Доллар

Доллар (англ. dollar) — дүйнөнүн 36 өлкөсүнүн валюталарынын аталышы.

Доллар Австралия, Белиз, Канада, Жаңы Зеландия, Намибия, Сингапур, Синт-Эстатиус, Сабу, Чыгыш Тимор, Пуэрто-Рико, Панама, Палау, Бруней, Бонайре, Британиялык Виргин аралдары, Багама аралдары, Бермуд аралдары, Суринам , Маршалл аралдары, Соломон аралдары, Америка Кошмо Штаттары, Сальвадор, Эквадор, Тайвань, Гонконг, Зимбабве, Фиджи, Микронезия Федеративдик Штаттары, Теркс жана Кайкос аралдары, Ямайка өлкөлөрүндө жана башка бир катар бөлөк өлкөлөрдө жүгүртүлүчү расмий валюталарынын аталышы.

Бир доллар жалпысынан 100 центке барабар.

Аталышы

Бул аталыш «талер» (нем. Taler) деген сөздөн келип чыккан. Биринчи жолу «доллар» (dollar) сөзү шотландиянын 1567-1571^[1] жылдары чыгарылган куну 30 шиллинг болгон, «кылычтуу доллар» (англ. Sword Dollar) каймана аттуу монеталардын бир түрүнүн аталышы катары колдонулган. Доллар деген сөз Уильям Шекспирдин «Макбет»^[2] (XVII кылымдын башы) пьесасында да кездешет:

That now Sweno, the Norways' king, craves composition: Nor would we deign him burial of his men Till he disbursed at Saint Colme's inch Ten thousand dollars to our general use.

Доллар белгиси

Доллар белгисинин эволюциясы.

Негизги макала: Доллар белгиси

Белгинин келип чыгышы

Доллар белгисинин келип чыгуу тарыхында ар кандай теориялар, божомолдор жана уламыштар бар, бирок илимий жактан далилденген версиясы жок. Азыркы учурда көп айтылган версияларынын бири — доллар белгиси испан песосунан келип чыккан деген версия. «p^s» кол жазма аббревиатурасын 1770-жылдардагы британиялык, америкалык, канадалык, мексикалык жана башка испан-америкалык иш кат алышууларынан кезиктирсе болот. «P» тамгасынан тик сызык гана калган, ал эми «S» тамгасы фон катары колдонулуп, жазуу ылдамдыгын жогорулатууга мүмкүндүк берген деп божомолдонот.

Азыркы теориялар «US» жазуусунун өзгөртүлгөн вариантынан келип чыккан деп да карашат.

«Доллар» аталыштагы валюталар

Сүрөт	Валюта коду	Аталышы	Жүгүртүү мезгили	Өлкө	Жүгүртүүдөгү номиналы
	AUD	Австралия доллары	1966-ж. баштап	Австралия Бирлиги	банкноттор: 5, 10, 20, 50, 100 монеталар: 5, 10, 20, 50 цент, 1, 2 доллар
Файл:Bahamas 25 cents-2.JPG	BSD	Багама аралдарынын доллары	1966-ж. баштап	Багама аралдары	банкноттор: 1, 5, 10, 20, 50, 100 монеталар: 1, 5, 10, 15, 25 цент
	BBD	Барбадос доллары	1973-ж. баштап	Барбадос	банкноттор: 2, 5, 10, 20, 50, 100 монеталар: 5, 10, 25 цент, 1 доллар
Файл:Belize 50 cents.JPG	BZD	Белиз доллары	1973-жылдан (Британиялык Гондурастын 1885—1973 жж. сыяктуу) баштап	Белиз	банкноттор: 2, 5, 10, 20, 50, 100 монеталар: 1, 5, 10, 25, 50 цент, 1 доллар
	BMD	Бермуд аралдарынын доллары	1970-ж. баштап	Бермуд аралдары	банкноттор: 2, 5, 10, 20, 50, 100 монеталар: 1, 5, 10, 25, 50 цент, 1 доллар
	BND	Бруней доллары	1967-ж. баштап	Бруней	банкноттор: 1, 5, 10, 50, 100 монеталар: 1, 5, 10, 20 жана 50 цент
	жок	Вест-инд доллары	1935—1964	Барбадос, Британиялык Гвиана, Тринидад жана Тобаго, Британиялык Шамал тараптагы аралдар, Британиялык Шамал алдындагы аралдар, Вест-Индия Федерациясы, Ямайка
	XCD	Чыгыш Кариб доллары	1965-ж. баштап	Антигуа жана Барбуда, Доминика, Гренада, Монтсеррат, Сент-Китс жана Невис, Сент-Люсия, Сент-Винсент жана Гренадиндер, Ангилья	банкноттор: 5, 10, 20, 50, 100 монеталар: 1, 2, 5, 10, 25 цент, 1 доллар
	жок	Гавай доллары	1847—1903	Гавайи
	GYD	Гайана доллары	1965 года-ж. баштап	Гайана	банкноттор: 20, 100, 500, 1000, 5000 монеталар: 1, 5, 10 доллар
	HKD	Гонконг доллары	1845 года-ж. баштап	Гонконг	банкноттор: 10, 20, 50, 100, 500 жана 1000 монеталар: 10, 20, 50 цент, 1, 2, 5, 10 доллар
	ZWC	Зимбабве доллары	1981—2009	Зимбабве	2009-жылдын 30-июнунда өтө жогорку инфляциядан улам Зимбабвенин резервдик банкынын чечими менен Зимбабве доллары жоюлган.
	KYD	Кайман аралдарынын доллары	1972-ж. баштап	Кайман аралдары	банкноттор: 1, 5, 10, 25, 50, 100 монеталар: 1, 5, 10, 25 цент
	CAD	Канада доллары	1858-ж. баштап	Канада	банкноттор: 5, 10, 20, 50, 100 монеталар: 1, 5, 5, 10, 20, 50 цент, 1, 2, 5 доллар
	жок	Кирибати доллары	1979-ж. баштап	Кирибати	банкноттор: нет монеталар: 1, 5, 10, 25 цент, 1, 2 доллар
	LRD	Либерия доллары	1944-ж. баштап	Либерия	банкноттор: 1, 5, 10, 20, 50 жана 100 монеталар: 5, 10, 25, 50 цент, 1 доллар
	жок	Малай жана Британиялык Борнео доллары	1953—1969	Малай Федерациясы, Сингапур, Саравак, Түндүк Борнео, Бруней
	жок	Малай доллары	1939—1953	Бруней, Джохор, Кедах, Келантан, Перлис, Сингапур, Стрейтс Сетлментс, Тренгану, Федерацияланган малай мамлекеттери, Малай Бирлиги, Малай Федерациясы
		Эл аралык доллар
	жок	Монгол доллары	1921—1925	Монголия (1911—1924)	банкноттор: 10, 25, 50, 100
	NAD	Намибия доллары	1993-ж. баштап	Намибия	банкноттор: 10, 20, 50, 100 жана 200 монеталар: 1, 2, 5, 10, 20 жана 50 цент, 1, 2 жана 5 доллар.
	жок	Ниуэ доллары	2009-ж. баштап	Ниуэ	банкноттор: жок монеталар: 5, 10, 20, 50 цент, 1 доллар
	NZD	Жаңы Зеландия доллары	1967-ж. баштап	Жаңы Зеландия, Ниуэ, Кук аралдары, Токелау, Питкэрн.	банкноттор: 5, 10, 20, 50, 100 монеталар: 10, 20, 50 цент, 1, 2 доллар
	жок	Ньюфаундленд доллары	1858—1949	Ньюфаундленд.
	жок	Кук аралдарынын доллары	1972-ж. баштап	Кук аралдары	банкноттор: 3, 10, 20, 50 монеталар: 10, 20, 50 цент, 1, 2, 5 доллар
	жок	Питкэрн аралынын доллары	1988-ж. баштап	Питкэрн аралы	банкноттор: нет монеталар: 5, 10, 20, 50 цент, 1, 2, 5, 10, 25, 50, 250 доллар
	жок	Кысыктыр доллары	1904—1939	Стрейтс-Сетлментс, Бириккен Малай Султанаттары, Бирикпеген Малай Султанаттары, Саравак, Бруней жана Түндүк Борнео колониялары.
	жок	Родезия доллары	1970—1981	Зимбабве
	жок	Саравак доллары	1858—1953	Саравак
	жок	Түндүк Борнео доллары	1882—1953	Түндүк Борнео
	SGD	Сингапур доллары	C 1967	Сингапур	банкноттор: 2, 5, 10, 50, 100, 1000, 10000 монеталар: 1, 5, 10, 20, 50 цент, 1 доллар
	SBD	Соломон аралдарынын доллары	1977-ж. баштап	Соломон аралдары	банкноттор: 2, 5, 10, 20, 50, 100 монеталар: 1, 2, 5, 10, 20, 50 цент, 1 доллар
	USD	АКШ доллары	1792-ж. баштап	АКШ, Бермуд аралдары, Бонайре, Британиялык Виргин аралдары, Чыгыш Тимор, Зимбабве, Маршалл Аралдары, Палау, Панама, Пуэрто-Рико, Саба, Сальвадор, Синт-Эстатиус, Теркс жана Кайкос аралдары, Микронезия Федеративдик Штаттары, Эквадор	банкноттор: 1, 2, 5, 10, 20, 50, 100 (ограничено 500, 1000, 5000, 10 000, 100 000) монеталар: 1, 5, 10, 25, 50 цент, 1 доллар
	жок	КАШ доллары	1861—1865	КАШ	банкноттор: 5, 10, 50 цент, 1, 2, 5, 10, 20, 50, 100, 500, 1000 доллар 4 пробные монеталар номиналом 50 цент; 12 пробных монет номиналом 1 цент
	SRD	Суринам доллары	2004-ж. баштап	Суринам	банкноттор: 1, 2Калып:Дробь, 5, 10, 20, 50, 100 доллар монеталар: 1, 5, 10, 25, 100, 250 цент
	жок	Тайвань доллары	1946—1949	Тайвань
	TWD	Жаңы тайвань доллары	1949-ж. баштап	Тайвань	банкноттор: 100, 200, 500, 1000, 2000 монеталар: ½, 1, 5, 10, 50
	TTD	Тринидада жана Тобаго доллары	1964-ж. баштап	Тринидад жана Тобаго	банкноттор: 1, 5, 10, 20, 100 монеталар: 1, 5, 10, 25 жана 50 цент
	TVD	Тувалу доллары	1976-ж. баштап	Тувалу	банкноттор: жок монеталар: 5, 10, 20, 50 цент, 1 доллар
	FJD	Фиджи доллары	1969-ж. баштап	Фиджи	банкноттор: 1, 2, 5, 10, 20, 50, 100 монеталар: 1, 2, 5, 10, 20, 50 цент, 1 доллар
	жок	Цзяо-Чжоу доллары	1907—1914	Цзяо-Чжоу
	жок	Эфиопия доллары	1945—1976	Эфиопия
	JMD	Ямайка доллары	1969-ж. баштап	Ямайка	банкноттор: 1, 2, 5, 10, 20, 50, 100, 500, 1000 монеталар: 1, 5, 10, 20
	жок	Жапон оккупациялык доллары	1942—1945	Сингапур, Британиялык Малайя, Түндүк Борнео, Саравак, Бруней, Бирма

Колдонулган адабияттар

• “Кыргызстан”. Улуттук энциклопедия: 3-том. Башкы ред. Асанов Ү. А., Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2011. ISBN 978–9967–14–074–5

Булактар

1. The History of the Silver Dollar
2. «Макбет» пьесасындагы «доллар» деген сөзгө шилтеме