From Wikipedia, the free encyclopedia
Yekta Geylanî yan jî Yekta Uzunoğlu bijîşk, nivîskar, wergêr, karmend û têkoşerê heqên mirovan a kurd e ku di sala 1953an li navçeya Farqînê ya Diyarbekirê hatiye dinyayê.[1][2][3]
Yekta Geylanî | |
|---|---|
 Yekta Uzunoğlu 2017 | |
| Jidayikbûn | 10ê gulana 1953an (71 salî) |
| Esil | Kurd |
| Hevwelatî |  Kurdistan Almanya |
| Pîşe | Nivîskar, wergêr û bijîşk |
| Malper | yektauzunoglu |
biguhêre | |
Di sala 1953an de li bajarê Farqînê wek zarokê malbatekî welatparezên kurd tê dinê. Salên 1967-1970an de lîse li Siweregê bi Mehmet Uzun, Mehmet Vural, Mahmût Çikman, Dr. Bilal Pişirici re xwendiye. Di sala 1970yan de bi Necatî Siyahkan re rojnameya "Siverek Kültür Gazetesi” de wek xwendekar kar kiriye. Birayê wî parêzer Erdinç Uzunoğlu[4][5] ye, helbestvanê Rojen Barnas û Kendal Nezan jî kurxalê wî ne.
Di sala 1971ê de diçe Parîsê. Bi bûrsa rewşenbîrê kurd Kamiran Alî Bedirxan Beg di navbera salên 1972 -1979an li Pragê di Zanîngeha Charlesê de beşa Bijîşkiyê dixwîne û dibe doktor.
Di dema xwendekariyê de dibe endamê Komeleya Xwendekarên Kurd li Ewropayê. Di nav komeleyê de bi Tariq Aqrewî, Mîrhem Yiğit, Qadir Dîlan, Muhemed Muhtedî, Selîm Babanzade, Muhemed Zaza, Zagros Haco re kar dike.[6]
Dema ku Çekoslovakya ji aliyê Pakta Artêşa Varşovayê ve tê dagirkirin di berxwedanê de dibe aktivîst bo heqên mirovan di Komara Çekolovakyayê de. Zelalpiştê şikesta şoreşa Mela Mistefa Barzanî di sala 1975an de Sedam Huseyn ji dewleta Çekoslovakyayê xwest ku xwendekarên kurdên başûr bigrin û bişînin Bexdayê. Dewleta komunîst ku serokkomar Gûstav Hûsakê stalînîst bû her hefte xwendekarên kurd ji zanîngehan kom dikir û dişand Bexda û li Bexda Sedamî ew didan kuştin.
Di sala 1973an de Dr. Ebdurehman Qasimloyî li Pragê nas dike, dostaniya wan ta şehîdbûna Dr. Qasimlo di sala 1989 de dom dike, bi salan alîkariya Partiya Demokrat a Kurdistana Îranê dike.
Di sala 1975an da Yekta Geylanî û Hacî Ehmedî (pêşeweyê Partiya Jiyana Azadiya Kurdistanê - PJAKê) bi ser Konsolsoxaneya Swêde de digrin.[7] Bi 20-30 xwendekarên kurd re greva birçîbûnê organîze dikin. Di dewra Gûstav Hûsakê Stanîlîst de xwendakarên kurd radestî Sedam dikin. "Swêd welatekî bealî ye” û ev çalakî di dinê de deng dide û şandina xwendekarên Kurdên Başûr li Bexda dide sekinadin, rejîma Sedam bi vê çalakiyê di vê warê de şikest dixwe.
Dr. Yekta Geylanî di sala 1976an de bi alîkariya hevalê xwe Prof. Dr. Pavel Martasek [8] û Vladîmîr Korenskî bi navebeynakariya çapxaneya Araratê ya neqanûnî li Komara Çekoslovakya ava dike û dehan pirtûk, namilke, nexşe Kurdistanê û nivîsên xwe, ya Dr. Ebdulrehman Qasimlo,[9] Kendal Nezan û yê Prof. Dr. Joyce Blau, bi zimanên cuda-cuda çap dike, diweşîne û li Ewropa belav dike. Çapxaneya Araratê(Agirî) di dîrokê de yekem çapxaneya kurdî ye li Ewropayê.[10]
Dr. Yekta Geylanî di dema ku li koleja bijîşkiyê dixwîne, xortekî li dijî komînîzmê ye. Di wê dewrê da bi serokê Komara Çekyayê Vaclav Havel re di nava rêxistina 77an de cîh digre û wê demê di nava çalakiyên siyasî de ye. Dema ku Vaclav Havel tê girtin, Dr. Yekta Geylanî jî sirgûn dikin.
Herwiha piştre Dr. Yekta Geylanî li Parîsê bi cîh dibe. 1982an lîsansa bilind û mastirê li ser nexweşiyên hundirîn dike.
Bi wezîrê berê yê Karên Derveyî yê Fransayê Bernard Kouchner û bi komek hevalan re Rêxistina Bijîşkên Sînornenas ava dike. Hikûmeta Fransayê Dr. Yekta Geylanî layiqê Bûrsa Enstitûya Pasteur dibîne. Dr. Yekta Geylanî piştî 5 mehan pispor / îxtîsasê, bi nameyekî spasdariya xwe ji hikûmeta Fransayê re dişîne û bûrs û hemû derfetên ku hikûmeta Fransayê jê re dabûn lê vedigerîne û Dr. Yekta Geylanî, tevî hevalên xwe yên Bijîşkên Sînornenas diçe Kurdistana Îranê (Rojhilat), ji bo alîkariya şervanên Rojhilatê Kurdîstanê. Nexweşxaneyên sahra ava dike, dibistan bo ciwanên kurd li serê çiya vedike, dibe mamosteyên wan, li Kurdistana Rojhilat ji Qoturê ta Soma-Biradost di eniya şerê de wek peşmerge ciyê xwe digre.[11][12][13][14][15]
Dr. Yekta Geylanî hemwelatiyê Tirkiyeyê bû. Ji ber parastina heqê mirovan û alîkariya însanî ya kurdan û mirovan di sala 1987ê de ji hemwelatiya Tirkiyeyê tê avêtin. Li Almanyayê xwediyê statûya penaberiyê ye. Di 1983an de Enstîtûya Kurdî ya Parîsê bi Kendal Nezan, Remzi Raşa û Yilmaz Guney re ava kiriye.[16] 1983 - 1988 avakar û rêveberiya Enstîtûya Kurdî ya Bonnê kiriye. Herwiha Dr. Yekta Geylanî di dema xwendekariyê de mecbûr dimîne çend welatan biguherîne.[17] Li sala 1988 de cara yekem di dîroka Kurdîstanê de li Ewropayê li ser pelên kurt de li Monte Carlo de radyoya kurdî vekir û dest bi weşanên kurdî kir.[18]
Dr. Yekta Geylanî, bi 10 zimanan bi awayekî herikî diaxive. Piştî têkçûyina komînîzmê vedigere Pragê. 1990î li Çekoslovakya 17 şîrketan ava dike.[19][20] Sala 1994an de dewleta kûr ya Çek û Tirk Dr. Yekta Geylanî tûşî problem û arîşeyan dikin. Herwisa di sala 1994an de rastî êrîşên hemwelatiyên Tirkiyeyê tê. Li Çekoslovakyayê kesên hemwelatiyên Tirkiyeyê yên ku bi nasnameyên sexte dijîn êrîşî Dr. Yekta Geylanî dikin. Ji vê êrîşê zindî difilite.[21][22][23]
Bi hevkariya kesên neqanûnî/illegal yên Tirk ji aliyê polîsên Çekê ve tevî 3 kurdên din tê girtin. Dr. Yekta Geylanî ji 13ê îlona 1994an heta 1997an di zîndane da dimîne. Yek kurdekî bi navê Gafur Gökmen[24][25][26] piêtê berdana xwe 32 saliyê xwe de diçe rehma xwedê ji ber ku di girtigehê de nexweş dikeve û nayê dermakirin, kurdê dinê bi navê Hacî Bulut di girtigehê de dîn dibe.[27][28][29][30][31]
Rêxistina Efûyê ya Navneteweyî (Amnesty International)[32] aşkere dike ku Dr. Yekta Geylanî bi awayekî hiqûqî nehatiye dadmendkirin, nehatiye darizandin û careke din doza dadigehkirina wî ya hiqûqî dike[33][34] Di sala 2007an de Serokkomarê Çekyayê Vaclav Havel, xwediyê xelata Osakarê Zdeněk Svěrák û 160 şexsiyetên herî navdarên Komara Çek ji bo pîştevaniya têkoşîna Dr. Yekta Geylanî dest bi greva birçîbûnê dikin, bi vê riyê êrîşên dewleta kûr a Çekya li ser Dr. Yekta Geylanî ku berdewam e, protesto dikin.[35][36][37][38][39]
Tiştekî ku Dr. Yekta Geylanî bê tawanbarkirin nayê ditîn û di 31ê tîrmeha 2007an de dosyeya Dr. Yekta Geylanî paqij derdikeve. Dr. Yekta Geylanî dema di zîndanê de ye, rastî gelek miameleyên xirab tê û zerarê dibîne. 56 dozên hiqûqî derbarê berpirsan de vedike. Dozên tazmînatê di sala 2010an de bi dawî dibin.[40]
Yekta Geylanî di dîroka hiqûqa Komara Çekyayê de tazmînata herî mezin bi dest dixe. Yên ku komara dewleta kûr ya Çekya bi wî dane jiyandin, di pirtûka bi navê "Îfade" Girêdana arşîvê 2016-03-12 li ser Wayback Machine dinivsîne û pirtûk bi deh hezaran çap dibe û li zimanê almanî jî tê wergerandin û bi almanî jî çap dibe. Dr. Yekta Geylanî di 21.01.2015an de di mala xwe da rastî êrîşa kuştinê hatiye. Lê bi zindî filîtiye. Kujer bi aliyê rêxistineke ku dixwazin Dr. Yekta Geylanî bikujin ve hatiye organîzekirin. Doz hîna berdewam dike.[27]
Dr. Yekta Geylanî hemwelatiyê Almanyayê ye. Bavê du keçan e, 3 zarokên wî hene. Li Pragê li Komara Çekya dijî. Wî bi tevahî 51 pirtûk bi zimanên cuda-cuda nivîsine, wergerandine û weşandine. Dr. Yekta Geylanî 10 zimanan zane.[27]
Di sala 2006an de saziya herî navdar Harta 77 xeleta herî bi prestîj (Frantîsek Krîegel) ya Komara Çek ji destê serokomar Vaclav Havel bona cesaretê xwe li şerê hember bêedaletiyê, neheqiyê werdigire û dibe biyaniyê yekem li dîroka komara Çek de ku vê xelatê bi dest dixe.[41][42][43]
Pişta êrişa DAIŞê di sala 2014 Dr. Yekta Geylanî hember vê êrişê disekine, alîkariya Kurdên Rojava dike, bi cîgirê komîsyona leşkeriya Parlamena Ewropî J. Stetina re diçe Kobanê û Nesrîn Abdullah (YPJ) tîne Komara Çek, dîsa di sala 2015an de dibe sedem ku serok Mesûd Barzanî tê Komara Çek û 20.12.2015 parlamenterên Kurdistanê tîne Komara Çek. Roja 21.01.2015 de sûcdarekî navdar Vaclav Faktor ku hemkarê polîsê Komara Çek e bi şev dikeve mala Dr. Yekta û dixwaze wî bikuje, polîs wî digre lê rojekî şûn de wî berdide.
Yekta Geylanî di 28ê nîsana 2017an de li Pragê bê sebeb tê girtin (li ser daxwaza Sefîrê tirk). Dotira rojê ew bi biryara dadgehê tê serbestkirin.[44] Li gorî xwe Uzunoğlu li ser daxwaza balyoza tirk li Prag ji alî polîsên ku bi wan re kar dikin hat girtin.[45] Dadgeha Ewlekariyê ya Komara Çek bi daxuyaniya 13ê sibata 2018an de, di binê vê pelê de hatiye belavkirin: III. ÚS 1920/17, bi devê kadî Prof. Dr. JUDr. Jan Filip CSc ragihand ku girtina Yekta Geylanî di 28ê kanûna paşîn a 2017an de dijî qanûna ewlekariyê bû û komara çek mahkûm kir.[46]
Di 2015ê de li ser daxwaza Parlamenterê Parlamena Ewropayê û cîgirê serokê komîsyona parastinê Parlamena Ewropayê MEP Jaromir Stetina û Yekta Geylanî bi hev re çûne Bakurê Sûriyê (Rojava) da ku li ser şerê dijî DAIŞê bo Parlamena Ewropa lêkolîn bikin. Piştî vegera xwe, Jaromîr Stetîna hem li ser rûpela xwe û hem jî li ser rûpela fermî ya Parlamena Ewropayê çend wêneyan li gel şerwanên kurd ku li dijî DAÎŞê şer dikirin weşandiye.[47] Dr.Yekta Geylanî jî wan wêneyan bi destûra Jaromîr Stetina ser Twitterê xwe de parve kiriye. Di kanûna paşîn a 2019an de li Tirkiye Yekta Geylanî ku biraziyê Dr. Yekta Geylanî ye tê girtin. Derdikeve holê ku Tirkiye ji sedema van wêneyan biryara girtina Dr. Yekta Geylanî daye û bi şaşî biraziyê wî berçav kirine ku navê wî jî Yekta Geylanî ye. Dr. Yekta Geylanî hemwelatiyê Almanyayê ye, çendan parlamenterên Alman, Jaromîr Stetina û parlamenterên din ya Parlamena Ewropayê, PENa Kurd û gelek kesayetiyên navdarên Çek û Alman vê biryara dewleta Tirkan protesto kirin. Ew wêne ku bûye sedama bîryara girtina Dr. Yekta Geylanî ta roja îro jî li ser malpera fermî ya Parlamena Ewropî de zeliqandî ye û ji her kesî re vekiriye.[48][49][50]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
