ವರಾಹ ಉಪನಿಷತ್ತು ( Sanskrit "ಹಂದಿ") ೧೩ ನೇ ಮತ್ತು ೧೬ ನೇ ಶತಮಾನದ ನಡುವೆ ಸಂಯೋಜಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದ ಒಂದು ಚಿಕ್ಕ ಉಪನಿಷತ್ ಆಗಿದೆ. ಇದನ್ನು ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ರಚಿಸಲಾಗಿದೆ ಹಾಗೂ ಇದನ್ನು ಕೃಷ್ಣ ಯಜುರ್ವೇದದ ೩೨ ಉಪನಿಷತ್ತುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೆಂದು ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ೨೦ ಯೋಗ ಉಪನಿಷತ್ತುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೆಂದು ವರ್ಗೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ.
ಉಪನಿಷತ್ತಿನ ಪಠ್ಯವು ಐದು ಅಧ್ಯಾಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ ಇದನ್ನು ವಿಷ್ಣುವು ತನ್ನ ವರಾಹ (ಹಂದಿ) ಅವತಾರದಲ್ಲಿ ಋಷಿ ರಿಭುನೊಂದಿಗೆ ನಡೆಸಿದ ಚರ್ಚೆಯಾಗಿ ರಚಿಸಲಾಗಿದೆ. ಚರ್ಚೆಯು ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ತತ್ವಗಳ ವಿಷಯಗಳು, ವೈಯಕ್ತಿಕ ಆತ್ಮ (ಸ್ವಯಂ, ಆತ್ಮ ) ಮತ್ತು ಅಂತಿಮ ವಾಸ್ತವ ( ಬ್ರಹ್ಮ ) ನಡುವಿನ ಸ್ವಭಾವ ಮತ್ತು ಸಂಬಂಧಗಳು, ಕಲಿಕೆಯ ಏಳು ಹಂತಗಳು, ಜೀವನ್ಮುಕ್ತಿಯ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳು (ಜೀವಂತ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಆಂತರಿಕ ಅರ್ಥ) ಮತ್ತು ನಾಲ್ಕು ವಿಧದ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತರು (ವಿಮೋಚನೆಗೊಂಡ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು) ಇವುಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಪಠ್ಯದ ಕೊನೆಯ ಅಧ್ಯಾಯವು ಯೋಗ, ಅದರ ಗುರಿಗಳು ಮತ್ತು ವಿಧಾನಗಳಿಗೆ ಮೀಸಲಾಗಿರುತ್ತದೆ.
ಇದು ಉಪನಿಷತ್ ಆಗಿ, ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದ ತಾತ್ವಿಕ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸುವ ವೇದಾಂತ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಒಂದು ಭಾಗವಾಗಿದೆ. ವರಾಹ ಉಪನಿಷತ್ತು ದುಃಖ ಮತ್ತು ಭಯದಿಂದ ವಿಮೋಚನೆಗೆ ಮಾನವನು ತಿಳಿಯಬೇಕಾದ ಅಸ್ತಿತ್ವದ ದ್ವಂದ್ವವಲ್ಲದ ಸ್ವರೂಪ, ಸ್ವಯಂ, ಬ್ರಹ್ಮ ಮತ್ತು ವಿಷ್ಣುವಿನ ನಡುವಿನ ಏಕತೆ ಮತ್ತು ಆತ್ಮ-ವಿಮೋಚನೆಯಲ್ಲಿ ಯೋಗದ ಪಾತ್ರವನ್ನು ಸ್ಪುಟಪಡಿಸುತ್ತದೆ . ಒಬ್ಬರ ಆತ್ಮದ ವಿಮೋಚನೆಗೆ ಅತ್ಯಗತ್ಯವಾದ ಹತ್ತು ಯಮಗಳನ್ನು (ಸದ್ಗುಣಗಳನ್ನು) ಪಟ್ಟಿಮಾಡುತ್ತದೆ :ಇವುಗಳು, ಅಹಿಂಸೆ, ಸತ್ಯ, ಅಸ್ತೇಯ, ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯ, ಸಹಾನುಭೂತಿ, ಋಜುತ್ವ, ಕ್ಷಮ, ಬೂಟಾಟಿಕೆ ಇಲ್ಲದಿರುವಿಕೆ, ಮಿತಾಹಾರ ಮತ್ತು ಶೌಚ . ಉಪನಿಷತ್ತಿನ ಪಠ್ಯವು ಜೀವನ್ಮುಕ್ತ ಎಂದರೆ ಏನೆಂಬುದನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ-ಯಾರ ಆಂತರಿಕ ಸ್ಥಿತಿಯು, ಇತರ ವಿಷಯಗಳ ಜೊತೆಗೆ, ಸಂತೋಷದಿಂದ ಅಥವಾ ಅವನಿಗೆ ಉಂಟುಮಾಡುವ ದುಃಖದಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತವಾಗುವುದಿಲ್ಲವೋ, ಯಾರು ಪ್ರಪಂಚದ ಭಯದಿಂದ ಕುಗ್ಗುವುದಿಲ್ಲವೋ, ಅಥವಾ ಪ್ರಪಂಚವು ಅವನ ಭಯದಿಂದ ಕುಗ್ಗುವುದಿಲ್ಲವೋ ಮತ್ತು ಯಾರ ಇಂದ್ರಿಯ ಶಾಂತವಾಗಿ ಆಂತರಿಕ ಸಂತೃಪ್ತಿಯು ಇತರರ ಕಡೆಗೆ ಕೋಪ, ಭಯ ಮತ್ತು ಸಂತೋಷದಿಂದ ಮುಕ್ತವಾಗಿರುತ್ತದೋ ಅವನನ್ನು ಜೀವನ್ಮುಕ್ತ ಎನ್ನಬಹುದು ಎಂದು ತಿಳಿಸುತ್ತದೆ.
ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ ಮತ್ತು ಸಂಕಲನ
ವರಾಹ ಎಂದರೆ ಹಂದಿ, ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿ ಭಾರತೀಯ ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ವಿಷ್ಣುವಿನ ಅವತಾರವನ್ನು ಹಂದಿ ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ. ಉಪನಿಷತ್ ಎಂಬ ಪದವು ಜ್ಞಾನ ಅಥವಾ "ಗುಪ್ತ ಸಿದ್ಧಾಂತ" ಪಠ್ಯವಾಗಿದ್ದು ಅದು ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದ ತಾತ್ವಿಕ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸುವ ವೇದಾಂತ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಭಾಗವಾಗಿ ಸೇರಿದೆ ಮತ್ತು ಅದರ ಧರ್ಮಗ್ರಂಥವಾದ ವೇದಗಳ ಅತ್ಯುನ್ನತ ಉದ್ದೇಶವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. [೧] ಈ ಗ್ರಂಥವನ್ನು ವರಾಹೋಪನಿಷತ್ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. [೨]
೧೦೮ ಉಪನಿಷತ್ತುಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಆಧುನಿಕ ಯುಗದ ಸಂಕಲನದಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ೯೮ ನಯದು ಎಂದು ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. [೩] ಸಂಸ್ಕೃತ ಪಠ್ಯದಲ್ಲಿರುವ ಇದನ್ನು ಕೃಷ್ಣ ಯಜುರ್ವೇದದ ಅಡಿಯಲ್ಲಿ ೩೨ ಉಪನಿಷತ್ತುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. [೪] ಇದನ್ನು ಯೋಗ ಉಪನಿಷತ್ ಎಂದೂ ವರ್ಗೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ[೫] ಇದರ ಲೇಖಕ, ದೃಢೀಕರಣ ಮತ್ತು ಮೂಲವು ಪ್ರಶ್ನಾರ್ಹವಾಗಿದೆ. ಇದು ಒಂದು ಇತ್ತೀಚಿನ ಉಪನಿಷತ್ ಆಗಿದೆ. ವರಾಹ ಉಪನಿಷದ್ ಅನ್ನು ೧೭ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ದಾರಾ ಶಿಕೋಹ್ ಅವರು ಪ್ರಕಟಿಸಿದ ತಿಳಿದಿರುವ ಉಪನಿಷತ್ತುಗಳ ಸಂಕಲನದಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ೧೯ ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಹೆನ್ರಿ ಥಾಮಸ್ ಕೋಲ್ಬ್ರೂಕ್ ಸಂಕಲನದಲ್ಲಾಗಲೀ ಅಥವಾ ಉಪನಿಷದ್ಗಳ ನಾರಾಯಣ ಸಂಕಲನಗಳಲ್ಲಾಗಲೀ ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಲಾಗಿಲ್ಲ.
ಕಾಲಗಣನೆ
ಈ ಉಪನಿಷತ್ತು ಇತಿಹಾಸ (ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳು, ರಾಮಾಯಣ ಮತ್ತು ಮಹಾಭಾರತ ) ಮತ್ತು ಇತರ ವೇದಗಳ ನಂತರದ ಯುಗದ ವಿಷಯಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಕಾರಣ ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯ ಯುಗದಲ್ಲಿ ರಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. [೬] ಇದು "ಯೋಗಿ ಸಿದ್ಧಿ"ಯಂತಹ ಶಬ್ದಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಕಾರಣ, ಇತರ ಯೋಗ ಉಪನಿಷತ್ತುಗಳಂತೆ, ಪತಂಜಲಿಯ ಯೋಗ ಸೂತ್ರಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ಪ್ರಮುಖ ಯೋಗ ಪಠ್ಯಗಳ ನಂತರ ಇದನ್ನು ರಚಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. [೬] ಈ ಉಪನಿಷತ್ತಿನ ಪಠ್ಯವು ಲಯ, ಮಂತ್ರ, ಮತ್ತು ಹಠ ಯೋಗದ ಚರ್ಚೆಯಲ್ಲಿ ಚಕ್ರ ಮತ್ತು ನಾಡಿಯಂತಹ ತಂತ್ರ ಪರಿಭಾಷೆಯ ವಿಭಾಗಗಳನ್ನು ಸಹ ಹೊಂದಿದೆ [೭] ವೆನಿಸ್ ನ ಕಾ ಫೊಸ್ಕರಿ ವಿಶ್ವವಿದ್ಯಾಲಯದ ಇಂಡೋಲಜಿಯ ಪ್ರಾಧ್ಯಾಪಕರಾದ ಆಂಟೋನಿಯೊ ರಿಗೊಪೌಲೋಸ್ ಅವರ ಪ್ರಕಾರ, ಭಾರತದ ಅದ್ವೈತ ಮತ್ತು ಯೋಗ-ಬೇರೂರಿರುವ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳು ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ಪ್ರಾಯಶಃ ಕ್ರಿ.ಶ. ೨ ನೇ ಸಹಸ್ರಮಾನದ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ರಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದರೂ ಮಹಾಕಾವ್ಯ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಅವಧಿಯ ಮೊದಲು ಸ್ಥಾಪಿತವಾದ ವಿಚಾರಗಳು ಮತ್ತು ಆಚರಣೆಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತವೆ, ಅವುಗಳು ಕ್ರಿ.ಪೂ ೧ ನೇ ಸಹಸ್ರಮಾನದ ವೇದ ಯುಗದ ಪಠ್ಯದಲ್ಲಿ ಬೇರೂರಿರುವ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗಳು ಮತ್ತು ಪರಿಭಾಷೆಯನ್ನು ಬಳಸುತ್ತವೆ, ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಪ್ರಣವ, ಆತ್ಮ ಮತ್ತು ಬ್ರಹ್ಮ. [೬]
ಆನಂದ ಅವರ ಪ್ರಕಾರ,ಉಪನಿಷತ್ತಿನ ಪಠ್ಯವು ೧೩ ಮತ್ತು ೧೬ನೇ ಶತಮಾನದ ನಡುವೆ ರಚಿತವಾಗಿದೆ. [೮]
ಪರಿವಿಡಿ
ರಚನೆ
ರಿಭು, ೧೨ ದೀರ್ಘ ದೇವ ವರ್ಷಗಳ ತಪಸ್ಸಿನ ನಂತರ, ವಿಷ್ಣು ತನ್ನ ವರಾಹ ಅವತಾರದಲ್ಲಿ ಭೇಟಿ ನೀಡಿ, ರಿಭುಗೆ ಯಾವ ವರವನ್ನು ಬೇಕು ಎಂದು ಕೇಳುತ್ತಾನೆ. ರಿಭು ಎಲ್ಲಾ ಲೌಕಿಕ ಸುಖಗಳನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು "ನಿನ್ನ ಸ್ವಭಾವವನ್ನು ಪರಿಗಣಿಸುವ ಬ್ರಹ್ಮನ ವಿಜ್ಞಾನ, ಮೋಕ್ಷಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗುವ ಜ್ಞಾನ" ವನ್ನು ವಿವರಿಸಲು ವಿಷ್ಣುವನ್ನು ಕೇಳುತ್ತಾನೆ. ಈ ಹಂತದಿಂದ, ಉಪನಿಷತ್ ಅನ್ನು ವರಾಹನು ರಿಭು ಋಷಿಗೆ ಮಾಡಿದ ಉಪದೇಶದಂತೆ ರಚಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇದು ಒಟ್ಟು ೨೪೭ ಪದ್ಯಗಳೊಂದಿಗೆ ಐದು ಅಧ್ಯಾಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. [೯]
ತತ್ವಗಳು
ಪಠ್ಯದ ೧ನೇ ಅಧ್ಯಾಯದಲ್ಲಿ, ವರಾಹವು ಮೊದಲು ರಿಭುಗೆ ತತ್ವಗಳ ವಿಜ್ಞಾನದ ಬಗ್ಗೆ ಹೇಳುತ್ತದೆ, ಅಂದರೆ "ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳು". ತತ್ವಗಳು ೨೪,೩೬, ಅಥವಾ ಕೆಲವು ಶಿಕ್ಷಕರ ಪ್ರಕಾರ ೯೬ ಇರಬಹುದು, ಇದನ್ನು ವರಾಹ ವಿವರಿಸುತ್ತಾನೆ. [೯]
ತತ್ವಗಳಲ್ಲಿ,ಐದು ಸಂವೇದನಾ ಅಂಗಗಳು, ಐದು ಕ್ರಿಯೆಯ ಅಂಗಗಳು, ಜೀವಂತ ದೇಹಕ್ಕೆ ಅಗತ್ಯವಾದ ಐದು ಪ್ರಮುಖ ಗಾಳಿಗಳು ( ಪ್ರಾಣ, ಅಪಾನ, ಉಧಾನ, ಸಮಾನ ಮತ್ತು ವೈಯಾನದ ), ಗ್ರಹಿಕೆಯ ಐದು ಮೂಲ ತತ್ವಗಳು., ಮತ್ತು ಜ್ಞಾನದ ಸಾಮರ್ಥ್ಯಗಳು – ಅನಿಶ್ಚಿತ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುವ ಮನಸ್ (ಮನಸ್ಸು), ನಿರ್ದಿಷ್ಟ ಜ್ಞಾನಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗುವ ಬುದ್ಧಿ (ಬುದ್ಧಿವಂತಿಕೆ), ಜ್ಞಾನದಲ್ಲಿ ಅನುಮಾನಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಏರಿಳಿತಗಳನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡುವ "ಚಿತ್ತ" (ಭಾವನಾತ್ಮಕ ಪ್ರಜ್ಞೆ) ಮತ್ತುಅಹಂಕಾರ ಉತ್ಪಾದಿಸುವ " ಅಹಂಕಾರ " ಈ ಒಟ್ಟು ೨೪ ತತ್ವಗಳನ್ನು, ವರಾಹ ರೂಪಿ ವಿಷ್ಣುವು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತಾನೆ.
ಕೆಲವು ವಿದ್ವಾಂಸರು, ಐದು ಅಂಶಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸುವ ಮೂಲಕ ಮಾನವ ದೇಹದ ತತ್ವಗಳ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ೩೬ಕ್ಕೆ ವಿಸ್ತರಿಸುತ್ತಾರೆ – ಭೂಮಿ ( ಪೃಥ್ವಿ ), ಗಾಳಿ ( ವಾಯು ), ನೀರು ( ಆಪ್ ), ಈಥರ್ ( ಆಕಾಶ ), ಮತ್ತು ಬೆಂಕಿ ( ಅಗ್ನಿ ); ಮೂರು ದೇಹಗಳು – ಸ್ಥೂಲ, ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಮತ್ತು ಕಾರಣ ( ಕರಣ ); ಪ್ರಜ್ಞೆಯ ಮೂರು ಸ್ಥಿತಿಗಳು – ಎಚ್ಚರವಾಗಿರುವಾಗ, ಕನಸು ಕಾಣುತ್ತಿರುವಾಗ ಮತ್ತು ಕನಸಿಲ್ಲದ ನಿದ್ರೆಯಲ್ಲಿದ್ದಾಗ; ಮತ್ತು ಒಂದು ಜೀವ (ಆತ್ಮ). ಎಂದು ವರಾಹವನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತಾರೆ.
೧.೮ ರಿಂದ ೧.೧೪ ರವರೆಗಿನ ಶ್ಲೋಕಗಳಲ್ಲಿ ತತ್ವದ ಪಟ್ಟಿಯು ೯೬ ಕ್ಕೆ ಹೇಗೆ ಹೆಚ್ಚಾಗುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ವರಾಹ ವಿವರಿಸುತ್ತಾನೆ. [೧೦] [೧೧] ಇದು ಬದಲಾವಣೆಗಳ ಆರು ಹಂತಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ (ಅಯ್ಯರ್ ಇದನ್ನು "ಅಸ್ತಿತ್ವ, ಜನನ, ಬೆಳವಣಿಗೆ, ರೂಪಾಂತರ, ಕೊಳೆತ ಮತ್ತು ವಿನಾಶ" ಎಂದು ಅನುವಾದಿಸುತ್ತಾರೆ); ಆರು ಕಾಯಿಲೆಗಳು ಅಥವಾ "ದೌರ್ಬಲ್ಯಗಳು" (ಹಸಿವು, ಬಾಯಾರಿಕೆ, ಸಂಕಟ, ಭ್ರಮೆ, ವಯಸ್ಸು ಮತ್ತು ಸಾವು); ಕೋಶಗಳು ಅಥವಾ ಆರು ಪೊರೆಗಳು ("ಚರ್ಮ, ರಕ್ತ, ಮಾಂಸ, ಕೊಬ್ಬು, ಮಜ್ಜೆ ಮತ್ತು ಮೂಳೆಗಳು"); ಆರು ಪ್ರತಿಕೂಲತೆಗಳು ಅಥವಾ ದೇಹದ ವೈರಿಗಳು ("ಹಂಬಲ, ಕೋಪ, ಕಡುಬಯಕೆ, ದುರಹಂಕಾರ ಮತ್ತು ದುರುದ್ದೇಶ"); " ಜೀವ " – "ವಿಶ್ವ" (ಜಗತ್ತು), " ತೈಜಸ " (ಬೆಳಕಿನಿಂದ ಕೂಡಿದ), ಮತ್ತು " ಪ್ರಜ್ಞಾ " (ವಾಸ್ತವದ ಸ್ವರೂಪದ ಒಳನೋಟ) ದ ಮೂರು ಅಂಶಗಳು; ಮೂರು " ಗುಣಗಳು " ಅಥವಾ ಗುಣಗಳು, ಸಹಜವಾದ ಮನಸ್ಸು (" ಸತ್ವ, ರಜಸ್, ಮತ್ತು ತಮಸ್ "); ಮೂರು ವಿಧದ ಕರ್ಮಗಳು (" ಪ್ರಾರಬ್ಧ " (ಹಿಂದಿನ ಕರ್ಮವನ್ನು ಈಗ ಅನುಭವಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ), " ಸಂಚಿತ " (ಹಿಂದಿನ ಕರ್ಮವನ್ನು ಇನ್ನೂ ಆನಂದಿಸಬೇಕಾಗಿದೆ), ಮತ್ತು "ಆಗಾಮಿನ್" (ಪ್ರಸ್ತುತ ಕರ್ಮವನ್ನು ನಂತರ ಆನಂದಿಸಲು); ಐದು ಕ್ರಿಯೆಗಳು ("ಮಾತನಾಡುವುದು, ಎತ್ತುವುದು, ನಡೆಯುವುದು, ಹೊರಹಾಕುವುದು ಮತ್ತು ಆನಂದಿಸುವುದು"); ಮತ್ತು "ಚಿಂತನೆ, ಖಚಿತತೆ, ಅಹಂಕಾರ, ಸಹಾನುಭೂತಿ, ದಯೆ, ನಿರೀಕ್ಷೆ, ಸಹಾನುಭೂತಿ ಮತ್ತು ಉದಾಸೀನತೆ" ತತ್ವಗಳು.೯೬ ರ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಪೂರ್ಣಗೊಳಿಸಲು, ವರಾಹವು "ದಿಕ್" ಅಥವಾ ನಾಲ್ಕು ಕಾಲುಭಾಗಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸುತ್ತದೆ, ಮಾನವ ದೇಹದ ಭಾಗವಾಗಿರುವ ಹಾಗೂ ವೈದಿಕ ದೇವತೆಗಳಾದ "ವಾಯು" (ಗಾಳಿ, ಕಿವಿ), ಸೂರ್ಯ (ಬೆಳಕು, ಕಣ್ಣು), " ವರುಣ " (ನೀರು, ನಾಲಿಗೆ), ಅಶ್ವಿನಿ ದೇವತೆಗಳು (ಮೂಗು), ಅಗ್ನಿ (ಬೆಂಕಿ), ಇಂದ್ರ, ಉಪೇಂದ್ರ ಮತ್ತು ಮೃತ್ಯು (ಸಾವು); ಇದು ಚಂದ್ರ, ಚತುರ್ಮುಖ ಬ್ರಹ್ಮ, ರುದ್ರ, ಕ್ಷೇತ್ರಜ್ಞ (ದೇಹದ ಜಾಗೃತ ಜ್ಞಾನಿ) ಮತ್ತು ಈಶ್ವರನನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. [೧೦]
ವಿಷ್ಣುವು ವರಾಹನಾಗಿ, ೧.೧೫ ರಿಂದ ೧.೧೭ ರ ಶ್ಲೋಕಗಳಲ್ಲಿ ತಾನು "ಈ ೯೬ ತತ್ವಗಳ ಸಮಷ್ಟಿಯ ಹೊರತಾಗಿ" ಎಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ಅವನ ವರಾಹ ಅವತಾರದಲ್ಲಿ ಅವನನ್ನು ಪೂಜಿಸುವ ಮತ್ತು ಈ ೯೬ ತತ್ವಗಳನ್ನು ತಿಳಿದವರು ಅವರು ಯಾವ ಜೀವನ ಕ್ರಮದಲ್ಲಿದ್ದಾರೂ, ಅವರು ತಲೆ ಬೋಳಿಸಿಕೊಂಡಿರಲಿ, ಅಥವಾ ತಲೆಯಲ್ಲಿ ಕೂದಲು ತುಂಬಿರಲಿ, ಅಥವಾ ತಲೆಯನ್ನು ಮಾತ್ರ ಕೂದಲಿನೊಂದಿಗೆ ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿರಲಿ, [೧೦]ತಮ್ಮ ಅಜ್ಞಾನವನ್ನು (ಅಜ್ಞಾನವನ್ನು) ಕಳೆಯುತ್ತಾರೆ ಹಾಗೂ ಮೋಕ್ಷವನ್ನು ಸಾಧಿಸುತ್ತಾರೆ.
ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯಾ
ವರಾಹ, ಅಧ್ಯಾಯ ೨ ರ ೮೩ ಶ್ಲೋಕಗಳಲ್ಲಿ, ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯೆಯ ಅತ್ಯುನ್ನತ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಹೇಗೆ ಸಾಧಿಸುವುದು ಮತ್ತು ಅದು ಏನು ಎಂದು ರಿಭುವಿಗೆ ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ. [೧೨] ಈ ಜ್ಞಾನದ ನಾಲ್ಕು ವಿಧಾನಗಳು ಒಬ್ಬರ ವರ್ಣ (ಜಾತಿ) ಮತ್ತು ಒಬ್ಬರ ಆಶ್ರಮ (ಜೀವನದ ಹಂತ), ತಪಸ್ವಿ ತಪಸ್ಸಿನಿಂದ ಮತ್ತು ಗುರುವಿನ (ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಶಿಕ್ಷಕ) ಸಹಾಯದಿಂದ ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡುವುದು ಎಂದು ಅವರು ರಿಭುಗೆ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. [೧೩] ವರಾಹವು ನಂತರ ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯೆಯ ಸಾಧನಾ ಮಾರ್ಗವು ಅಶಾಶ್ವತ ಮತ್ತು ಶಾಶ್ವತವಾದ ನಡುವಿನ ವ್ಯತ್ಯಾಸವನ್ನು ಗುರುತಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದ ಮೂಲಕ , ಭೌತಿಕ ಪ್ರಪಂಚದಿಂದ ಬೇರ್ಪಟ್ಟು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಪ್ರಪಂಚ ಕಡೆಗೆ ಪಯಣ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತದೆ ,ಬ್ರಹ್ಮವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ವಿಮೋಚನೆಗಾಗಿ ಪ್ರಾಮಾಣಿಕ ಹಂಬಲ ಮತ್ತು ಆರು ಸದ್ಗುಣಗಳು ( ಶಮ ) ಅತ್ಯಗತ್ಯ ಎಂದು ಉಪನಿಷತ್ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತದೆ, ಇವುಗಳು ಶಾಂತತೆ, ಸ್ವಯಂ ಸಂಯಮ, ಪ್ರತಿಫಲ, ಸಹಿಷ್ಣುತೆ, ನಂಬಿಕೆ ಮತ್ತು ಧ್ಯಾನಕ್ಕಾಗಿ ಹಂಬಲಿಸದೆ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವುದು. [೧೩] ವರಾಹ ಶ್ಲೋಕ ೨.೪ ರಲ್ಲಿ ಬ್ರಹ್ಮ ಮತ್ತು ಆತ್ಮನನ್ನು ತಿಳಿದಿರುವ ಮತ್ತು ಅವರೊಂದಿಗೆ ಒಂದಾಗುವವರೇ ನಿಜವಾದ ಧನ್ಯರು ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತದೆ. [೧೩]
ಆಗ ಋಭು ವರಾಹನನ್ನು ಕೇಳುತ್ತಾನೆ, "ಮನುಷ್ಯನಾಗಿಯೂ, ಪುರುಷನಾಗಿಯೂ ಮತ್ತು ಬ್ರಾಹ್ಮಣನಾಗಿಯೂ ಜನ್ಮ ಪಡೆಯುವುದು ಕಷ್ಟ, ವೇದಾಂತವನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದ ಯೋಗಿ, ಆದರೂ ವಿಷ್ಣುವಿನ ರೂಪವನ್ನು ತಿಳಿದಿಲ್ಲ, ಅಂತಹ ಅಜ್ಞಾನಿಯು ಹೇಗೆ ಮುಕ್ತನಾಗುತ್ತಾನೆ?" [೯] [೧೩]
ವರಾಹನು ೨.೭-೨.೯ ಶ್ಲೋಕಗಳಲ್ಲಿ ಅವನು (ತಾನು) ಮಾತ್ರ ಪರಮಾನಂದ ಎಂದು ಉತ್ತರಿಸುತ್ತಾನೆ, ಆತ್ಮ (ಆತ್ಮ) ಹೊರತುಪಡಿಸಿ ಈಶ್ವರ ಅಥವಾ ಅಸಾಧಾರಣ ಪ್ರಪಂಚವು ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿಲ್ಲ. [೧೪] ತಮ್ಮ ಆತ್ಮವನ್ನು (ಆತ್ಮ) ತಿಳಿದಿರುವವರಿಗೆ ವರ್ಣ (ಜಾತಿ) ಅಥವಾ ಆಶ್ರಮದ (ಜೀವನದ ಹಂತ) ಕಲ್ಪನೆಗಳಿಲ್ಲ; ಅವರು ಆತ್ಮನನ್ನು ಬ್ರಹ್ಮನ್ನಾಗಿ ನೋಡುತ್ತಾರೆ, ಅವರು ಬ್ರಹ್ಮವಾಗುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು "ಮೋಕ್ಷ" ಮೋಕ್ಷವನ್ನು ಹುಡುಕದೆಯೇ ತಲುಪುತ್ತಾರೆ. [೧೪] ಸತ್ಯ, ಜ್ಞಾನ, ಆನಂದ ಮತ್ತು ಪೂರ್ಣತೆಯ ಲಕ್ಷಣವು, ತಮಸ್ಸಿನಿಂದ (ಕತ್ತಲೆ, ವಿನಾಶ, ಅವ್ಯವಸ್ಥೆ) ಅತ್ಯಂತ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ ಎಂದು ೨.೧೬ ನೇ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ವರಾಹ ಉಪನಿಷತ್ತು ಹೇಳುತ್ತದೆ.Varaha states that what one aspires to is part of His own "light", which is all-encompassing. As Atman, self effulgent, Varaha states that "Brahma-Jnanis" are those who see nothing but the Brahman, and they are happy and content in the universe despite being subject to sufferings.[೧೫] ಟೆಂಪ್ಲೇಟು:Verse translation
अज्ञस्य दुःखौघमयं ज्ञस्यानन्दमयं जगत् |
To an ignorant man, the world is filled with misery; while, to a wise man, it is full of bliss, |
| —Varaha Upanishad 2.22[೧೬] |
ವರಾಹ ಉಪನಿಷತ್ತು ಬ್ರಹ್ಮ ಮತ್ತು ಆತ್ಮ ಒಂದೇ ಎಂಬ ದ್ವಂದ್ವವಲ್ಲದ ಪ್ರಮೇಯವನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಇದನ್ನು ತಿಳಿದವರು ಯಾವುದಕ್ಕೂ ಹೆದರುವುದಿಲ್ಲ, ಯಾವುದನ್ನೂ ಭಾಧೆ ಪಡುವುದಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಸ್ಥೈರ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತಾರೆ. ಅವನು ನಾನು, ಎಂದು ವಿಷ್ಣು ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. [೧೭] "ಅದು ಆಗು, ರಿಭೂ; ನೀನು ನಿಜವಾಗಿಯೂ ನಾನು", ವಿಷ್ಣು ಸೂಚಿಸುತ್ತಾನೆ. [೧೭] "ನಾನೇ ಬ್ರಹ್ಮ" ಎಂಬ ದೃಢವಾದ ವಿಶ್ವಾಸದಿಂದ ಇರುವ ಉನ್ನತ ಆತ್ಮರು ನಿಜವಾದ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತರು ಎಂದು ಉಪನಿಷತ್ತಿನ ೨.೪೩ ನೇ ಶ್ಲೋಕ ಹೇಳುತ್ತದೆ. [೧೮]
ಸಂಕಲ್ಪ
ಉಪನಿಷತ್ತಿನ ಪ್ರಕಾರ, ಇಡೀ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡವು ಸಂಕಲ್ಪದಿಂದ (ಚಿಂತನೆ, ಕಲ್ಪನೆಯ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ) ವಿಕಸನಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ, ಒಬ್ಬನು ಯೋಚಿಸುವಂತೆ ಆಗುತ್ತದೆ, ತಾತ್ವಿಕ ಸಿದ್ಧಾಂತ ಭೌತಶಾಸ್ತ್ರದ ಮೇಲೆ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಇದು ಪ್ರಪಂಚದ ದರ್ಶನವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡುತ್ತದೆ. [೧೯] ಈ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದಿಂದ ತ್ಯಜಿಸಿದ ನಂತರ, ಇದನ್ನು ಸಂಕಲ್ಪ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ, ಧ್ಯಾನ ಮಾಡುವ ಮನಸ್ಸು ನಿರ್ವಿಕಲ್ಪ (ಬದಲಾಗದ) ಅಥವಾ ಬದಲಾಗದ ಭಾಗ (ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ವಾಸ್ತವ) ಮೇಲೆ ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಬೇಕು. ಶ್ಲೋಕ ೨.೬೪ ರಲ್ಲಿ ವರಾಹವು " ಸಂಸಾರ " (ಪುನರ್ಜನ್ಮದ ಚಕ್ರ) ವನ್ನು ಕರ್ಮದ ಕ್ಷೇತ್ರಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸುತ್ತದೆ, ಬಿಲ್ಲಿಂಗ್ಟನ್ ಹೇಳುತ್ತಾನೆ, ಅದು ದೀರ್ಘ ಕನಸು (" ಸ್ವಪ್ನ "), ಭ್ರಮೆ, ದುಃಖದ ಸಮುದ್ರದಂತಿದೆ. [೨೦] ಇದು ಜೀವನ್ಮುಕ್ತನನ್ನು ಆತ್ಮಜ್ಞಾನದ ಮೂಲಕ ಈ ಸಂಸಾರವನ್ನು ಜಯಿಸಿ ಮುಕ್ತಿಯನ್ನು ಪಡೆದ ವ್ಯಕ್ತಿ ಎಂದು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುತ್ತದೆ.
ಧ್ಯಾನ
ಎಲ್ಲದರಲ್ಲೂ ಕಂಡುಬರುವ ಆತನಿಗೆ ನಮಸ್ಕರಿಸುವುದರ ಮೂಲಕ ಮತ್ತು ಕೇವಲ ೪೮ ನಿಮಿಷಗಳ ಕಾಲ (ಒಂದು ಮುಹೂರ್ತ ) ಧ್ಯಾನ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ಅವನ ಬುದ್ಧಿವಂತಿಕೆಯನ್ನು "ಪ್ರತ್ಯಗಾತ್ಮನ" ಸ್ಥಿತಿಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸುತ್ತದೆ ಎಂದು ವರಾಹ ವಿವರಿಸುತ್ತಾನೆ, ಅದು ಆತ್ಮನ ಸ್ಥಿತಿಗೆ ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಮುಕ್ತಿ ನೀಡುತ್ತದೆ. ಇದರರ್ಥ ಜೀವಾತ್ಮ (ಆತ್ಮ) ಮತ್ತು ಪರಮಾತ್ಮ (ಪರಮಾತ್ಮ) ಹತ್ತಿರ ವಾಸಿಸುವುದು. [೯]
ಬ್ರಹ್ಮನ ಜ್ಞಾನವು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಸತ್ಯವನ್ನು ಪರೋಕ್ಷ (ಪರೋಕ್ಷ ಅರಿವಿನ) ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳುವಲ್ಲಿ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ಉಪನಿಷತ್ತು ಹೇಳುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರ (ನೇರ ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರ) ತನ್ನ ಆತ್ಮವು ಬ್ರಹ್ಮವೆಂದು ತಿಳಿಯುವಲ್ಲಿ ಕಾರಣವಾಗುತ್ತದೆ. ಮತ್ತು ಯೋಗದ ಸಾಧಕನು ಜೀವಮುಕ್ತ (ವಿಮೋಚನೆಗೊಂಡ ಆತ್ಮ) ಆಗುತ್ತಾನೆ, ಅವನು ತನ್ನ ಆತ್ಮವು ಅಂತಿಮ ಪರಿಪೂರ್ಣತೆ ಎಂದು ತಿಳಿಯುತ್ತಾನೆ. ಬ್ರಹ್ಮವನ್ನು ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕರಿಸಿದ ಜ್ಞಾನೋದಯ ಹೊಂದಿದ ವ್ಯಕ್ತಿಗೆ "ಬಂಧ" ಮತ್ತು "ಮೋಕ್ಷ" ಎಂಬ ಎರಡು ಪದಗಳು "ನನ್ನದು" ಮತ್ತು "ನನ್ನದಲ್ಲ" ಎಂದರ್ಥ. "ನನ್ನದು" ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿದೆ, ಆದರೆ "ನನ್ನದಲ್ಲ" ಎಂಬುದು ಎಲ್ಲಾ ಆಲೋಚನೆಗಳಿಂದ ವಿಮೋಚನೆಗೊಂಡ ಮತ್ತು ಆತ್ಮನನ್ನು ತಿಳಿದಿರುವ ವ್ಯಕ್ತಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ. [೯]
ಸಮಾಧಿ
೨.೭೫ ರಿಂದ೨.೮೭ಶ್ಲೋಕಗಳಲ್ಲಿ, ವರಾಹ ಉಪನಿಷತ್ ಯೋಗದ ಗುರಿ ಮತ್ತು "ಸಮಾಧಿ" ಎಂದರೇನು ಎಂಬುದನ್ನು ಈ ಕೆಳಗಿನಂತೆ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುತ್ತದೆ:
The Oneness of the Atman and the mind is attained through Yoga, |
ಸಮಾಧಿಯ ಸ್ಥಿತಿಯು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಕರಗುವ ಉಪ್ಪು ಮತ್ತು ಅದರ ಫಲಿತಾಂಶದ ಏಕತೆಯ ಗುಣಮಟ್ಟಕ್ಕೆ ಹೋಲುತ್ತದೆ. [೨೩]
ವಿಷ್ಣುವೇ ಶಿವ
ಉಪನಿಷತ್, ಅಧ್ಯಾಯ ೩ರಲ್ಲಿ, ರಿಭುವಿಗೆ ವಿಷ್ಣುವಿನ ಉಪದೇಶವನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸುತ್ತದೆ, "ರಿಭುವು ಸ್ವತಃ ಸ್ಪಷ್ಟವಾದ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಮತ್ತು ಪ್ರಜ್ಞೆ, ಅವಿಭಾಜ್ಯ, ಪ್ರತಿರೂಪವಿಲ್ಲದೆ, ಎಲ್ಲಾ ಗೋಚರತೆ ಇಲ್ಲದ, ಅನಾರೋಗ್ಯವಿಲ್ಲದ, ದೋಷರಹಿತ, ಶಿವ ಎಂಬ ದೃಢತೆಯನ್ನು ಬೆಳೆಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಡಬಲ್ ಇಲ್ಲದೆ". [೨೪] ಪಠ್ಯವು ಅಧ್ಯಾಯ ೩ ರಲ್ಲಿ ಅದರ ದ್ವಂದ್ವವಲ್ಲದತೆಯನ್ನು ಪುನಃ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತದೆ, ವಿಷ್ಣುವಿಗೆ ಭಕ್ತಿಯು ಬ್ರಹ್ಮನ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಮುಕ್ತಗೊಳಿಸುವ ಮಾರ್ಗವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೇರಿಸುತ್ತದೆ. ಪದ್ಯ ೩.೧೪-೩.೧೫ ರಲ್ಲಿ, ಅಯ್ಯಂಗಾರ್, ದೇವರ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲರೂ ಸಮಾನರು, ಕಾನೂನು, ಕುಟುಂಬ, ಜಾತಿ ಅಥವಾ ಕುಲದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ಜೀವಂತ ರೂಪಗಳು ಮತ್ತು ಮನುಷ್ಯರ ನಡುವೆ ಯಾವುದೇ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಿಲ್ಲ ಮತ್ತು ಎಲ್ಲರೂ ಒಂದೇ ಸತ್ಯ ಮತ್ತು ಸಂಪೂರ್ಣ ಬ್ರಹ್ಮ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. [೨೫] "ವಿಷ್ಣುವೇ ಶಿವ" ಮತ್ತು "ಎಲ್ಲವೂ ಶಿವ" ವಿಷಯವು ಪದ್ಯ ೪.೩೨ ರಲ್ಲಿ ಪುನರಾವರ್ತನೆಯಾಗುತ್ತದೆ, ಇದು "ಗುರುವು ಶಿವನು, ವೇದವು ಶಿವನು, ದೇವನು ಶಿವನು, ಭಗವಂತನು ಶಿವನು, ನಾನು ವರಾಹನು ಶಿವನು, ಎಲ್ಲವು ಶಿವನು" ಎಂದು ಘೋಷಿಸುತ್ತದೆ., ಶಿವನ ಹೊರತು ಬೇರೇನೂ ಇಲ್ಲ". [೨೬]
ಅಲ್ಟಿಮೇಟ್ ಟ್ರುತ್, ಪಠ್ಯವನ್ನು ಹೇಳುತ್ತದೆ, ಅದು ಯಾವಾಗಲೂ ಇರುತ್ತದೆ, ಅದು ಕಾಲಾನಂತರದಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಸ್ವಭಾವವನ್ನು ಸಂರಕ್ಷಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಯಾವುದರಿಂದಲೂ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುವುದಿಲ್ಲ. [೨೭] ಆತ್ಮ, ಬ್ರಹ್ಮ, "ಚಿತ್, ಸತ್ ಮತ್ತು ಆನಂದ" ಮತ್ತು ಜನಾರ್ದನ (ವಿಷ್ಣು) ಅಂತಹ ಸತ್ಯ, ಮತ್ತು ಅವು ಸಮಾನಾರ್ಥಕ, ಒಂದೇ. [೨೭] ಕೆಲವರು ಮಂತ್ರಗಳು, ಧಾರ್ಮಿಕ ಆಚರಣೆಗಳು, ಸಮಯ, ಕೌಶಲ್ಯ, ಔಷಧ, ಅಥವಾ ಸಂಪತ್ತಿನ ಮೂಲಕ ಉಪನಿಷತ್ತನ್ನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಲು ಸಿದ್ಧಿಗಳನ್ನು ಹುಡುಕಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಾರೆ, ಆದರೆ ಅಂತಹ ಸಿದ್ಧಿಗಳು ಕ್ಷಣಿಕ ಮತ್ತು ನಿಷ್ಫಲವಾಗಿವೆ. ಯೋಗದ ಮೂಲಕ ಆತ್ಮಜ್ಞಾನಿ (ಆತ್ಮಜ್ಞಾನ ಹೊಂದಿರುವ) ಎಂದು ವಿಷ್ಣುವು ರಿಭುವಿಗೆ ಹೇಳುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ಅಂತಹ ವ್ಯಕ್ತಿಗೆ ಸಿದ್ಧಿಗಳು ಯಾವುದೇ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿಲ್ಲ.
ಜ್ಞಾನದ ಏಳು ಹಂತಗಳು
ವರಾಹ ಉಪನಿಷತ್, ಅಧ್ಯಾಯ ೪ ರಲ್ಲಿ, ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಏಳು ಹಂತಗಳ ಮೂಲಕ ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತದೆ: [೨೮] ಮೊದಲನೆಯದಾಗಿ, ಕಲಿಯಲು, ಅನ್ವೇಷಿಸಲು ( ಶುಭ-ಇಚ್ಚಾ ) ಸದ್ಗುಣದ ಬಯಕೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿರಬೇಕು. ಎರಡನೇ ಹಂತವೆಂದರೆ ಪ್ರಶ್ನಿಸುವುದು, ತನಿಖೆ ( ವಿಚಾರಣ ). ವಿವೇಚನೆ ಮತ್ತು ಇತರ ವಸ್ತುಗಳ ಕಡೆಗೆ ಮನಸ್ಸು ತೆಳುವಾಗುವುದು ( ತನು-ಮಾನಸಿ ) ಮೂರನೇ ಹಂತವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಪಠ್ಯವು ಹೇಳುತ್ತದೆ. ನಾಲ್ಕನೇ ಹಂತವು ಸಾಮರಸ್ಯ, ಜ್ಞಾನದ ವಿಷಯದೊಂದಿಗೆ ಸೃಜನಶೀಲ ಒಕ್ಕೂಟವಾಗಿದೆ ( ಸತ್ವ -ಪಟ್ಟಿ ). ಎಲ್ಲದರಿಂದ ನಿರ್ಲಿಪ್ತತೆ ( ಅಸಂಶಕ್ತಿ ) ಐದನೇ ಹಂತ. ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಮತ್ತು ವಿಷಯದ ಸಂಪೂರ್ಣ, ಸರಿಯಾದ ಅರ್ಥವನ್ನು ಪಡೆಯುವುದು ( ಪದ-ಅರ್ಥ-ಭಾವನ ) ಆರನೇ ಹಂತವಾಗಿದೆ. ಏಳನೆಯ ಅಥವಾ ಕೊನೆಯ ಹಂತವು ತುರಿಯಾ (ಅಥವಾ ತುರೀಯಾಗ ), ಸಂಪೂರ್ಣ ಪ್ರಜ್ಞೆ. [೨೯]
ಓಂ ಎಂಬುದು ಆತ್ಮ ಮತ್ತು ಬ್ರಹ್ಮನ ಸ್ವಭಾವವನ್ನು ಧ್ಯಾನಿಸಲು ಒಂದು ಸಾಧನವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಪಠ್ಯವು ಹೇಳುತ್ತದೆ, ಇದರಲ್ಲಿ "A" ಅಕಾರ ಮತ್ತು ವಿಶ್ವವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ, "U" ಉಕಾರ ಮತ್ತು ತೈಜಸವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ, M ಮಕರವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು AUM ಅನ್ನು ಅನುಸರಿಸುವ ಅರ್ಧಮಾತ್ರವಾದ ಪ್ರಜ್ಞಾವು ತುರಿಯಾವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. . [೨೯]
ಜೀವನ್ಮುಕ್ತದ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳು
ವರಾಹ ಉಪನಿಷತ್, ಅನೇಕ ಪ್ರಾಚೀನ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಯುಗದ ಹಿಂದೂ ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ಹೋಲುವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ, ಈ ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಮೋಕ್ಷವನ್ನು ಚರ್ಚಿಸುತ್ತದೆ (ನಂತರದ ಜೀವನಕ್ಕಿಂತ), ಅಥವಾ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತಿ, ಅಂತಹ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ತಲುಪಿದವರನ್ನು ಜೀವನ್ಮುಕ್ತ (ಸ್ವಯಂ-ಸಾಕ್ಷಾತ್ಕಾರ ವ್ಯಕ್ತಿ) ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತದೆ. . ಶ್ಲೋಕಗಳು 4.21-4.30 ಜೀವನ್ಮುಕ್ತನ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ; ಅಯ್ಯಂಗಾರ್ ಮತ್ತು ಅಯ್ಯರ್ ಈ ಕೆಳಗಿನಂತೆ ವಿವರಿಸುತ್ತಾರೆ: [೩೦] [೩೧]
- ಯಾರು ಪ್ರಪಂಚದ ಮಾರ್ಗಗಳಲ್ಲಿ ಮುಳುಗಿದ್ದರೂ, ಅವನ ಮನಸ್ಸು ಎಚ್ಚರಳಿಕೆಯಂತೆ ( ಈಥರ್)ನಂತೆ ಸ್ಥಿರವಾಗಿರುತ್ತದೋ, ಅವನನ್ನು ಜೀವನ್ಮುಕ್ತ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ.
- ಯಾರ ಮಾನಸಿಕ ತೇಜಸ್ಸು ಮೇಲೇಳುವುದಿಲ್ಲ, ಅಸ್ತಮಿಸುವುದಿಲ್ಲವೋ, ಯಾರ ಅಂತರಂಗ ಸುಖದಿಂದಾಗಲೀ ದುಃಖದಿಂದಾಗಲೀ ಬಾಧಿಸಲ್ಪಡುವುದಿಲ್ಲವೋ ಅವನನ್ನು ಜೀವನ್ಮುಕ್ತನೆಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ.
- ನಿದ್ರಿಸುತ್ತಿರುವಾಗ ಎಚ್ಚರವಾಗಿರುವವನು, ಯಾರ ಮಾನಸಿಕ ಜಾಗರೂಕತೆಯು ಯಾವುದೇ ಅನಿಸಿಕೆಗಳಿಲ್ಲ, ಅವನನ್ನು ಜೀವನ್ಮುಕ್ತ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.
- ದ್ವೇಷ, ಭಯ, ಪ್ರೀತಿಯಂತಹ ಪ್ರಭಾವಗಳಿಗೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಿಸುವವನಾದರೂ ಅವನ ಹೃದಯವು ಆಕಾಶ ( ಈಥರ್, ಸ್ಪೇಸ್) ನಂತೆ ಶುದ್ಧವಾಗಿರುತ್ತದೆಯೋ ಅವನನ್ನು, ಜೀವನ್ಮುಕ್ತ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ.
- ಯಾರ ಮನೋಭಾವವು ಯಾವುದಕ್ಕೂ ಅಂಟಿಕೊಳ್ಳುವುದಿಲ್ಲವೋ, ಅವರ ಬುದ್ಧಿಯು ಕ್ರಿಯಾಶೀಲವಾಗಲಿ ಅಥವಾ ನಿಷ್ಕ್ರಿಯವಾಗಲಿ ಎಂದಿಗೂ ಮಬ್ಬಾಗಿಲ್ಲವೋ, ಅವನು ಜೀವನ್ಮುಕ್ತ.
- ಯಾರು ಪ್ರಪಂಚದಿಂದ ಭಯದಿಂದ ಕುಗ್ಗುವುದಿಲ್ಲವೋ, ಅವನಿಂದ ಜಗತ್ತು ಕುಗ್ಗುವುದಿಲ್ಲವೋ, ಕೋಪ, ಭಯ ಮತ್ತು ಸಂತೋಷದಿಂದ ಮುಕ್ತನಾದವನು ಜೀವನ್ಮುಕ್ತ.
- ಯಾರ ಮನಸ್ಸು ಚಂಚಲವಾಗದೆ, ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಂಡಿದ್ದರೂ, ಶಾಂತ ಮತ್ತು ಸಂಪೂರ್ಣ ಪ್ರಜ್ಞೆಯಲ್ಲಿ ವಿಶ್ರಾಂತಿ ಪಡೆಯುತ್ತಾನೆ, ಏನೇ ಇರಲಿ, ಅವನನ್ನು ಜೀವನ್ಮುಕ್ತ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.
ವರಾಹ ಉಪನಿಷತ್‌ನಲ್ಲಿನ ಹೇಳಲ್ಪಟ್ಟ ಜೀವನ್ಮುಕ್ತದ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ ಮತ್ತು ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳು ಇತರ ಉಪನಿಷತ್ತುಗಳಲ್ಲಿರುವ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಗೆ ಹೋಲುತ್ತವೆಯಾದರೂ, ಸ್ಪ್ರಾಕ್‌ಹಾಫ್ ಹೇಳುತ್ತಾನೆ, ಇತರ ಉಪನಿಷತ್ತುಗಳು ಈ ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚು ಆಳವಾಗಿ ಚರ್ಚಿಸುತ್ತವೆ. [೩೨]
ಯೋಗ
ವರಾಹ ಉಪನಿಷತ್ತಿನ ೫ ನೇ ಅಧ್ಯಾಯವು ಯೋಗಕ್ಕೆ ಮೀಸಲಾಗಿದೆ, ರಿಭು ಮತ್ತು ಅವನ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ನಿದಾಘ ನಡುವಿನ ಚರ್ಚೆಯಾಗಿದೆ. [೩೩] ಮೂರು ವಿಧದ ಯೋಗಗಳಿವೆ, ಪಠ್ಯವನ್ನು ಹೇಳುತ್ತದೆ, ಮತ್ತು ಇವುಗಳು ಲಯ (ಮೃದು), ಮಂತ್ರ (ಮಾಧ್ಯಮ), ಮತ್ತು ಹಠ (ಮಧ್ಯ), ಹಠ ಯೋಗವನ್ನು ಮೂರರಲ್ಲಿ ಅಗ್ರಗಣ್ಯವಾಗಿ ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡುತ್ತದೆ. [೩೩] ಇದು ಯೋಗದ ವಿವಿಧ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಚರ್ಚಿಸುತ್ತದೆ, ಆರೋಗ್ಯಕರ ಆಹಾರವನ್ನು ಸಮಶೀತೋಷ್ಣ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ, ಸಣ್ಣ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ, ದಿನಕ್ಕೆ ಹಲವಾರು ಬಾರಿ ತಿನ್ನಬೇಕು ಎಂದು ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡುವುದರಿಂದ ಹಿಡಿದು, ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಚೆನ್ನಾಗಿಲ್ಲದಿದ್ದಾಗ ಅಥವಾ ತುಂಬಾ ಹಸಿದಿರುವಾಗ ಯೋಗವನ್ನು ಮಾಡಬಾರದು ಎಂದು ಶಿಫಾರಸು ಮಾಡುತ್ತದೆ. [೩೩] ಯೋಗದ ಗುರಿ, ವರಾಹ ಹೇಳುತ್ತದೆ, ದೇಹದ ಶಕ್ತಿ ಮತ್ತು ಮೃದುತ್ವದ ಲಾಭ, ಒಬ್ಬರ ಸ್ವಂತ ದೇಹದ ಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಅದರ ಸೆಳವು, ಧ್ಯಾನ ಮತ್ತು ಸ್ವಯಂ (ಆತ್ಮ) ಜ್ಞಾನವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುವುದು ಸೇರಿದಂತೆ ಬಹುವಿಧವಾಗಿದೆ. [೩೪]
ಮೌಲ್ಯಮೀಮಾಂಸೆ: ಯಮಗಳು ಮತ್ತು ನಿಯಮಗಳು
ವರಾಹ ಉಪನಿಷತ್‌ನಲ್ಲಿರುವ ಮೌಲ್ಯಮೀಮಾಂಸೆಯನ್ನು ಅಧ್ಯಾಯ ೫ ರಲ್ಲಿ ಹತ್ತು ಯಮಗಳು ಮತ್ತು ಹತ್ತು ನಿಯಮಗಳು ಎಂದು ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಲಾಗಿದೆ. [೭] ಈ ಪಟ್ಟಿಯು ಇತರ ಯೋಗ ಗ್ರಂಥಗಳಾದ ಶಾಂಡಿಲ್ಯ ಉಪನಿಷತ್, ಮತ್ತು ಸ್ವಾತ್ಮಾರಾಮರಿಂದ ಕಂಡುಬರುವ ಪಟ್ಟಿಯನ್ನು ಹೋಲುತ್ತದೆ: [೩೫] [೩೬] [೩೭]
- ಅಹಿಂಸಾ (अहिंसा): ಅಹಿಂಸೆ
- ಸತ್ಯ (ಸತ್ಯ): ಸತ್ಯಸಂಧತೆ
- ಅಸ್ತೇಯ (अस्तेय): ಕದಿಯುತ್ತಿಲ್ಲ
- ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯ (ब्रह्मचर्य): ಏಕಾಂಗಿಯಾಗಿರುವಾಗ ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯ, ಒಬ್ಬರ ಸಂಗಾತಿಗೆ ಮೋಸ ಮಾಡದಿರುವುದು
- ಕ್ಷಮಾ (ಕ್ಷಮಾ): ಕ್ಷಮೆ
- ಧೃತಿ (धृति): ಸ್ಥೈರ್ಯ
- ದಯಾ (दया): ಸಹಾನುಭೂತಿ [೩೮]
- ಅರ್ಜವ (आर्जव): ಬೂಟಾಟಿಕೆ ಅಲ್ಲದ, ಪ್ರಾಮಾಣಿಕತೆ
- ಮಿತಾಹಾರ (मितहार): ಅಳತೆಯ ಆಹಾರ
- ಶೌಚ (शौच): ಶುದ್ಧತೆ, ಶುಚಿತ್ವ
ಶಾಂಡಿಲ್ಯದೊಂದಿಗೆ ವರಾಹ ಉಪನಿಷತ್ತು, ಧನಾತ್ಮಕ ಕರ್ತವ್ಯಗಳು, ಅಪೇಕ್ಷಣೀಯ ನಡವಳಿಕೆಗಳು ಮತ್ತು ಶಿಸ್ತಿನ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಹತ್ತು ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಆಚರಣೆಗಳಿಗಾಗಿ ಅಧ್ಯಾಯ ೫ ರಲ್ಲಿ ವರಾಹದ ಮೌಲ್ಯಮೀಮಾಂಸ ಪಟ್ಟಿ ಸೇರಿವೆ: [೭] [೩೯]
- ತಪಸ್ : ನಿರಂತರತೆ, ಒಬ್ಬರ ಉದ್ದೇಶದಲ್ಲಿ ಪರಿಶ್ರಮ, ತಪಸ್ಸು ತಪಸ್ಸು [೪೦] [೪೧]
- ಸಂತೋಷ : ಸಂತೃಪ್ತಿ, ಇತರರನ್ನು ಮತ್ತು ಒಬ್ಬರ ಸಂದರ್ಭಗಳನ್ನು ಅವರಂತೆಯೇ ಸ್ವೀಕರಿಸುವುದು, ಸಂತೋಷ
- ಅಸ್ತಿಕ : ನಿಜವಾದ ಆತ್ಮದಲ್ಲಿ ನಂಬಿಕೆ (ಜ್ಞಾನ ಯೋಗ, ರಾಜ ಯೋಗ), ದೇವರಲ್ಲಿ ನಂಬಿಕೆ (ಭಕ್ತಿ ಯೋಗ), ವೇದಗಳು/ಉಪನಿಷತ್ತುಗಳಲ್ಲಿ ಗಾಢನಂಬಿಕೆ (ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಶಾಲೆ)
- ದಾನ : ಉದಾರತೆ, ದಾನ, ಇತರರೊಂದಿಗೆ ಹಂಚಿಕೊಳ್ಳುವುದು
- ಈಶ್ವರಪೂಜನ : ಈಶ್ವರನ ಆರಾಧನೆ (ದೇವರು/ಪರಮಾತ್ಮ, ಬ್ರಹ್ಮ, ನಿಜವಾದ ಆತ್ಮ, ಬದಲಾಗದ ವಾಸ್ತವ) [೪೨]
- ಸಿದ್ದಾಂತ ಶ್ರಾವಣ : ಪುರಾತನ ಗ್ರಂಥಗಳು, ನೀತಿಶಾಸ್ತ್ರ, ಮೌಲ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ತತ್ವಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಪಠ್ಯಗಳನ್ನು ಕೇಳುವುದು
- ಹ್ರೀ : ಪಶ್ಚಾತ್ತಾಪ ಮತ್ತು ಒಬ್ಬರ ಹಿಂದಿನ ಸ್ವೀಕಾರ, ನಮ್ರತೆ, ನಮ್ರತೆ [೪೩]
- ಮತಿ : ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಯೋಚಿಸಿ ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸಿ, ಸಂಘರ್ಷದ ವಿಚಾರಗಳನ್ನು ಸಮನ್ವಯಗೊಳಿಸಿ [೪೪]
- ಜಪ : ಮಂತ್ರ ಪುನರಾವರ್ತನೆ, ಪ್ರಾರ್ಥನೆಗಳನ್ನು ಪಠಿಸುವುದು ಅಥವಾ ಜ್ಞಾನ
- ವ್ರತ : ಭರವಸೆಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸುವುದು, ಉಪವಾಸ ಆಚರಣೆಗಳು, ತೀರ್ಥಯಾತ್ರೆ ಮತ್ತು ಯಜ್ಞವನ್ನು ಆಚರಿಸುವುದು
ಯೋಗಾಸನಗಳು
ಉಪನಿಷತ್ತು ಹನ್ನೊಂದು ಆಸನಗಳನ್ನು (ಯೋಗ್ಯ ಭಂಗಿಗಳು) ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತದೆ, ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಎರಡು ಶಾರೀರಿಕ ಭಂಗಿಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿವೆ: ಮಯೂರಾಸನ ಮತ್ತು ಕುಕ್ಕುಟಾಸನ . [೪೫] ಇದು ಧ್ಯಾನಸ್ಥ ಭಂಗಿಯಾದ ಸುಖಾಸನ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಮಡಿಸಿದ ಕಾಲುಗಳೊಂದಿಗೆ ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳುವುದನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ. [೪೬]
ವರಾಹ ಯೋಗಾಸನವನ್ನು ವಿವರಿಸಲು ತನ್ನ ತಲೆಯ ಮೇಲೆ ಮಡಕೆಯನ್ನು ಸಮತೋಲನ ಮಾಡುತ್ತಾ ಸಂಗೀತವೊಂದಕ್ಕೆ ನೃತ್ಯವನ್ನು ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡುತ್ತಿರುವ ಕಲಾವಿದೆಯ ಹೋಲಿಕೆಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತಾನೆ. ಅವಳು ಮಡಕೆಯ ಸ್ಥಿರತೆಯ ಮೇಲೆ ಮಾತ್ರ ಗಮನಹರಿಸುತ್ತಾಳೆ, ಅದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಯೋಗದ ಸಾಧಕನು ಯಾವಾಗಲೂ ಬ್ರಹ್ಮನ ಮೇಲೆ ಮಾತ್ರ ಆಲೋಚಿಸುತ್ತಾನೆ. ಯೋಗಾಭ್ಯಾಸವು "ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಧ್ವನಿ" ಯ ಮೇಲೆ ಮಾತ್ರ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾಗಿರಬೇಕು. [೯] ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ತಲ್ಲೀನತೆ ಮತ್ತು ಸ್ವಯಂ ಹೀರಿಕೊಳ್ಳುವಿಕೆ ಯೋಗದ ಒಂದು ರೂಪವಾಗಿದೆ. [೪೭] ವರಾಹವು ಆತ್ಮಾವಲೋಕನವನ್ನು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ತನ್ನ ಸ್ವಂತ ತಪ್ಪುಗಳನ್ನು ಗ್ರಹಿಸುವ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ಜೀವನದಲ್ಲಿ ಲಗತ್ತುಗಳಿಂದ ಮುಕ್ತನಾಗಿರುತ್ತಾನೆ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತದೆ. [೯]
ಕುಂಡಲಿನಿ
ಕುಂಡಲಿನಿ ಅಥವಾ ದೈಹಿಕ ಶಕ್ತಿಯು ಸತ್ಯದ ಅಂತಿಮ ಶಕ್ತಿಯಾಗಿದೆ ಎಂದು ವರಾಹ ಒತ್ತಿಹೇಳುತ್ತಾನೆ. [೪೮] ಪ್ರಾಣ, ಜೀವ ಶಕ್ತಿಯು ನಾಡಿಗಳಲ್ಲಿ (ಚಾನಲ್‌ಗಳು, ಪೈಪ್‌ಗಳು ಅಥವಾ ಟ್ಯೂಬ್‌ಗಳು) ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿದೆ, ಅದು ದೇಹದಲ್ಲಿ ಚಲಿಸುತ್ತದೆ, ಪಾದದ ಅಡಿಭಾಗದಿಂದ ಹೊರಹೊಮ್ಮುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ತಲೆಯ ತಲೆಬುರುಡೆಗೆ ಓಡುತ್ತದೆ. [೪೯] ಮೂಲಾಧಾರದಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುವ ಆರು ಚಕ್ರಗಳು ಶಕ್ತಿಯ ಸ್ಥಾನವೆಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. ಕತ್ತಿನಿಂದ ತಲೆಯ ತನಕ ಶಂಭುವಿನ ಆಸನ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. [೫೦]
ಉಲ್ಲೇಖಗಳು
ಗ್ರಂಥಸೂಚಿ
ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.