Айда́хо (ингил. Idaho, ХАФА: [ˈaɪ̯dəɦoʊ̯][1], А́йдахоу) — АБШ-ны шоштенгизли Шимал-Кюнбатышында орналгъан, Тау штатланы къауумуна кирген штатыды. Штатны эм уллу эмда ара шахары — Бойседи. Къалгъан штатланы арасында Айдахо — майданы бла 14-чюдю эмда халкъыны саны бла 39-чуду. Айдахогъа штат статус 1890 джылны 3 июлунда 43-чю болуб берилгенди. Табигъат ресурсланы кёблюгюню эсебинден Айдахону чам атына «Джаухар штат» (ингил. «Gem state») дейдиле. Штатны девизи: «Esto perpetuum» (лат.: «Ёмюрлеге былай болсун»).
Топонимикасы
Штатны атыны чыкъгъаныны юсюнден тарихчилени бир оюмлары джокъду. Версияладан бирине кёре, 1860 джылда шахтёрладан лоббист болгъан Джордж Уиллинг (ингил.), Конгрессге, бусагъатда Колорадо штат болгъан джангы территориягъа «Айдахо» деб атаргъа теджегенди. Аны сёзлерине кёре, шошон тайпаны тилинде «Айдахо» сёз «тау джаухар» (ингил. gem of the mountains) деген магъананы тутханды. Алай а, Конгрессде Уиллингни сылтауларына ишек этгендиле эмда джангы территориягъа «Колорадо» деб аталгъанды. Алай болса да, Колорадону шахарларыны бирине 1859 джылда[2] огъуна Айдахо ат берилгенди (1866 джылдан — Айдахо-Спрингс)[3]. Кечирек Уиллинг, бу сёзню кеси къурагъанын айтханды деген оюм да барды[4][5].
Башха версиягъа кёре, «айдахо» сёз (алгъа ингил. ee-dáh-how, «и-да́-хоу») шошонланы тилинден «Кюн чыгъады» деген магъанына тутханды; сёз, арапахо тайпаны тилинден чыкъгъан болургъа да боллукъду[2]. Ючюнчю версиягъа кёре, «айдахо» («ídaahę́»), «душман» деген магъананы тутады; бу сёз бла атабаск тайпа команчи тайпаны белгилегенди[6].
1860 джылны 9 июнюнда Колумбия суу бла «Айдахо» (ингил. Idaho(e)) деб аталгъан пароход ийилгенди[2][7]. Пароходну аты бла 1861 джылда джангы къуралгъан Айдахо округга ат берилгенди. 1863 джылда Вашингтон территориядан бу округну аты бла ат берилген джангы территория айырылгъанды[8]. 1890 джылда Айдахо территориягъа штат статус берилгенди.
Шахарлары
| 10 мингден кёб адам джашагъан шахарла 2004 джылны 1 июлюнда болумгъа кёре | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Демографиясы
Штатда джашагъанладан джарымы чакълы бир шахарлада джашайды. Миллет къурамы: немецле — 18,9 %, ингилизлиле — 18,1 %, ирландлыла — 10 %, «американлыла» — 8,4 %, норвеглиле — 3,6 %, шведлиле — 3,5 %[9].
Белгиле
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
