Чыгыш Казакстан облусу

Чыгыш Казакстан облусу - Казакстан Республикасындагы адм.-айм. бирдик.

Түндүгүнөн Алтай Респ. (РФ), чыгышынан Шинжаң-Уйгур автоном району (Кытай), түштүгүнөн Алматы, батышынан Караганды, түндүк-батышынан Павлодар обл. менен чектешет. Облус 1932-ж. 10-мартта уюшулган. Аянты 283,2 мин км². Калкы 1,4 млн (2013). Негизинен казактар (56%) жана орустар (40%) жашайт. Ошондой эле башка улут өкүлдөрү да бар. Орточо жыштыгы 1 км² жерге 4,9 кшыи. Адм. борбору - Усть-Каменагорск ш. Адм.-айм. жактан 15 адм. районго, 10 шаарга бөлүнөт. Ири шаарлары: Усть-Каменагорск, Семей (Семипалатинск). Облус Евразия материгинин борбордук бөлүгүнөн орун алган. Аймагынын көп бөлүгү Алтай тоолорунда (эн бийик жери 4000 мден жогору) жайгашкан.

Климаты кескин континенттик. Январдын орточо температурасы -27...-33°С, июлдуку 3237°С. Жылдык жаан-чачыны 300-600 мм, тоолорунда 900 ммге чейин. Башкы дарыясы - Иртыш. Көлдөрү: Марка-Көл, Зайсан (Буктурма суу сактагычнын курмында). Kapa, күрөң жана боз топурактуу. Тоо этегиндеги ак кылкан, түрдүү чөптүү, талаа-тоолуу талаага, андан жогору орто бийик тоо токоюна (кайын, терек, карагай, кызыл карагай) субальп жана альп шалбаасына өтөт. Облустун башкы өнөр жай тармагы - түстүү металлургия (Кендүү Алтайдагы полиметалл кенинин базасында Усть-Каменогорскидеги коргошун-цинк, Иртыш полиметалл жана жибек кездемелер комбинаттары), өндүрүшү. Машина куруу (конденсатор, прибор куруу заводдору), жыгаччылык, женил, тамак-аш өнөр жай иштейт. Иртыш д-нда Буктурма, Шулба, Усть-Каменогорск ГЭСтери курулган. Айыл чарбасында кайрак эгин айдалат. Сүт-эт жана эт-жүн багытындагы мал, кой, эчки, чочко, жылкы асыралат. Аары чарбасы, балык кармоо, куну чарбасы (тыйын чычкан, булгун, ондатра) өнүккөн. Иртыш д-нда кеме жүрөт.

Колдонулган адабияттар

• «Кыргызстан». Улуттук энциклопедия: 7-том / Башкы ред. Ү. А. Асанов. К 97. Б.: «Кыргыз энциклопедиясы» башкы редакциясы, 2015. - 832 б., илл. ISBN 978-9967-14-125-4