Сумы

Сумы (укр. Суми) — Украинанын түндүк-чыгышындагы шаар, Сумы облусунун, Сумы районунун, Сумы шаардык коомчулугунун административдик борбору, ошондой эле Сумы агломерациясынын борбору.

Отурукташкан жай Сумы Желек Герб Өлкө УкраинаУкраина Тарыхы жана Географиясы Негизделген күнү [[1652[1]]] Аянты 95,3858[2] км² Калкы Расмий тили [[Украин тили]] Калкы ↘256 474[3] адам Сандык идентификаторлор

Шаардын калкы 256 474 киши, ээлеген аянты 95,3 км².

Географиялык абалы

Сумы шаары Псёл дарыясынын жээгинде, Сумка дарыясынын (мурдагы Сумы) кошулган жеринде жайгашкан. Шаар ичиндеги кап Стрелка (мурдагы Сумы) жана Попадканын куймаларын алат.

Шаардын аймагында чоң Чеха көлү жана бир нече ири гидрокарьералар бар.

Шаар аркылуу Н-07, Н-12, Т-1901, Р-45, Р-61, Р-44 автомобиль жолдору жана темир жол, Сумы, Сумы-Товарная, Олдыш жана Басы станциялары өтөт.

Этимологиясы

Шаардын атын эки тараптан жууп турган Сума жана Сумка дарыяларынан алган. Сумынын турган жеринен аңчылык баштыктары табылганы тууралуу уламыш бүгүнкү күнгө чейин сакталып келет. Бул 1781-жылы бекитилген шаардын гербинде чагылдырылган: бинттери бар үч кара баштык жана тик бурчтуу калкандагы алтын топчу. Сумы шаарынын аталышынын келип чыгышы жөнүндө бир нече уламыштар бар. Төмөндө алардын айрымдары келтирилген.

• 17-кылымдын ортосунда, азыркы Украинанын түндүк-чыгышында, адаттан тыш кооз аймакта, көптөгөн байыркы славян конуштарынын издери бар, бирок андан кийин толугу менен ээн калган чеп шаар пайда болгон. Анын курулушуна воевода К.Арсениев жетекчилик кылып, падыша Алексей Михайловичке мындай деп жазган: «...жана Суверен шаары Псла дарыясынын боюнда жана Сума дарыясынын жана кичи Сумка дарыясынын оозунда турган, ал эми кичинекей, Суверен, Сумка дарыясы Сума дарыясына, Сума дарыясы Псель дарыясына кулады. Чепти орус аскер кызматчылары менен бирдикте Днепрдин аркы өйүзүнөн келген украиналык келгиндер куруп, алар шаардык конуштардын жана анын айланасындагы конуштардын тургундарына айланган. Алардын арасында шаарга атын берген мергенчилик каптар жөнүндөгү уламыш жаралган. Эмен токоюнан шаардын түптөлгөнүнө бата белгиси сыяктуу үч кап толтура алтын табылды. Тигил же бул, бирок 1651-жылы башталган Сумы Слобода казак полкунун туусунда 1781-жылдан бери шаардын расмий эмблемасы болуп калган үч сом түрүндөгү эмблема бар болчу.
• 1775-жылы Сумы гусар полкунун туусунун белгиси катары шаардын гербин иштеп чыккан куралдын падышасы М.М. Г.Кондратьевдин казактары тарабынан болочок Сумы чеби, же Хмельницкийдин чабармандары, же падышанын чабармандары жоготкон. Бирок, кыязы, шаардын аталышы шаар негизделгенге чейин эле ушундай аталышка ээ болгон Суме (азыркы Баг) жана Баг (азыркы Стрелка) гидронимдерине милдеттүү.

Шаардын аталышы Сумка (Сума) дарыясынын атынан келип чыккан, ал түрк тилдериндеги су - "суу" деген сөздүн негизинде болушу мүмкүн^[4].

Булактар

1. Sumy, city // The New Encyclopedia Britannica. 15th edition. Micropaedia. Vol.11. Chicago, 1994. page 387
2. Постанова Верховної Ради України Про зміну і встановлення меж міста Суми і Сумського району Сумської області
3. Чисельність наявного населення України на 1 січня 2022
4. Калып:Книга