Düx (Kölle)

Düx ess_e Veedel vun Kölle. Et lidd_op de schäl Sigk. Jejründt wood Düx vun de Röömer, di do e kläj Kaßtäll (castellum) hatte, öm iir Brök övver do Rhing ze seshere.

Dä Düxer Baanhoff

Düx litt diräg_am Rhing un jränz no_hinge aan Kallek, der Rhing eraf aan Möllem un dä Rhing erop aan Poll, un jeewailß do_zwesche em Norde aan Buchfochß, em Süüde aan Jrämmbersh.

Düx ess_en Haavenstatt. Övver dat äjnzije Haavenbäkken jäjt de Düxer Haave_Driihbröck. Ävver en Düx künne Shevv_och am Rhinguufer aanlääje.

En Düx kumme hück fönnef Bröcke uß_do Shtadd_aan. Vun bovve noh unge, der Rhing_eraf, Süüd noh Nocht:

• De Süüdbröck ess_en Iisebaanbröck wo mer och ze_vooß un mim Faarad rövver kann. Se kütt_am hingere Äng vum Haaven aan, un di Baan leuf dann zweschen_em Haaven_un dä Poller Wiß, zwesche Düx un Jrämbärsh dorsh.
• De Severinsbröck övverqweert do_Enjang vum Haaven_un endt_am süüdlijje Äng fun_de aale Hüüser. Mer fiert vun do äntweedo övver der Jotenring am Düxer Baanhoff vürbei un noh Müllem, noh_m Norde zo, oddo em Süüde öm Dügs_eröm o_m Outobaan Zobrengo Rishtung Jrembersh un Humboldt.
• De Düxer Bröck kütt vum Heumaat tiräg_op de Düxer Fräjhäjd_erus. Di ess_enne Däjl vun dä Shtroohß die vun Oche kütt, kweer dorresch Kölle leuf, un övver Bensbersh wigger noh Olpe jäjt.
• De Hoenzollonbröck eß widder_en Iisebaanbröck, di verbingk dä Houpbaanhoff me_m Düxer Baanhoff un mer kann an de Süüdsigk och mem Rad_un zo_Fooß vun dä Domplaat erövver.
• De Zoobröck kütt vum Kölner Zoo övver der Rhing un aan dor Messe vorbäj_un övver_der Rhingparrək erövver, do eß Düx äjndlish_shonn_fass_am_Äng, un wigger am Düxerfält vorbäj, op de Autobaan aan.

Kölnarena

Düx hädd_enne äjene Baanhoff. Dä litt aan dä Oßß-Wäßß-Shträck nohm Houpbaanhoff fun Kölle, do_zwesche eß de Hoenzollonbröck un enne joode Killomeeter. Wat dorsh dä Houpbaanhoff dorsch un wigger fiert, ejal welshe Rishtung, kütt och dorsh Düx. Su hälld_en Düx baal jede Fään_Zoch. De anndere suwisu. För vill Zöch iß Düx de läzde shtazjon, befür se noh_m Düxerfällt affjeshovve wääde — odder se kumme vun doo un Düx es dä eezt Hallt. Ävver zoosäzlish hät dä Düxer Baanhoff unge norren Jläjß en nöchtlijje Rishtung, meddsen dor_jet Mäßßejelände, no Möllem. Zösh vun doo künne net dorsch der Houpbaanhoff, un dröm hallde hee de ICE_Zösh, di vun Frankfocht/Main, Sishbursh övver do Fluchhaven_un Kölle noh Düßßeldorref faare. Su jesinn eß Düx do bäßvosorshde Veedelsbaanhoff op_do_vääldt — wenn nid_en jannz Europa.

Verjangenhäjdt

De Röömer han Düx jejründt un iir castellum do jehatt. En singe Aanfangszick hiis_et lateinisch Divitia, späädeßtenß in de 900-er Joohre dann Tuitium. Zigg_em Joohr 1003 woo en Düx en Bennetiktiner_Kloßto,dat däät Abtei Düx häjße. Dat hät dä Ääzbishhoff vun Kölle, dä Heribert vun Kölle, am Plaaz vun däm aale Kaßtäll enjereshdt.

Em Joohr 1230 hät_tä Ääzbishhoff vun Kölle, dä Heinrich I. vun Kölle, Düx als_en äjenshtändijje Shtadt erhovve. Beß dadd_et 1678 dä Freede fun Nimwegen joov, han sich de Kölsche, Kurkölle, un de Jrafe vum Bärrsj_öm Düx jezänk. En de nappoleonische Zick koohm Düx eez 1803 aan Nassau-Usinge, dann 1806 aan_et doomoolijje Jruußhechzochdom Bersh, un 1814 shliißljj_aan de Preuße.

Eez_zick 1888 eß Düx noh Kölle ennjemäjndt.

Leedscher

Övver Düx weed och ens jesunge, för e Beischpell: „Lur ens vun Düx no Kölle“, eijentlisch „Et Rheinpanorama“, vum Ludwig Sebus.

Websigge

• Dä Shtadt Kölle ier ofizjälle Websigk Stadt Köln övver Düx (op deutsch)