Gever

Gever (bi tirkî: Yüksekova) yek ji navçeyên Colemêrgê ye û navçeya herî mezin a Colemêrgê ye. Gever yek ji navçeyên xwedî nifûsa qerebalixe ku di statuya navçeyê de ye. Gever her çiqas di statuya navçeyê de be jî di salên dawî de bi wergirtina koçberên ji gundên derdorê ji Colemêrgê mezintir bûye.

Gever
Navçe
Yüksekova
Gever Nexşeya Bakurê Kurdistanê nîşan bide Gever Nexşeya Tirkiyeyê nîşan bide Gever Nexşeya Hekariyê nîşan bide
Koordînat: 37°34′17″Bk 44°16′56″Rh
Welat	Bakurê Kurdistanê
Dewlet	Tirkiye
Parêzgeh	Hekarî (parêzgeh)
Serbajar	Gever
Hejmara bajarokan	3 bajarok
Hejmara gundan	51 gund
Qada rûerdê
• Giştî	2.291 km2 (885 sq mi)
Bilindahî	1.875 m (6152 ft)
Nifûs  (2008)	107.882[1]
• Berbelavî	47,1/km2 (122/sq mi)
• Serbajar  (2008)	60.296
Koda postayê	30300
Koda telefonê	(+90) 438
biguhêre

Gever navçeyek Bakurê Kurdistanê ye ku li ser sinorên Bakurê Kurdistanê, Rojhilata Kurdistanê û Başûrê Kurdistanê cih girtiye.

Dîrok

Tê texmînkirin ku navçe bajarekî pir kevnar e ku dîroka navçeyê ji i 7000 sal berî zayînê vedigere. Berî zayînê di sala 1000an de Ûrartûyan li herêmê jiyan kirine.

Navê navçeyê di tomarkirinên sala 1855an de wek "Gevar" hatiye nivîsandin û di tomarkirinên sala 1898an de jî wek "Dîze" hatiye nivîsandin. Navçe di Şerê Cîhanê yê Yekem de bajar ji aliyê Rûsyayê ve tê dagirkirin û di 5ê gulana sala 1918an de jî ji dagirkeriya Rûsyayê tê rizgarkirin.

Gever di sedsala 19an de navçeyeke Lîvasiya Hekariyê ku bi ser Parêzgeha Wanê ve bû. Di sala 1936an de Gever wekî navçe hatiye ragihandin. Navê berê yê navenda navçeyê di wan salan de Dîze bû.

Gever di salên 1990î de ku gundên herêmê ji aliyê hikûmetên tirk ve têne valakirin navçe rastî pêleke zêde ya koçberiyê hatiye. Tevî ku di çileya sala 2016an de hatibû rojevê ku navenda parêzgeha Colemêrgê di çarçoveya tevdbîrên îdarî de veguhezînin Geverê lê heta niha nehatiye bicihanîn.^[2]

Erdnîgarî

Di demsala biharê de dîmenek ji Deşta Geverê.

Gever yek ji navçeyên Bakurê Kurdistanê ye ku li ser sinorên Bakurê Kurdistanê, Rojhilata Kurdistanê û Başûrê Kurdistanê hatiye avakirin. Li bakur navçeya Elbak a Wanê, li rojhilat sinorê Rojhilata Kurdistanê li aliyê başûr Başûrê Kurdistanê û li rojava jî Colemêrgê cih girtiye. Navçe li ser deşteke bilind ê ku di nav çiyayan de ye hatiye ava kirin. Bilindahiya Deşta Geverê nêzîkî 2000 mêtre ye. Firehiya Deşta Geverê 15 kîlomêtre ye û dirêjahiya deştê 40 kîlomêtre ye.

Avhewa

Dîmenek di demsala zivistanê de ji deşta Geverê û çiyayên derdora deştê.

Ji ber ku Deşta Geverê di nav qadeke girtî de ye bi daketina hewaya sar bi zivistanên sar derbas dibe. Di demsala payîzê de avhewaya sar bi gelemperî li Geverê û li Colemêrgê serdest e.

Navdarên navçeyê

• Ayhan Geverî
• İrfan Aktan
• Seyit Osman Geylani
• Savaş Buldan
• Esat Canan
• Cangir Diri
• İsmet Buldan

Herêm û gundên Geverê

Bajarokên girêdayî Geverê: Xirwate, Bajêrga Mezin

Gundên Geverê

Gundên navendî	Mezre (gundên girêdayî)
Aved	Dedîn, Tirdêne
Alekanan	-
Anûr	-
Bajêrga Biçûk	-
Bilindbasan	-
Befircan	Badava, Gewrik, Xirwateng, Member
Babanis	Birîcan, Zîve, Deris, Sîsar, Sûyink, Simehîlk
Bêsitkî	Zevîsora Jêrî, Zevîsora Jorî, Gipe
Bîyan	-
Bolûk	Arinc, Kelê
Civyan	-
Çilik	-
Darê	-
Dêlezî	Dêrîşk, Bîrbila, Xurekana Jêrî, Xurekana Jorî, Banî
Dirbêsan	Dotkan
Elver	-
Gagewran	-
Gilord	-
Herînk	-
Hês	-
Hacîyan	Mêrgan, Rezkê
Hirmîn	Alyava, Kendalok, Mitirban, Meşkan, Wargenima, Derav, Serişkevtê
Heleyîs	Herekîsa Jêrî, Koşkê, Sûlik
Kampa Ertoşê	-
Kûnerûvî	Şatax, Nêrdan, Mezrayê Kûnerûvî, Hirçgûza Jêrî, Hirçgûza Jorî
Kinyaniş	Sêvê, Rêzûk
Kerpêl	-
Kaport	Kûçe
Kertinîs	-
Kiyat	-
Kokeb	-
Metolanis	Axespî, Mekanis, Dêrik, Erdal, Helîşik, Niziran, Kevlê Melebayî, Veriskî, Kevlê Merebayî, Sekran
Memkan	-
Memkava	Yekmala Jêrî, Kilban, Mûşan, Yekmala Jorî
Manîs	Dizberan, Gove
Mexsûdava	-
Miçîç	-
Niziran	Xûlan, Bazîdan, Kanîreş, Şimte
Oremar	Aqar, Avetir, Çeman, Firavînk, Çemparêzan, Zêrê, Xiyarte
Orşe	-
Pagê	-
Peranîs	Silord, Gove, Hîsark, Zêvkan
Pîrzalan	Çardîwar
Piştqesr	Berbînî, Xanîxecê, Pagê, Erbaş
Peylan	Nêbar
Qadyan	Xalidava, Manûnan
Sat	Berkevî, Mela Yasîn, Rezûk, Gundê Jorî
Soryan	Zêrêl, Rezûk, Birdik, Avyan, Basan, Okçular, Gulepîr
Silîvana	-
Sûsyan	-
Serdeşt	-
Sêgûzan	-
Sekran	Navdiyan
Sorê	-
Şahê	-
Sînava	-
Şitazin	Serpêl
Şakîtan	-
Şîşemzîn	Mîranava, Xûrekana Jorî
Şavûte	Şervan
Şahgilord	Gundê Jîr, Gove, Memişte, Veregoz, Berdereş, Serangêl
Şûke	Birye, Şêxmeman
Tilorana Jêrî	Tilorana Jorî, Taxa Nû
Tekûrava	Kalanis
Talane	Elsan, Mate, Midî, Zêrenî, Birîxan
Tivanî	-
Wezîrava	-
Xelkan	Ayîr, Baştazin, Mêrg
Xalane	-
Xilxês	Pîlonk, Gulank
Zîzan	-

Herêma Pinyanîşiyan

Xirwate (bi tirkî: Büyükçiftlik) Bajêrga Biçûk (bi tirkî: Akalan) Kiyat (bi tirkî: Ünlüce) Zêvkan Sorê (bi tirkî: Keçili) Pîlonk Herînk (bi tirkî: Yürekli) Dizberan (bi tirkî: Ortaç) Şakîtan (bi tirkî: Suüstü) Kerpêl (bi tirkî: Köprücük)

Manîs (bi tirkî: Dilektaşı) Peranîs Kertênîs (bi tirkî: Akçalı) Qadyan (bi tirkî: Kadıköy) Şatax (bi tirkî: Çatak) Hês (bi tirkî: Yaylacık) Heleyîs (bi tirkî: Akocak) Xilxês (bi tirkî: Beşatlı) Gulank (bi tirkî: Çakmak) Anûr (bi tirkî: Kandilli)

Simehîlk Tekurawa (bi tirkî: Gökyurt) Kalanis (bi tirkî: Gökyurt) Gagewran (bi tirkî: Aksu) Xalane (bi tirkî: İnanlı) Niziran (bi tirkî: Salkımlı) Hirçgîza Jor Hirçgîza Jêr Mezra Kûneriwî (bi tirkî: Yeniışık)

Herêma Oremariyan(Doskî jorî)

• Oremar (bi tirkî: Dağlıca)
• Gipe
• Sat (bi tirkî: İkiyaka)

Herêma Doskiyan

Wezîrawa (bi tirkî: Vezirli) Ciwyan (tr:Gürdere) Mexsûdawa (bi tirkî: Kuruköy) Pîrzalan (bi tirkî: Yoncalık) Sînawa (bi tirkî: Kamışlı) Badawa (bi tirkî: Beşpınar) Piştqesr (bi tirkî: Köşkönü) Glord(bi tirkî: Bostancık) Şaglord(bi tirkî: Gürkavak) Memkan(bi tirkî: Bulaklı)

Slord Sûsyan(bi tirkî: Çatma) Memberê (bi tirkî: Kilimli) Befircan (bi tirkî: Karlı Alekanan (bi tirkî: Adaklı) Berdereş (bi tirkî: Yeşildere) Serangêl (bi tirkî: Tokağaç) Memişte (bi tirkî: İkizler) weregoz (bi tirkî: Ortakçı) Sêgizan (bi tirkî: Cevizli) Herînk (bi tirkî: Yürekli)

Silivana (bi tirkî: Bataklık) Gewrik (tr:Çiçeközü) Xirvateng (bi tirkî: Karabağ) Feqişêx (bi tirkî: Çimenli) Berbini (bi tirkî: Dadibi) Xanîxeci (bi tirkî: Kurucak) Govanê (bi tirkî: Ahırlar) Xelkan(bi tirkî: Pınargözü) Ayîr(bi tirkî: İnceyol) Baştazin(bi tirkî: Kışlacık)}

Mêrg (bi tirkî: Yeşilce) Bisitki (tr:Suretli) Gipe (bi tirkî: Taşyazı) Zevesor (bi tirkî: Tarlacık) Haciyan (bi tirkî: Tuğlu) Mêrgan (bi tirkî: Çayır) Rezkê (bi tirkî: Karataş) Şuke (bi tirkî: Dilekli) Şêxmeman (bi tirkî: Ünlüce) Birye (bi tirkî: Dibecik)

Herêma Diriyan (Gelyê Diriyan)

Bajêrga Mezin (bi tirkî: Esendere) Awyan Arinc Boluk Nawdiyan (bi tirkî: Bulgurlu) Kelê (bi tirkî: Kalecik) Xwrekana Jor Xwrekana Jêr Çilik Elwer (bi tirkî: Altınoluk)

Yêkmala Jêr (bi tirkî: Yukarı Ölçek) Yêkmala Jor (bi tirkî: Aşağı Ölçek) Darê (bi tirkî: Beşbulak) Kaport (bi tirkî: Demirkonak ) Pagê (bi tirkî: Çukurca) Zîzan Çardîwar Tiloran (bi tirkî: Uluyol) Kûçe (bi tirkî: Yumrutaş) Memkawa (bi tirkî: Değerli)

Miçîç (bi tirkî: Örnekköy) Orşe (bi tirkî: Küçükdere) Nêrdan (bi tirkî: Basamak) Nêbari (bi tirkî: Duraklı) Mûşan (bi tirkî: Köycük) Kilban (bi tirkî: Dişli) Alyawa Kendalok Peylan (bi tirkî: Güçlü) Sekran(bi tirkî: Güllüce)

Basan (bi tirkî: Ovaiçi) Dêlezi (bi tirkî: Kısıklı) Şaê (bi tirkî: Güvenli) Dirbêsan (bi tirkî: Sarıtaş, Kısıklı) Zêrêl (bi tirkî: Altınbaşak) Kokeb (bi tirkî: Sarıyıldız) Soryan

Herêma Ertoşiyan

• Serdeşt (bi tirkî: Karabey)
• Qampa Ertoşiyan (bi tirkî: Doğanlı köyü)

Çavkanî

1. "tuik, 2008". Ji orîjînalê di 17 îlon 2011 de hat arşîvkirin. Roja gihiştinê 8 kanûna pêşîn 2010.
2. "Davutoglu: Navendên bajarên Colemêrg û Şirnexê dê derbasî Gever û Cizîrê bibin". T24 (bi tirkî). Roja gihiştinê 8 sibat 2024.