From Wikipedia, the free encyclopedia
ប្រទេសម៉ូណាកូ ដោយមានឈ្មោះជាផ្លូវការថា ក្សត្របុរីម៉ូណាកូ (ភាសាបារាំង៖ Principauté de Monaco និងម៉ុងណេហ្កាស្ក៍៖ Prinçipatu de Mu̍negu) គឺជារដ្ឋបុរីអធិបតេយ្យមួយស្ថិតនៅតំបន់អឺរ៉ុបខាងលិច។ វាមានព្រំដែនជាប់ជាមួយប្រទេសបារាំងនៅភាគខាងជើង ខាងកើត និងខាងលិច និងសមុទ្រមេឌីទែរ៉ានេនៅភាគខាងត្បូង។ រដ្ឋនេះមានប្រជាជនរស់នៅចំនួន ៣៨,៦៨២ នាក់ ហើយក្នុងនោះមាន ៩,៤៨៦ ជាជនជាតិម៉ុងណេហ្កាស្ក៍។ វាត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាកន្លែងថ្លៃបំផុត និងមានទ្រព្យសម្បត្តិស្ដុកស្តម្ភច្រើនបំផុតនៅលើពិភពលោក។[១១] ភាសាផ្លូវការរបស់រដ្ឋនេះគឺ ភាសាបារាំង។ លើសពីនេះ គ្រាមភាសាម៉ុងណេហ្កាស្ក៍ ភាសាអ៊ីតាលី និងភាសាអង់គ្លេស ត្រូវបាននិយាយ និងប្រើប្រាស់ដោយអ្នកស្រុកជាច្រើន។
| Principauté de Monaco (ភាសាបារាំង) Prinçipatu de Mu̍negu (ម៉ុងណេហ្កាស្ក៍) | |
|---|---|
 ទង់ជាតិ
 វរលញ្ឆករ
| |
ភ្លេងជាតិ Hymne Monégasque ("បទភ្លេងនៃម៉ូណាកូ") | |
.svg) ទីតាំងប្រទេសម៉ូណាកូ (ក្រហម) នៅលើភូគោល | |
| រាជធានី | ម៉ូណាកូ (រដ្ឋបុរី) 43°44′N 7°25′E |
| តំបន់រដ្ឋបាលធំបំផុត | ម៉ុងតេការឡូ |
| ភាសាផ្លូវការ | ភាសាបារាំង[១] |
| ភាសាទូទៅ |
|
| ក្រុមជនជាតិ |
|
| សាសនា | ៨៦.០% គ្រិស្តសាសនា —៨០.៩% រ៉ូម៉ាំងកាតូលិក (ផ្លូវការ)[២] —៥.១% និកាយគ្រិស្តផ្សេងៗទៀត ១១.៧% គ្មានជំនឿសាសនា ១.៧% លទ្ធិយូដា ០.៦% សាសនាដទៃ[៣] |
| រដ្ឋាភិបាល | រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យពាក់កណ្តាលរដ្ឋធម្មនុញ្ញអាស្រ័យសភាឯកភូត |
- អង្គក្សត្រ | អាល់ប៊ឺតទី២ |
- នាយករដ្ឋមន្ត្រី | ព្យែរ ដារទូត |
| នីតិបញ្ញត្តិ | ក្រុមប្រឹក្សាជាតិ |
| ទទួលឯករាជ្យ | |
- រាជត្រកូលគ្រីម៉ាល់ឌី (ក្រោមអធិបតេយ្យភាពនៃសាធារណរដ្ឋជេណូអា) | ៨ មករា ១២៩៧ |
- ពីចក្រភពបារាំង | ១៧ ឧសភា ១៨១៤ |
- ពីការត្រួតត្រារបស់សម្ព័ន្ធភាពទីប្រាំមួយ | ១៧ មិថុនា ១៨១៤ |
- សន្ធិសញ្ញាបារាំង–ម៉ុងណេហ្កាស្ក៍ | ២ កុម្ភៈ ១៨៦១ |
- រដ្ឋធម្មនុញ្ញ | ៥ មករា ១៩១១ |
| ក្រឡាផ្ទៃ | |
- ផ្ទៃសរុប | ២.០២ គ.ម២ (ទី១៩៤) |
- ផ្ទៃទឹក (%) | គ្មានទិន្នន័យ[៤] |
| ប្រជាជន | |
- ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០១៩) | ៣៨,៣០០[៥] (ទី១៩០) |
- ជំរឿន (ឆ្នាំ ២០១៦) | ៣៧,៣០៨[៦] |
- ដង់ស៊ីតេ | ១៨,៧១៣ នាក់/គ.ម២ (ទី១) |
| GDP (PPP) | ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០១៥) |
- សរុប | ៧.៦៧២ ពាន់លានដុល្លារ[៧] (ទី១៥៨) |
- ក្នុងម្នាក់ | ១១៥,៧០០ ដុល្លារ[៧] (ទី៣) |
| GDP (ចារឹក) | ប៉ាន់ស្មាន (ឆ្នាំ ២០១៩[b]) |
- សរុប | ៧.៤២៤ ពាន់លានដុល្លារ[៨] (ទី១៥៦) |
- ក្នុងម្នាក់ | ១៩០,៥១៣ ដុល្លារ[៩] (ទី១) |
| រូបិយវត្ថុ | អឺរ៉ូ (€) (EUR) |
| ល្វែងម៉ោង | UTC+១ (CET) |
- រដូវក្តៅ (DST) | UTC+២ (CEST) |
| ទិសបើកបរ | ស្ដាំ[១០] |
| កូដហៅទូរស័ព្ទ | +៣៧៧ |
| ដែនកម្រិតខ្ពស់ | .mc |
| |
ផ្ទៃដីម៉ូណាកូស្ម់ើនិង ២,១ គីឡូម៉ែត្រការ៉េ មានន័យថាវាជារដ្ឋអធិបតេយ្យដែលតូចជាងគេទី ២ នៅលើពិភពលោក បន្ទាប់ពី ទីក្រុងវ៉ាទីកង់ ។ មានប្រជាជន ១៩០០៩ នាក់ក្នុងមួយគីឡូម៉ែត្រការ៉េ ធ្វើឲ្យព្រទេសមូណាកូ មានដង់ស៊ីតេប្រជាជនខ្ពស់បំផុត នៅលើពិភពលោក។ ម៉ូណាកូមានព្រំប្រទល់ដី ៥,៤៧ គីឡូម៉ែត្រ និងឆ្នេរសមុទ្រ ប្រមាណ ៣,៨៣ គីឡូម៉ែត្រ ខ្លីបំផុតនៃពិភពលោក ; វាមានទទឹងដែលប្រែប្រួលចន្លោះពី ១៧០០ និង ៣៤៩ ម៉ែត្រ ។ ចំណុចខ្ពស់បំផុតនៅក្នុងរដ្ឋគឺជាផ្លូវតូចចង្អៀតនៅលើជម្រាលភ្នំ (១៦១ ម៉ែត្រ)។
របបដឹកនាំគ្រប់គ្រងក្រោមទម្រង់នៃ រាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដោយមាន ព្រះអង្គម្ចាស់ អាល់បឺតទី២ ជា ប្រមុខរដ្ឋ ដែលកាន់អំណាចនយោបាយយ៉ាងសម្បើម ទោះបីមានឋានៈរដ្ឋធម្មនុញ្ញក៏ដោយ។ នាយករដ្ឋមន្ត្រី ដែលជា ប្រមុខរដ្ឋាភិបាល អាចជាជនជាតិ មូណាកូ ឬជាពលរដ្ឋបារាំង។ ព្រះមហាក្សត្រពិគ្រោះជាមួយ រដ្ឋាភិបាលបារាំង មុនការតែងតាំង សមាជិកសំខាន់ៗនៃតុលាការ។នៅម៉ូណាកូត្រូវបានផ្តាច់ខ្លួន ចៅក្រមបារាំង។ មានព្រះរាជវង្សតែមួយគត់ដែលបានគ្រប់គ្រង មូណាកូ ដោយមានការរំខានយ៉ាងខ្លី ចាប់តាំងពីឆ្នាំ ១២៩៧។ អធិបតេយ្យភាពរបស់រដ្ឋត្រូវបានទទួលស្គាល់ជាផ្លូវការដោយ សន្ធិសញ្ញា បារាំង-មូណាកូ ឆ្នាំ ១៨៦១។ មូណាកូ ក្លាយជាសមាជិកពេញសិទ្ធិ របស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ក្នុងឆ្នាំ ១៩៩៣ ។ ទោះបី មូណាកូ ឯករាជ្យ និងគោលនយោបាយការបរទេសដាច់ដោយឡែកក៏ដោយ ការការពាររបស់ខ្លួនគឺជាការទទួលខុសត្រូវរបស់បារាំង។ ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ មូណាកូ រក្សា អង្គភាពយោធា តូចៗចំនួនពីរ។
ការអភិវឌ្ឍន៍ខាងសេដ្ឋកិច្ចត្រូវបានជំរុញនៅចុងសតវត្សទី ១៩ ដោយសារកត្តាទាំងពីរ គឺទីមួយ ការបើកកាស៊ីណូដំបូងរបស់រដ្ឋ និងទីពីរ ការ តភ្ជាប់ផ្លូវដែក ទៅកាន់ទីក្រុងប៉ារីស។ ចាប់តាំងពីពេលនោះមក អាកាសធាតុស្រាល ទេសភាព និងកន្លែងលេងល្បែងរបស់ម៉ូណាកូបានចូលរួមចំណែកក្នុងឋានៈរបស់រដ្ឋជាគោលដៅទេសចរណ៍ និងមជ្ឈមណ្ឌលកម្សាន្តសម្រាប់អ្នកមាន។ ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ម៉ូណាកូបានក្លាយជា មជ្ឈមណ្ឌលធនាគារ ដ៏សំខាន់មួយ ហើយបានស្វែងរកការធ្វើពិពិធកម្មសេដ្ឋកិច្ចរបស់ខ្លួនទៅក្នុងវិស័យសេវាកម្ម និងឧស្សាហកម្មតូចៗ ដែលមានតម្លៃបន្ថែមខ្ពស់ និងមិនបំពុល។ ម៉ូណាកូមានភាពល្បីល្បាញជា ជម្រកពន្ធ ៖ នាយកសាលាមិន មានពន្ធលើប្រាក់ចំណូល ផ្ទាល់ខ្លួន និង ពន្ធអាជីវកម្មទាប ។ ជាង ៣០% នៃអ្នកស្រុកគឺជា មហាសេដ្ឋី ជាមួយនឹងតម្លៃអចលនទ្រព្យឈានដល់ ១ សែន អឺរ៉ូ (១១៦ ៣៧៤ ដុល្លារ) ក្នុងមួយម៉ែត្រការ៉េក្នុងឆ្នាំ ២០១៨ ។
មូណាកូ មិនមែនជាផ្នែកមួយនៃ សហភាព អឺរ៉ុបជាផ្លូវការទេ ប៉ុន្តែវា ចូលរួមក្នុងគោលនយោបាយរបស់សហភាពអឺរ៉ុប មួយចំនួន រួមទាំងការគ្រប់គ្រងគយ និងព្រំដែន។ តាមរយៈទំនាក់ទំនងរបស់ខ្លួនជាមួយប្រទេសបារាំង ម៉ូណាកូប្រើប្រាស់ ប្រាក់អឺរ៉ូ ជារូបិយប័ណ្ណតែមួយគត់របស់ខ្លួន។ ពីមុនវាប្រើ ហ្វ្រង់បារាំង ។ ម៉ូណាកូបានចូលជា សមាជិកក្រុមប្រឹក្សាអឺរ៉ុប ក្នុងឆ្នាំ ២០០៤ ហើយជាសមាជិកនៃ អង្គការអន្តរជាតិដឺឡាហ្វ្រង់កូហ្វូនី (OIF) ។
វាក៏ជាម្ចាស់ផ្ទះនៃការប្រណាំងម៉ូតូតាមដងផ្លូវប្រចាំឆ្នាំ Monaco Grand Prix ដែលជាកម្មវិធីប្រណាំង ដើមនៃ Formula One ។ នាយកសាលាមានក្លឹបបាល់ទាត់មួយគឺ AS Monaco ដែលប្រកួតប្រជែងនៅ លីគកំពូលបារាំង ហើយបានក្លាយជា ជើងឯកបារាំង ជាច្រើនលើកច្រើនសារ។ ម៉ូណាកូគឺជាជម្រកនៃជម្រកសត្វសមុទ្រដែលត្រូវបានការពារដំបូងគេរបស់ពិភពលោក ដែលមានមជ្ឈមណ្ឌលស្រាវជ្រាវលើ ការអភិរក្សសមុទ្រ និងសារមន្ទីរមហាសមុទ្រ។ លើសពីនេះ ក៏មានមន្ទីរពិសោធន៍បរិស្ថានទីភ្នាក់ងារថាមពលអាតូមិកអន្តរជាតិ ដែលជា មន្ទីរពិសោធន៍សមុទ្រ តែមួយគត់នៅក្នុងរចនាសម្ព័ន្ធ របស់អង្គការសហប្រជាជាតិផងដែរ។
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.