh ("падыша") суранышы берүү менен аманатталган, бул жакта "Шах" жана "Шахмат" английский тілі деп топтогон. Шахтын персид "Шах мат" переводу бул ("король өлдү")[7] болуп саналат.
Сянци - шахмат түрү, Кытайда ачык-ашык белгилүү.[8][9][10] Шахматын чыгуучу-чыгуучу Кытай жана Түстүк-Чыгыш Азияга көчсү батыштын көчүүсүнө ээ көп документтер болгондон башка жок турган, анын ичинде анын кишикке шилтеше боло алат. Xiàngqí (象棋) сөзү Кытайда 569 жыл Билим жатуушунан ашык-ашык аракеттирүү үчүн колдонулат жаткан, бирок бул оюн шахмат менен тура жай байланыста эмес эркин эмес. Кытайда алгач бул шахматтын белгиси Xuan guai Lu (玄怪錄; "Таң буу балалыкта жана гарип жазуу") аталган китепте чыгып келет, бул жылга чейин болгон ата кийин 800 жыл болуп саналат.[11][12] Кычкылшыш түшүнмө бул точкасынан ушул бир сянгиден же алдынча болгон аттайдын жардамы менен батыш шахматаларин ттиктеш алып чыгат, эгерде жок болсо.
1951-жылы нeгиздeлгeн Эл apaлык пoчтa шaxмaт фeдepaцияcы (ICCF) [13] флимпиaдaны жaнa дүйнөлүк чeмпиoнaттapды ушул мoдaль Бoюнчa уюштуугa жooптуу.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
