Max Planck

Max Karl Ernst Ludwig Planck (jdb. 23ê nîsana 1858an li Kiel; m. 4ê çiriya pêşîn a 1947an li Göttingen) yek ji fîzîknasên navdar ên alman e. Ew wekî avakerê fîzîka kuantumê tê zanîn. Sala 1918î Xelata Nobel a fîzîkê wergirtiye.

Max Planck
Navê rastî	Max Karl Ernst Ludwig Planck
Jidayikbûn	23 nîsan 1858  Kiel (Duchy of Holstein, German Confederation)
Mirin	4 çiriya pêşîn 1947  Göttingen
Sedema mirinê	Mirina masûlkeyên dil (Sedemên sirûştî)
Cihê goristanê	Stadtfriedhof Göttingen
Hevwelatî	Împeratoriya Almanî (1), Komara Weimarê (2), Almanyaya Nazî (3), Bizone (4)
Perwerde	Zanîngeha Ludwig Maximilian a Munîhê (1874–) Frederick William University Berlin Maximiliansgymnasium München Zanîngeha Humboldt ya Berlînê
Pîşe	Fizîknasê teorîk fizîknas fîlozof
Xebat	Planck's law h
Meqam	Geheimrat (1908–) profesor (1885–)
Partiya Siyasî	German People's Party
Hevjîn	Marie Merck
Zarok	Erwin Planck Karl Planck
Dê û bav	Wilhelm von Planck  (bav)
Xelat	Xelata Nobelê ya Fizîkê (1918) Adlerschild des Deutschen Reiches (1928) Max Planck Medal (1929) Goethe Prize (1945) Copley Medal (1929)
biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre

Planck wekî Albert Einstein, yek ji giregirên fîzîkê ye. Gelek caran bi hev re xebitîne. Planck gelek angaşt û formûl avakiriye û bipêşxistiye. Bo mînak Neguhera Planck, Zagona Planck a tîrêjdayînê hwd. Hêj di 30 saliye xwe de dibe gerînendeyê enstîtuya fîzîk a Berlînê. Doktoraya xwe bi angaşta ravekirina ristina hîdrojenê dide lê ew pirranî bala xwe berdide fîzîka matematîkî. Keşfa cîsmên reş dike û bi wêrekî fîzîka heyî û rûniştî rexne dike. Sala 1900î êdî keşfa wî ya mekanîka kuantumê amade ye.

Têkiliya di navbera enerjiya qûantan û frekansa pêlekî bi formûla ${\displaystyle E=h\cdot \nu }$ dida ravekirin. Ev yeka wekî şoreşeke nû ya fîzîkê bû.

Dîsa Neguhera Planck a ku di matematîka fîzîkê de tê bikaranîn û navdar e wisa ye:
(${\displaystyle h=6{,}62607\cdot 10^{-34}\,{\rm {{J\,s}=4{,}13567\cdot 10^{-15}{\rm {{eVs},}}}}}$)

Di jiyanê de xwedî ramanên hişk û biryardar bûye. Lawê wî tevlî çalakiyeke kujerî li dijî Adolf Hitler dibe. Sazûmaniya nazî ji Planck dixwazin heger ew bi fermî û eşkere piştgiriya xwe bo rejîma faşîzmê bike dê lawê wî were azadkirin. Planck vê teklîfê napejirîne û ramana xwe ya li dijî faşîzmê nafiroşe. Lawê wî paşê tê kuştin.

Xelat û payeyên wî

• 1915 Pour le Mérite Ev xelat bo zanistî û hunerê tê dayîn
• 1918 Xelata Nobel a fîzîkê (1919 tê dayîn)
• 1928 Adlerschild des Deutschen Reiches
• 1929 Max-Planck-Medaille (bi tevî Albert Einstein; ev xelat sala 1929î ji aliyê DPG ve hatiye dayîn)
• Doktoriya şerefê ya zanîngehên Frankfurt, Munîx (TH), Rostock, Berlîn (TH), Graz, Aten, Cambridge, London û Glasgow
• 1938 Asteroîda Nr. 1069 bi navê Planck hate binavkirin Planckia
• 1957 heya 1971 Hûrdirava (pere) ya 2 DM bi wêneyê wî hate xemilandin
• 1983 Li DDR a berê hûrdirava 5 Mark, bo xatirê 125emîn rojbûyîna Planck hat xemilandin.

Îro gelek dibistan, zanîngeh, kolan hwd. bi navê wî hatine binavkirin.

Çavkanî