ಭಾರದ್ವಾಜ

ಭಾರದ್ವಾಜರು (ಅಥವಾ ಬೃಹಸ್ಪತ್ಯ) ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತದ ಪೂಜನೀಯ ವೈದಿಕ ಋಷಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರು. ಇವರು ವಿದ್ವಾಂಸರು, ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರು, ವ್ಯಾಕರಣಕಾರರು ಮತ್ತು ವೈದ್ಯರಾಗಿದ್ದರು. ಇವರು ಸಪ್ತರ್ಷಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರು. ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತೀಯ ಸಾಹಿತ್ಯ, ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಪುರಾಣಗಳು ಹಾಗೂ ಋಗ್ವೇದದಲ್ಲಿ ಇವರ ಕೊಡುಗೆಗಳು ಅಂದಿನ ಭಾರತೀಯ ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಒಳನೋಟ ನೀಡುವಲ್ಲಿ ಗಣನೀಯ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದವು.^[1][2][3] ಇವರು ಮತ್ತು ಇವರ ಶಿಷ್ಯವರ್ಗವು ಋಗ್ವೇದದ ಆರನೇ ಗ್ರಂಥದ ಲೇಖಕರು ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಮಹಾಭಾರತದಲ್ಲಿ ಭಾರದ್ವಾಜರು ಗುರು ದ್ರೋಣರ ತಂದೆಯಾಗಿದ್ದರು. ಗುರು ದ್ರೋಣರು ಪಾಂಡವರು ಹಾಗೂ ಕೌರವರಿಬ್ಬರಿಗೂ ಗುರುವಾಗಿದ್ದರು. ಭಾರದ್ವಾಜರನ್ನು ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹವಾದ ಪ್ರಾಚೀನ ಭಾರತೀಯ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಪಠ್ಯವಾದ ಚರಕ ಸಂಹಿತಾದಲ್ಲೂ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ. ಮಹರ್ಷಿ ಭಾರದ್ವಾಜರನ್ನು "ವೈದ್ಯಶಾಸ್ತ್ರದ ಜನಕ"ನೆಂದು (ಆಯುರ್ವೇದ) ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ.

ಭಾರದ್ವಾಜ
ಸಂಲಗ್ನತೆ	ಬ್ರಹ್ಮರ್ಷಿ
ಒಡಹುಟ್ಟಿದವರು	ಕಚ, ರೇವತಿ, ಕೇಸರಿ
ಮಕ್ಕಳು	ಗರ್ಗ, ದ್ರೋಣ ಮತ್ತು ಇಲಾವಿದ
ತಂದೆತಾಯಿಯರು	ಬೃಹಸ್ಪತಿ (ತಂದೆ)

ವಿವರಣೆ

ವೈದಿಕ ಗ್ರಂಥಗಳಲ್ಲಿ ಅವನ ಪೂರ್ಣ ಹೆಸರು ಭಾರದ್ವಾಜ ಬರ್ಹಸ್ಪತ್ಯ. ಅವರ ತಂದೆ ಮತ್ತು ವೈದಿಕ ದೇವತೆ-ಋಷಿ ಬೃಹಸ್ಪತಿಯನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸುವ ಕೊನೆಯ ಹೆಸರು. ಅವರ ತಾಯಿ ಮಮತಾ, ಬರ್ಹಸ್ಪತಿಯ ಹಿರಿಯ ಸಹೋದರನಾಗಿದ್ದ ಉತತ್ಯ ಋಷಿಯ ಪತ್ನಿ. ಭಾಗವತ ಪುರಾಣದಲ್ಲಿ, ಅವರನ್ನು ವಿತತ ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಋಗ್ವೇದದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಶತಪಥ ಬ್ರಾಹ್ಮಣದಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕು ಬಾರಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾದ ಏಳು ಋಷಿಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರದ್ವಾಜರು ಒಬ್ಬರು. ಕೆಲವು ನಂತರದ ಪುರಾಣದ ದಂತಕಥೆಗಳಲ್ಲಿ, ಅವನು ವೈದಿಕ ಋಷಿ ಅತ್ರಿಯ ಮಗನೆಂದು ಹೇಳಲಾಗಿದೆ.

ಪುರಾತನ ಹಿಂದೂ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಗ್ರಂಥವಾದ ಚರಕ ಸಂಹಿತಾವು ಭಾರದ್ವಾಜನು ಇಂದ್ರನಿಂದ ವೈದ್ಯಕೀಯ ವಿಜ್ಞಾನವನ್ನು ಕಲಿಯಲು ಕಾರಣವೆಂದು ಹೇಳುತ್ತದೆ. "ಅನಾರೋಗ್ಯವು ಮಾನವರ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಪ್ರಯಾಣವನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು ಅಡ್ಡಿಪಡಿಸುತ್ತಿದೆ" ಎಂದು ಭಾರದ್ವಾಜನು ಮನವಿ ಮಾಡಿದ ನಂತರ ಇಂದ್ರನು ವೈದ್ಯಕೀಯ ಜ್ಞಾನದ ವಿಧಾನ ಮತ್ತು ನಿರ್ದಿಷ್ಟತೆ ಎರಡನ್ನೂ ಒದಗಿಸುತ್ತಾನೆ.

ಮಹಾಕಾವ್ಯಗಳು ಮತ್ತು ಪುರಾಣ ಗ್ರಂಥಗಳು

ಒಂದು ದಂತಕಥೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಭಾರದ್ವಾಜನು ಸುಶೀಲ ಎಂಬುವವಳನ್ನು ವಿವಾಹವಾದರು. ಅವರಿಬ್ಬರಿಗೆ ಗರ್ಗ ಎಂಬ ಮಗ ಮತ್ತು ದೇವವರ್ಷಿಣಿ ಎಂಬ ಮಗಳು ಜನಿಸಿದರು. ಇನ್ನು ಕೆಲವು ದಂತಕಥೆಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ಭಾರದ್ವಾಜನಿಗೆ ಇಲವಿದಾ ಮತ್ತು ಕಾತ್ಯಾಯನಿ ಎಂಬ ಇಬ್ಬರು ಹೆಣ್ಣುಮಕ್ಕಳಿದ್ದರು. ಅವರು ವಿಶ್ರವ ಮತ್ತು ಯಾಜ್ಞವಲ್ಕ್ಯರನ್ನು ವಿವಾಹವಾದರು. ವಿಷ್ಣು ಪುರಾಣದ ಪ್ರಕಾರ, ಭಾರದ್ವಾಜರು ಘೃತಾಚಿ ಎಂಬ ಅಪ್ಸರಳೊಂದಿಗೆ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಅವರಿಬ್ಬರಿಗೆ ದ್ರೋಣಾಚಾರ್ಯ ಎಂಬ ಮಗು ಜನಿಸಿತು. ಮಹಾಭಾರತದ ಪ್ರಕಾರ, ಭಾರದ್ವಾಜನು ದ್ರೋಣನಿಗೆ ಆಯುಧಗಳ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿ ತರಬೇತಿ ನೀಡಿದರು. ಭಾರದ್ವಾಜರಿಗೆ ಇಬ್ಬರು ಶಿಷ್ಯರಿದ್ದರು ಅಗ್ನಿವೇಶ ಮತ್ತು ದ್ರುಪದ. ಅಗ್ನಿವೇಶನು ದ್ರೋಣನಿಗೆ ಆಗ್ನೇಯ ಆಯುಧದ ಪಾಂಡಿತ್ಯವನ್ನು ಕಲಿಸಿದನು. ದ್ರುಪದನು ಪಾಂಚಾಲ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ರಾಜನಾದನು. ಭಾಗವತ ಪುರಾಣದ ಪ್ರಕಾರ, ಭಾರದ್ವಾಜನು ಭೂಮನ್ಯು ಎಂದೂ ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಮನ್ಯು ಎಂಬ ಮಗನನ್ನು ಪಡೆದನು. ಮಹಾಭಾರತದಲ್ಲಿ ಭೂಮನ್ಯು ಅವನಿಗೆ ಯಜ್ಞಗಳಿಂದ ಜನಿಸುತ್ತಾನೆ.

ನೋಡಿ

• ಋಷಿ

ಕಶ್ಯಪ, ಅತ್ರಿ, ಭರದ್ವಾಜ, ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರ, ಗೌತಮ, ಜಮದಗ್ನಿ, ವಸಿಷ್ಠ - ಮಹಾಭಾರತದ ಶಲ್ಯಪರ್ವದಲ್ಲಿ ಇರುವಂತೆ.

• ಸಪ್ತರ್ಷಿ

ಉಲ್ಲೇಖಗಳು

1. George M. Williams (2008). Handbook of Hindu Mythology. Oxford University Press. pp. 82–83. ISBN 978-0-19-533261-2.
2. Roshen Dalal (2010). Hinduism: An Alphabetical Guide. Penguin Books. p. 67. ISBN 978-0-14-341421-6.
3. Barbara A. Holdrege (2012). Veda and Torah: Transcending the Textuality of Scripture. State University of New York Press. pp. 229, 657. ISBN 978-1-4384-0695-4., Quote: "Bharadvaja (Vedic seer)..."