Neon

Elven gymyk yw neon, niver 10 y'n Vosen Beriodek. Y furvell gymyk yw Ne. An hanow a dheu dhyworth an ger Greka neos, ow styrya nowydh. Gass didhregynnus yw, heb rann y'n korf denel, drefen ny dhasober gans elvennow erel. Yn 1898, yn Kolji Pennskol, Loundres, William Ramsay ha Morris Travers a enyshas an gass krypton. Byttegens i re wrug gwaytyas gass moy skav. Yn mis Metheven y'n keth bledhen, i a wrug moy a hwithrans, ha'n tro ma y tiskudhsons gass nowydh hag a dheuth yn kynsa orth argon soled ethenna. Pan veu gorrys an gass yn spektrometer, i a sowdhenas drefen an golow rudh bryntin.

Ensampel a	Elven gymyk, atmophile element
Klass	bagas 18
Furvell gymyk	Ne
Dydhyas diskudhans	1898
Niver atomek	10
Aray an elektrons	1s² 2s² 2p⁶, [He] 2s² 2p⁶
Rann a	period 2, bagas 18
Restrennow kelmys war Gemmyn Wikimedia

Askorrys yw neon dhyworth ayr linyel dre dhistyllyans rannrivek (Sowsnek: fractional distillation), nebes tonnasow pub bledhen. An chif devnydh yw arwodhow neon, ha golowysi niwl ynwedh. Gwrys veu an arwodh neon kynsa gans Georges Claude yn 1910, ha kyns pell usys ens gans an diwysyans argemynna. Usys yw avel lin yeynhe tempredhow isel. Nyns yw y dempredh mar isel avel heliom (-246°C yn le -269°C), mes lin yeynhe moy effeythadow yw.

Poos atomek neon yw 20.18, y boynt teudhi yw -249°C ha'y boynt bryjyon yw -246°C. Y dhosedh yw 0.9g an liter. Gass diliw, anvlasus yw neon. Ny dhasober gans elvennow erel vytholl.

J.Norman Collie a leveris y vos diskudhyor neon ynwedh. Ny wodhon a-dro dhe wiryonedh hemma, mes den pur dhidheurek o yn neb kas. Ev a wrug an skeusen dewyn-X gynsa, krambler a vri veu yn menydhyow Alban, ha leverir Conan Doyle dhe skrifa character Sherlock Holmes a-dro dhodho.

Mirva

• 
  Devnydh neon avel lin yeynhe
• 
  Golowysi neon yn Tokyo, Nihon
• 
  Syr William Ramsay
• 
  Georges Claude
• 
  Morris Travers
• 
  Norman Collie