Шымкенттегі мәслихат сайлауы (2023)

2023 жылғы 19 наурызда Қазақстанда кезектен тыс парламент сайлауы орын алды. Сайлау барысында Мәжіліс депутаттарымен қатар елдегі барлық мәслихаттардың, соның ішінде Шымкент қаласы мәслихатының депутаттары сайланды. Сайлау нәтижесінде қала мәслихатының VIII сайланымы құрылды да, өз жұмысын бастады.

2021
Шымкенттегі мәслихат сайлауы (2023)
19 наурыз 2023
Сайлау түрі			жергілікті мәслихат сайлауы, жартысы партиялық тізім бойынша, қалған жартысы бірмандатты округ бойынша сайланады.[1]
Сайлау органы және нәтижелер
Сайлаушылар саны				639 663[2]
				44,98 %
	Мұрат Жолдыхожаев[3] – Аманат
	Дауыс			178 969
	64,84 %
	Алынған орын			1
	Әлімхан Әбжанов[4] – Ақ жол ДП
	Дауыс			48 729
	17,65 %
	Қанат Досалиев – Ауыл ХДПП
	Дауыс			32 486
	11,77 %
	Алынған орын			3
	Талғат Есжан?[5] – Respublica
	Дауыс			5 424
	1,97 %
	Алынған орын			4
	Бақтияр Жандарбеков?[6] – ҚХП
	Дауыс			2 754
	1,54 %
	Алынған орын			5
	Құрмет Керімбеков?[7] – Байтақ
	Дауыс			716
	0,26 %
	Алынған орын			6
	Бәріне қарсымын
	Дауыс			6927
Фракциялар
Партиялық тізім бойынша (16)      Аманат (11)      Ақ жол (3)      Ауыл (2) Бірмандатты округ бойынша (16)      Тәуелсіз (16)
өңдеу

Шымкент қаласының 639 663 сайлаушысы бар, бұл сайлауда олардың 287 754 (44,98 %) ғана дауыс берді.^[2] Дауыс бергендердің көпшілігі (64,84 %) Аманат партиясына дауыс берді, нәтижесінде партия 11 мандатқа ие болды. Мәслихатта өкілеттікке қол жеткізген басқа тағы екі партия болды: 3 мандаты бар Ақ жол ДП мен екі мандат алған Ауыл ХДПП.^[2]

Алғышарттары

2023 жылғы сайлауға дейін депутаттың бәрі де пропорционалды сайлау жүйесі арқылы сайланатын.^[8] Бұл жолмен 2021 жылғы мәслихат сайлауы өткен еді.

2023 жылғы наурызда Қазақстанда кезектен тыс парламент сайлауы орын алды, онымен қатар әр мәслихаттың сайлануы да жүрді. Осы жолы Шымкент қаласы мәслихатының сайлауы барысында, басқа мәслихаттардағыдай, депутаттың бір жартысы партиялық тізім бойынша, басқа жартысы бірмандатты округ бойынша сайланды.^[9]

Сайлау жүйесі

Бұл сайлау — депутаттың бір жартысы партиялық тізім бойынша, қалған жартысы бірмандатты округ бойынша сайлайтын жүйе арқылы өткен тұңғыш мәслихаттық сайлау. Бұл жаңа жүйе арқылы енді сайлауға саяси партиялар да, өзін-өзі ұсынғандар да қатыса алады.^[1]

Сын

Сайлаудың әділ өткеніне біраз дереккөздер күмән келтіреді. 7-сайлау округінде өткен жарыстың нәтижесінің әділ өткен-өтпегеніне аса көп назар аударылды; ресми түрде жеңіліс көрген Сәбит Байбосынов округтан сайланған бірмандатты Бөкейхан Нұрғалиұлы Әбішев дауыс санын бұрмалады деп айыптады. Сайлаудың демократиялық түрде өтпегенін учаскелік және округтік сайлау комиссияларының мүшелері де растады. Сот Байбосыновтың талабын қанағаттандырмады, Әбішев депутаттығын жалғастыра берді.^[10]

Нәтижелері

Партия		Дауыс саны[2]	%	±%	Мандат саны[2]	±Мандат
	Аманат	178 969	64,48	?	11	▼13
	Ақ жол ДП	48 729	17,65	?	3	▬0
	Ауыл ХДПП	32 486	11,77	?	2	▼1
	Respublica	5424	1,97	Жаңа	0	Жаңа
	ҚХП	2754	1,54	?	0	▬0
	Байтақ	716	0,26	Жаңа	0	Жаңа
Бәріне қарсымын		6927	—	Жаңа
Жалпы дауыс[2]		287 754	100,00		32
Сайлаушы саны/ Дауыс бергендер[2]		639 663	44,98

Депутаттар тізімі

Партия тізімі бойынша сайланғандары

№	Аты-жөні[11] (Туған жылы)	Қызметі		Партиясы		Дереккөз
Аманат саяси партиясы
1	Бахадыр Мәдәліұлы Нарымбетов (1972 туған)	14 қаңтар 2021	—		Аманат	[12]
2	Әлбина Балғабайқызы Елшиева (1977 туған)	14 қаңтар 2021	—		Аманат	[13]
3	Айжан Ізбасханқызы Найымбекова (1972 туған)	14 қаңтар 2021	—		Аманат	[14][15]
4	Әлия Мақсұтқызы Жүсіпова (1984 туған)	29 наурыз 2023	—		Аманат	[15]
5	Қайрат Есенбекұлы Имашев (1977 туған)	31 наурыз 2022	—		Аманат	[16][17]
6	Абзал Скендірұлы Зейнетаев (1986 туған)	29 наурыз 2023	—		Аманат	[15]
7	Талғат Дүйсенбайұлы Балтабаев (1988 туған)	14 қаңтар 2021	—		Аманат	[15]
8	Алина Равильевна Дубинина (1990 туған)	29 наурыз 2023?	—		Аманат	[15]
9	Бақытжан Серікжанұлы Сейітжан (1983 туған)	14 қаңтар 2021	—		Аманат	[15][18]
10	Ерғали Дәулетбекұлы Білісбеков (1961 туған)	29 наурыз 2023	—		Аманат	[19]
11	Жанар Әлібекқызы Бектаева (1982 туған)	29 наурыз 2023	—		Аманат	[15]
Ақ жол саяси партиясы
12	Бахадыр Мәдәліұлы Нарымбетов (1985 туған)	14 қаңтар 2021	—		Ақ жол	[20]
13	Уралхан Қаналбайқызы Сейлбекова (1976 туған)	29 наурыз 2023	—		Ақ жол	[15]
14	Мұхтар Асқарұлы Шимиров (1982 туған)	29 наурыз 2023	—		Ақ жол	[15]
Ауыл ХДПП саяси партиясы
15	Қанат Балтабайұлы Досалиев (1954 туған)	14 қаңтар 2021?	—		Ауыл	[15]
16	Нұралы Әбдірахымұлы Дәулетияров (1987 туған)	29 наурыз 2023?	—		Ауыл	[15]

Бірмандатты округтен сайланғандары

Сайлау округі	Аты-жөні (Туған жылы)	Қызметі		Даусы[2]	%[a]	Партиясы[b]		Дереккөз
1	Талғат Жүнісбекұлы Исхахов (1968 туған)	29 наурыз 2023	—	6567	34,94		Аманат	[22][21]
2	Нұрсұлтан Қайратұлы Балабиев (1991 туған)	29 наурыз 2023	—	2862	36,08		Аманат	[23]
3	Мұрат Жаңабайұлы Жолдыхожаев (1987 туған)	29 наурыз 2023	—	2199	30,12		Аманат?	[3]
							Партиясыз?	[21]
4	Нұралы Баймолдаұлы Күрпебаев (1977 туған)	29 наурыз 2023	—	1913	28,43		Партиясыз	[24][21]
5	Төреайм Жолдыбайқызы Сұлтанова (1963 туған)	29 наурыз 2023	—	1772	32,75		Аманат	[24][21]
6	Дариякүл Пернешқызы Қожамжарова (1962 туған)	29 наурыз 2023	—	2481	46,42		Аманат	[24]
7	Бөкейхан Нұрғалиұлы Әбішев[c] (1990 туған)	29 наурыз 2023	—	1263	25,18		Аманат	[24]
8	Мұратәлі Оразалыұлы Қалмұратов (1977 туған)	29 наурыз 2023	—	2000	27,67		Аманат	[24][25]
9	Асхат Мелдебекұлы Нұрлыбаев (1990 туған)	29 наурыз 2023	—	7198	42,30		Respublica	[24][21]
10	Байкен Әшірбайұлы Әшірбаев (1970 туған)	10 қаңтар 2021	—	10 760	59,10		Аманат	[24][26]
11	Асқар Ағабекұлы Молдабек (1981 туған)	29 наурыз 2024	—	5256	43,04		Партиясыз	[24][21]
12	Марат Бортайұлы Өтемісов (1977 туған)	29 наурыз 2024	—	3959	38,21		Партиясыз	[24][27][21]
13	Лазиз Низамханұлы Сулайманов (1980 туған)	29 наурыз 2024	—	4577	60,37		Аманат	[24][21]
14	Шыңғыс Лесбайұлы Қозбахов (1984 туған)	24 наурыз 2016	—	12 589	58,59		Аманат	[28][24][21][29]
15	Дулат Саттарұлы Қуашбаев (1988 туған)	29 наурыз 2024	—	1536	34,92		Ақ жол	[24][30]
16	Мерлан Әбдірахманұлы Керімжанов (1986 туған)	29 наурыз 2024	—	1370	27,31		Аманат	[24][31]

Қосымша ақпарат

1. «Бәріне қарсы» нұсқасын таңдағандардың даусын да санасақ есептелген пайызы.
2. Көлбеу жазылған партиялары бір-ақ дереккөзде табылды, растығы күмәнді.^[21]
3. Сайлануының әділдігіне басқа үміткер күмән келтірген. Дауыстардың бұрмаланғанын учаскелік және округтік сайлау комиссияларының мүшелері де растады. Сот кандидаттың талабын қанағаттандырмады.^[10]

Дереккөздер

1. Мәжіліс пен мәслихат сайлауы қалай өтеді?  (қаз.). Власть.kz (4 ақпан 2023). Тексерілді, 29 қараша 2023. Мұрағат көшірмесі 29 қарашаның 2023 Wayback Machine мұрағатында
2. 2023 жылғы 19 наурызда Шымкент қалалық мәслихаты депутаттарын сайлау қорытындылары туралы ХАБАРЛАМА  (қаз.). shymkala.kz (24 наурыз 2023). Тексерілді, 20 қазан 2024. Мұрағатталған 20 қазанның 2024 жылы.
3. Жолдыхожаев Мурат Жанабаевич (персональная справка)  (орыс.). online.zakon.kz. Тексерілді, 20 қазан 2024. Мұрағатталған 20 қазанның 2024 жылы.
4. Азат Перуашев предложил, чтобы правительство формировала победившая на выборах партия  (орыс.). zakon.kz (1 февраля 2023). Тексерілді, 20 қазан 2024.
5. Шымкентте жаңа бастауыш ұйым тіркелді  (қаз.). Respublica саяси партиясының ресми сайты (18 маусым 2024). Тексерілді, 20 қазан 2024.
6. Шымкентский городской филиал  (орыс.). ҚХП ресми сайты. Тексерілді, 20 қазан 2024.
7. Шымкент қалалық филиалы  (қаз.). Байтақ саяси партиясының ресми сайты. Тексерілді, 20 қазан 2024.
8. СЕВОСТЬЯНОВА, Ирина Прямые выборы заменят на партийную ответственность  (орыс.). inbusiness.kz (23 мая 2018). Тексерілді, 29 қараша 2023. Мұрағат көшірмесі 29 қарашаның 2023 Wayback Machine мұрағатында
9. ӘБІЛБЕК, Әсел Астана қаласы мәслихат депутаттарын тіркеді  (қаз.). BAQ.kz (29 наурыз 2023). Тексерілді, 29 қараша 2023. Мұрағат көшірмесі 8 қарашаның 2023 Wayback Machine мұрағатында
10. Иса, Дилара "Хаттаманы өзгертіп, сыртымыздан қол қойды". Сот сайлау бұрмаланғанын айтқан кандидаттың талабын орындамады  (қаз.). Азаттық радиосы (27 наурыз 2023). Тексерілді, 20 қазан 2024. Мұрағатталған 20 қазанның 2024 жылы.
11. Жүнісхан, Айтолған Шымкент қаласы мәслихаты депутаттарының тізімі жарияланды  (қаз.). Егемен Қазақстан (30 наурыз 2023). Тексерілді, 20 қазан 2024.
12. Нарымбетов Бахадыр Мадалиевич (персональная справка)  (орыс.). online.zakon.kz. Тексерілді, 20 қазан 2024.
13. Интересная свадьба в Шымкенте  (орыс.). otyrar.kz (24 апреля 2012). Тексерілді, 20 қазан 2024.
14. Оразова, Шынар В Шымкенте в школе им. Гагарина открыли шахматный уголок  (орыс.). otyrar.kz (12 апреля 2021). Тексерілді, 20 қазан 2024.
15. Ахмет, Жұлдыз Кто баллотируется в депутаты маслихата Шымкента  (орыс.). otyrar.kz (21 февраля 2023). Тексерілді, 20 қазан 2024. Мұрағатталған 20 қазанның 2024 жылы.
16. Имашев Кайрат Есенбекович  (орыс.). Шымкент қаласы мәслихатының ресми сайты. Тексерілді, 20 қазан 2024.
17. Ахмет, Жұлдыз В Шымкенте новые депутаты городского маслихата  (орыс.). otyrar.kz (31 марта 2022). Тексерілді, 20 қазан 2024.
18. ШЫМКЕНТ: «NUR OTAN» ПАРТИЯСЫНАН ҚАЛАЛЫҚ МӘСЛИХАТҚА ДЕПУТАТТАР ТІЗІМІ ЖАРИЯЛАНДЫ  (қаз.). aigak.kz (13 қаңтар 2021). Тексерілді, 20 қазан 2024.
19. Ахмет, Жұлдыз Депутат маслихата и экс-замакима Шымкента прогуливает сессии. otyrar.kz (4 шілде 2023). Тексерілді, 20 қазан 2024.
20. Тулегенов Ноян Назарович  (орыс.). Шымкент қаласы мәслихатының ресми сайты. Тексерілді, 20 қазан 2024.
21. Кутубаева, Айша Кто стал депутатом маслихатов Шымкента, Туркестанской и Алматинской областей  (орыс.). orda.kz (25 марта 2023). Тексерілді, 20 қазан 2024. [ Мұрағатталған] 20 қазанның 2024 жылы.
22. Исхахов Талғат Жүнісбекұлы (персональная справка)  (орыс.). online.zakon.kz. Тексерілді, 20 қазан 2024. Мұрағатталған 20 қазанның 2024 жылы.
23. Балабиев Нұрсұлтан Қайратұлы  (ағыл.). Шымкент қаласы мәслихатының ресми сайты. Тексерілді, 20 қазан 2024. Мұрағатталған 20 қазанның 2024 жылы.
24. Бақберген, Ботакөз Шымкент қалалық мәслихатына бір мандатты округтер бойынша депутат атанғандардың тізімі жарияланды  (қаз.). Егемен Қазақстан (24 наурыз 2023). Тексерілді, 20 қазан 2024.
25. В AMANAT продолжается масштабная программа обучения депутатов маслихатов  (орыс.). Аманат партиясының ресми сайты (30 января 2024). Тексерілді, 20 қазан 2024. Мұрағатталған 20 қазанның 2024 жылы.
26. Аширбаев Байкен Аширбаевич  (орыс.). Шымкент қаласы мәслихатының ресми сайты. Тексерілді, 20 қазан 2024. Мұрағатталған 20 қазанның 2024 жылы.
27. Утемисов Марат Бортайұлы  (қаз.). Шымкент қаласы мәслихатының ресми сайты. Тексерілді, 20 қазан 2024. Мұрағатталған 20 қазанның 2024 жылы.
28. Бояршинова, Елена Шымкент выбрал депутатов городского маслихата  (орыс.). otyrar.kz (24 марта 2016). Тексерілді, 20 қазан 2024. Мұрағатталған 20 қазанның 2024 жылы.
29. ФРАКЦИЯ МҮШЕСІ ТҰРҒЫНДАРМЕН КЕЗДЕСУ ӨТКІЗДІ  (қаз.). r-factor.kz (5 маусым 2023). Тексерілді, 20 қазан 2024.
30. Куашбаев Дулат Саттарович  (орыс.). Шымкент қаласы мәслихатының ресми сайты. Тексерілді, 20 қазан 2024. Мұрағатталған 20 қазанның 2024 жылы.
31. Керимжанов Мерлан Абдрахманович (персональная справка)  (орыс.). online.zakon.kz. Тексерілді, 20 қазан 2024. Мұрағатталған 20 қазанның 2024 жылы.