Holenda an jî Nederlenda (bi holendî: Nederland) û herwiha wekî Welatê Jêrîn teyê naskirin, welatek e ku li bakur-rojavayê Ewropayê ye û deverên dervayê wê li Deryaya Karîbê e. Ew ji çar welatên pêkhateyên Keyaniya Holendayê ya herî mezin e.[1][2] Holenda ji diwanzdeh parêzgehan pêk tê; ew ji rojhilat ve bi Almanya û ji başûr ve bi Belçîkayê re, li bakur û rojava jî bi peravê Deryaya Bakur re sînordar e. Ew sînorên deryayî bi Keyaniya Yekbûyî, Almanya û Belçîkayê re parve dike.[3] Zimanê fermî holendî ye û zimanê frîzî yê rojavayî wek zimanê fermî yê duyemîn li parêzgeha Frîzya ye.[4] Holendî, înglizî, û papiamentoyî li herêmên Karibik fermî ne.[4]
Holenda
| |
|---|---|
| |
 | |
 Ala  Mertal | |
| 52°19′Bk 5°33′Rh | |
| Dirûşm: I will uphold | |
Sirûd: Wilhelmus | |
| Parzemîn | Ewropa |
| Dewlet | Keyaniya Holendayê |
| Li beşa îdarî | |
| Paytext |
|
| Ziman | Holendî |
| Dema avabûnê | |
| Birêvebirin | |
| • Awayê birêvebirinê | Monarşiya parlamenter, padîşahiya destûrî |
| • Serokê rêveberiyê | Dick Schoof (2024–) |
| Rûerd | |
| Nifûs | 17.942.942 (2024) |
| Saet | |
| Plakaya erebeyê | NL |
| Malper | www |
.svg) | |
| biguhêre - Wîkîdaneyê biguhêre | |
Nederlenda bi rastî tê wateya "welatê jêrîn" li gorî bilindahiya wê ya nizm û topografiya xwerû, ku %26 di binê deryayê de cih digire.[5] Piraniya deverên li jêr asta deryayê, ku bi navê polders têne zanîn, encamên vejandina erdê ne ku di sedsala 14an de dest pê kiriye.[6] Di serdema Komarparêzan de, ku di sala 1588 de dest pê kir, Holenda kete serdemek bêhempa ya mezinahiya siyasî, aborî û çandî, ku di nav welatên herî hêzdar û bibandor de li Ewropa û cîhanê hate rêz kirin; ev serdem wek Serdema Zêrîn a Holendayê îro tê zanîn.[7] Di vê demê de, pargîdaniyên wê yên bazirganiyê, Pargîdaniya Hindistana Rojhilat a Holenda li çaraliyê cîhanê kolonî û bargehên bazirganiyê ava kirin.[8]
Bi nifûsa zêdetirî 17,9 mîlyon kes, hemî di nav rûberek bi tevahî 41,850 km2 de dijîn - ku ji wan qada erdê 33,500 km2 ye - Holenda welatê 33emîn di cîhanê di asta tîrejiyê ku li Holenda 535 kes li ser kîlometre çargoşe ye. Digel vê yekê, ew ji hêla nirxê xwe ve, ji ber axa xwe ya berdar, avhewa nerm, çandiniya zexm û dahêneriya xwe duyemîn mezintirîn hinardekarê xurek û hilberên çandiniyê ye.[9][10][11] Çar bajarên herî mezin ên Holendayê Amsterdam, Rotterdam, Den Haag û Utrecht in.[10] Amsterdam bajarê herî qelebalix ê welêt û paytexta navgîn e, her çend saziyên siyasî yên neteweyî yên bingehîn li Laheyê ne.[8]
Holenda ji sala 1848an vir ve qiralîtiya destûrî ya parlamentorê ye ku bi avahiyek yekgirtî ve girêdayî ye. Welat xwedî kevneşopiya pilingbûnê ye (veqetandina hemwelatiyan di nav koman de ji hêla ol û baweriyên siyasî ve) û tomarek dirêj a toleransa civakî, bi qanûnîkirina laşfiroş û otanaziyê, ligel domandina polîtîkaya narkotîkê ya lîberal. Holenda di sala 1919 de mafê dengdanê ji jinan re qebûl kir û di sala 2001 de yekem welat bû ku zewaca hevzayendan bi qanûnî kir.[12] Aboriya wê ya pêşkeftî ya tevlihev-bazara wê yazdehê herî zêde dahata serê mirovî li cîhanê ye. Li Laheyê kursiyê Dewletên Giştî, Kabîne û Dadgeha Bilind heye. Bendera Rotterdamê li Ewropayê ya herî qelebalix e. Balafirgeha Amsterdam Schiphol balafirgeha herî qelebalix a Holenda ye, û çaremîn balafirgeha herî qelebalix a parzemîna Ewropayê ye.[8] Ji ber ku Holenda welatek pêşkeftî ye, ew endamê damezrîner ê Yekîtiya Ewropayê, Herêma Euro, G10, NATO, OECD, û WTO ye, her weha beşek ji Herêma Şengenê û Yekîtiya Benelux a sêalî ye. Ew mazûvaniya rêxistinên nav-hikûmî û dadgehên navneteweyî dike, ku gelek ji wan li Laheyê ne.[13]
Demografîk
Agahiyên giştî
Bajarên girîng ên Holendayê: Rotterdam (bi bendereke mezin navdar e), Utrecht navenda hatin û çûna şemendeferên Holendayê ye. Eindhoven bi bajêrê 5ê yê mezin tête hejmartin. Zimanê fermî holendî ye. Zêdebarî zaravayê parêzgeheka bakur a bi navê Frîzlenda bi zimanê frîzî dipeyvin.
Holenda yek ji welatên dewlemend tête hejmartin. Li bajarê Rotterdamê bendereke cihanî heye. Bi sedan keştiyên bazirganî rojane têne vê benderê. Herwisa Bendera Rotterdamê yek ji benderên mezin ên cîhanê tête hejmartin. Zêdebarî balafirgeheka navdewletî bi nave Schiphol li Amsterdamê ye. Evê balafirgehê û bendera Rotterdamê helbet kartêkirineke mezin ya heye ji aliyê aboriyê ve. Holenda di warê pişesazî, kişt û kalî û teknolojiyê de jî pêşketiye. Holenda bi dewlemendiya cureyên gulan navdar e. Ev gul her sal bi bihaye milyonan têne firotin.
Agahiyên Parêzgehan
|
-Flag.svg){kind=small}
Nifûs di dîrokê de
| Sal | Nifûs | ±% |
|---|---|---|
| 1950 | 10.026.773 | — |
| 2013 | 16.779.575 | +67,3% |
| 2014 | 16.829.289 | +0,3% |
| 2016 | 17.000.000 | +1,0% |
| 2017 | 17.081.507 | +0,5% |
| 2018 | 17.181.084 | +0,6% |
| 2019 | 17.282.163 | +0,6% |
| 2020 | 17.407.585 | +0,7% |
| 2022 | 17.590.672 | +1,1% |
| 2024 | 17.942.942 | +2,0% |
| Çavkanî: 2024,[15] 2022,[16] 2020,[16] 2019,[16] 2018,[16] 2017,[17] 2016,[18] 2014,[19] 2013,[20] 1950[20] | ||
Çavkanî
Girêdanên derve
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
