From Wikipedia, the free encyclopedia
Serhildanên Stonewall (ku wekî "Serhildana Stonewall" an bi tenê "Stonewall" jî tê zanîn) rêzek xwenîşandanên spontan bûn ji hêla endamên civata hevzayend ve [2]. Ew wek bersiva êrîşa polîsa di demjimêrên serê sibê yên 28ê hezîranê 1969 de li Stonewall Inn li taxa Greenwich Village ya Lower Manhattan li New York City dest pê kirin. Her dema ku polîs hêza tundûtûj bi kar dianî, patronên Stonewall, barên din ên lezbiyen û hemwelatiyên homoseksuel di gel mirovên kuçeyên taxê li ber xwe didan. Serhildan bi berfirehî wekî bûyera sereke tê hesibandin ku tevgera azadiya hevzayendan û şerê sedsala bîstan ji bo mafên LGBT li Dewletên Yekbûyî veguherand. [3][4][5]
Wekî ku di wê demê de ji bo barên hevzayend ên amerîkî gelemperî bû, Stonewall Inn ji aliyê mafyayê ve dihat kontrolkirin.[6][7][8] Dema ku di salên 1960an de êrîşên polîsan li ser barên homoseksuelan rûtîn bûn, efseran zû kontrola rewşê li Stonewall Inn di 28ê hezîrana 1969an de ji dest dan. Di navbera Polîsê Bajarê New York û niştecihên hevzayend ên Greenwich Village de, êvara din û dîsa çend şev şûnda di xwepêşandanên din de alozî derketin. Di nava çend hefteyan de, niştecihên bajêr di nav komên çalakvan de xwe rêxistin kirin û daxwaza mafê jiyana azad li ser meyla xwe ya zayendî, û bê tirsa girtinê kirin. Rêxistinên aktîvîst ên nû bal kişandin ser taktîkên rûbirûbûnê û di nav çend mehan de sê rojname hatin damezrandin ku mafên mêr û lezbiyenan pêşve bibin.
Piştî serhildanê bi salekê, ji bo bîranîna salvegera 28ê hezîrana 1970ê, yekem meşên serbilindiya hevzayendan li Chicago, Los Angeles, New York û San Francisco pêk hatin.[9] Di nav çend salan de, rêxistinên mafên homoseksuelan li seranserê Dewletên Yekbûyî û cîhanê hatin damezrandin. Îro, çalakiyên LGBT Pride salane di meha hezîranê de ji bo rêzgirtina serhildanên Stonewall têne lidarxistin.
Monumenta Neteweyî ya Stonewallê di sala 2016an de li deverê hate damezrandin.[10] Nêzîkî 5 mîlyon beşdaran 50-emîn salvegera serhildana Stonewall bi bîr anîn, [11] û di 6ê hezîrana 2019an de, komîserê Polîsê Bajarê New York James P. O'Neill ji bo kiryarên efserên li Stonewall di 1969an de lêborînek fermî xwest.[12][13]
Ev xwepêşandan, di dîroka DYAyê de wekî yekem berxwedana eşkere ya li hemberî zorkeriyên ku li ser eqeliyetên zayendî û hevzayendî dihat kirin, tên nîşankirin. Tê pejirandin ku piştî vê bûyerê, bi taybetî li DYAyê di hemû cîhan de tevgerên mafên hevzayendan dest pê kiriye.
Di 28ê hezîrana 1970ê de li Los Angeles û New Yorkê yekemîn salvegera serhildanê hat bîranîn û meşên Pride ("Rûmet") hat lidarxistin.
Îro bi mebesta bîranîna serhildanên Stonewallê li New Yorkê her sal di dawiya meha hezîranê de çalikî tên lidarxistin.