លី ថៃតុង

លី ថៃតុង ( ជឺ ហាន :李太宗; ២៩ កក្កដា ១០០០ - ៣ វិច្ឆិកា ១០៥៤) ឈ្មោះផ្ទាល់ខ្លួន លី ផាត់ម៉ា ឈ្មោះប្រាសាទ ក្រោយមកសោយរាជ្យ ថៃតុង គឺជា ព្រះមហាក្សត្រ ទីពីរនៃ រាជវង្សលី គ្រប់គ្រងពីឆ្នាំ ១០២៨ ដាយវៀត ។ គាត់​ត្រូវ​បាន​គេ​ចាត់​ទុក​ថា​ជា​អ្នក​គ្រប់​គ្រង​វៀតណាម​បន្ត​បន្ទាប់​បំផុត​ចាប់​តាំង​ពី​សតវត្ស​ទី​ដប់។ ^[1]

 

Lý Thái Tông 李太宗
Emperor of Đại Việt
A statue of emperor Lý Thái Tông
Emperor of Đại Cồ Việt
រជ្ជកាល	1 April 1028 – 3 November 1054 (26 years, 216 days)
អង្គមុន	Lý Thái Tổ
អង្គក្រោយ	Lý Thánh Tông
Monarch of Lý Dynasty
រជ្ជកាល	1/4/1028–3/11/1054
អង្គមុន	Lý Thái Tổ
អង្គក្រោយ	Lý Thánh Tông
ប្រសូត	29 July 1000 Duyên Ninh pagoda, Ninh Bình province
សុគត	3 November 1054 (aged 54) Thăng Long, Đại Cồ Việt
ព្រះសុសាន	Thọ Tomb
រាជពន្ធភាព	Empress Linh Cảm (Mai thị) (靈感皇后枚氏). Vương hoàng hậu (王皇后). Đinh hoàng hậu (丁皇后). Thiên Cảm hoàng hậu (天感皇后).
រាជបច្ឆាញាតិ	Crown prince Lý Nhật Tôn as emperor Lý Thánh Tông Prince of Phụng Càn Lý Nhật Trung Princess Bình Dương Princess Trường Ninh Princess Kim Thành
ព្រះនាម Lý Phật Mã (李佛瑪) Lý Đức Chính (李德政) ឈ្មោះសម័យ កាលបរិច្ឆេទ Thiên Thành (天成: 1028–1033) Thông Thụy (通瑞: 1034–1038) Càn Phù Hữu Đạo (乾符有道: 1039–1041) Minh Đạo (明道: 1042–1043) Thiên Cảm Thánh Vũ (天感聖武: 1044–1048) Sùng Hưng Đại Bảo (崇興大寶: 1049–1054) នាមរាជវង្ស Khai Thiên Thống Vận Tôn Đạo Quý Đức Thánh Văn Quảng Vũ Sùng Nhân Thượng Thiện Chính Lý Dân An Thần Phù Long Hiện Thể Nguyên Ngự Cực Ức Tuế Công Cao Ứng Chân Bảo Lịch Thông Huyền Chí Áo Hưng Long Đại Địch Thông Minh Từ Hiếu Hoàng đế" (開天統運尊道貴德聖文廣武崇仁尚善政理民安神符龍見體元禦極億歲功高應真寶歷通玄至奧興龍大定聰明慈孝皇帝) នាមប្រាសាទ Thái Tông (太宗)
វង្ស	Lý
បិតា	Lý Thái Tổ
មាតា	Empress Linh Hiển
សាសនា	ព្រះពុទ្ធសាសនា

ជីវិតដំបូង

លី ផាត់ម៉ា កើតនៅឆ្នាំ ១០០០ នៅ ហ័រ លឺ, និញ ប៊ិញ ក្នុងរជ្ជកាលស្តេច ឡេ ហ័ន នៅពេលដែលឪពុករបស់គាត់ លី កុងអ៊ួន ជាមន្ត្រីរាជវាំង។ ម្ដាយ​របស់​គាត់​គឺ ឡេ ធី ភឿត ង៉ាន់ ជា​កូន​ស្រី​របស់ ឡេ ហ័ន។ នៅពេលគាត់មានអាយុ ៩ ឆ្នាំ លី កុងអ៊ួង បានក្លាយជាអ្នកគ្រប់គ្រងថ្មីរបស់ ដាយវៀត ហើយបានផ្លាស់ប្តូររាជធានីពី ហ័រលឺ ទៅ ថាំងឡុង ។ នៅឆ្នាំ 1020 ក្នុងឋានៈជាព្រះអង្គម្ចាស់ ផាត់ម៉ា កំពុងដើរក្បួនទ័ពរបស់គាត់ទៅភាគខាងត្បូងកាត់ ថាញ់ហ័រ គាត់បានជួបនឹងវិញ្ញាណនៃភ្នំ ត្រុងដុង ដែលសន្យាថានឹងជួយយុទ្ធនាការរបស់គាត់។ ផាត់ម៉ា វាយលុកចម្ប៉ាដោយជោគជ័យ សម្លាប់មេទ័ពចាម និងបំផ្លាញកងទ័ពពាក់កណ្តាល។ ^[2] បន្ទាប់ពីការសោយទិវង្គតរបស់ឪពុកគាត់ ផាត់ម៉ា បានអះអាងថា វិញ្ញាណនៃភ្នំត្រុងដុង ឬភ្នំស្គរសំរឹទ្ធ (ថាំង ណយដុងកូ) ដែលរស់នៅទីសក្ការបូជានៅថាំងឡុងផងដែរ។ ^[2]

ឯកសារយោង

1. Tarling 1999, p. 143.
2. Kiernan 2019, p. 153.