From Wikipedia, the free encyclopedia
Каялар (карендер, қызыл карендер) — негізінен Мьянманың Кая штатында тұратын тибет-бирма тілдері отбасының Карен тобының халқы.[1] 530 мыңнан астам адам Кая штатында және Карен штатының солтүстігінде және 100 мыңнан астам адам Тайландта тұрады. Каялардың жалпы саны 630 мың адамды құрайды.[2]
Кайя тілі тибет-бирман тілдерінің кая-карен тобына жатады.[3]
Сенушілердің басым көпшілігі пұтқа табынушылар, дәстүрлі дінді жақтаушылар. онымен қатар буддистер мен католик христиандары бар.[4]
Каялар карендерден, кхмер, тай, тибет, мьянма халқының тайпаларынан шыққан. Халық 13 ғасырдан қалыптаса бастады. Дәл сол кезде аймақта үстемдік еткен саяси бытыраңқылық Карен тобының оқшаулануына әкелді. Кейіннен каялар дербес халық болып қалыптасып үлгерген кезде, олардың өз мемлекеттілігіне деген құштарлығы болды. Алайда олар ірі мемлекеттер құра алмады - тек шағын князьдіктер құрылды.
Біздің заманымызда каялар үшін нағыз трагедия Мьянмадағы азаматтық соғыс болды. Халық өкілдері күштеп қоныстандыруға ұшырады. Қазіргі қиын жағдайға байланысты көпшілігі Таиландқа қоныс аударуға мәжбүр болды. Шетелдегі кая диаспорасы осылай пайда болды.[5]
Негізгі кәсібі – күріш өсіру, бағалы ағаш саудасы (тик ағашы) және металл өңдеу (пази). Көптеген каялар шахталарда және жол құрылысында жұмыс істейді.[6]
XX ғасырдың ортасына дейін дәстүрлі қоғамдық қатынастарда ру, тайпа көсемдері маңызды рөл атқарды. Отбасы шағын, неке патрилокальды.
Тұрғын үйлері қадаларда орналасқан, қадалар арасында малға қора салу әдетке айналған.
Әйелдер киімі - тігілмеген белдемше, қызыл жамылғы жадағай, аяқ киімдері сандалдар, бірақ көбінесе жалаң аяқ жүреді. Ерлердің дәстүрлі киімдері-қызыл өрнекпен тігілген қысқа шалбар және қысқа күрте. Соңғы кезде Еуропалық киімдер таралуда.
Негізгі тағамдары – күріш пен жүгері. Су қоймаларының маңында тұратын каялар (каяс көлі) балық, таулы жерлерде – ешкі сүтін пайдаланады.[7]
Ортаққорда бұған қатысты медиафайлдар бар: КаяларSeamless Wikipedia browsing. On steroids.
