Усама бен Ладен

Усама бен Мұхаммед бен Ауад бен Ладен ([oʊˈsɑːmə bɪn ˈlɑːdən]; араб.: أسامة بن محمد بن عوض بن لادن‎, ʾUsāmah bin Muḥammad bin ʿAwaḍ bin Lādin; 10 наурыз 1957, Эр-Рияд, Сауд Арабиясы — 2 мамыр 2011, Абботтабад, Пәкістан) — халықаралық террорист, Әл-Қағида атты әскери Исламистік ұйымның негізін салушысы және тұңғыш әмірі.

Усама бен Ладен араб.: أسا‌مة بن لا‌د‌ن‎
шамамен 1997-98 жылғы суреті
Лауазымы
Ту Әл-Қағиданың 1-ші Бас Әмірі Ту
11 тамыз 1988 — 2 мамыр 2011
Ізашары	лауазым ұйымдастырылды
Ізбасары	Әйман әз-Зауаһири
Өмірбаяны
Азаматтығы	Сауд Арабиясы (1957–1994)
Діні	Ислам (Уаһһабизм, Сәләфия)
Дүниеге келуі	2 наурыз 1957(19570302) Эр-Рияд, Сауд Арабиясы
Қайтыс болуы	2 мамыр 2011 Абботтабад, Пәкістан
Әкесі	Мұхаммед бен Ауад бен Ладен
Анасы	Һамида әл-Аттас
Жұбайы	5; Наджуа Ғанем (1974 үйл.–2001 ажыр.) Хадиджа Шариф (1983 үйл.–1990 ажыр.) Хайрия Сабар (1985–) Сиһам Сабар (1987–) Амал Аһмед әл-Сабаһ (2000–)
Балалары	20–26
Әскери қызметі
Қызмет еткен жылдары	1984–2011
Құрамында болды	Мәктәб әл-Хидамат (1984–1988) Әл-Қағида (1988–2011)
Атағы	Әл-Қағиданың Бас Әмірі
Шайқасы	Кеңес - Ауған соғысы Терроризмге қарсы соғыс Ауған соғысы Хайбер-Пахтунхуа конфликті «Нептунның найзасы» операциясы
өңдеу

Ол Вашингтон мен Нью-Иорктағы 2001-ші жылғы 11-ші қыркүйекте орын алған лаңкестік шабуылдарды ұйымдастырды делініп АҚШ-тың ең басты жауына саналған. 2001-ші жылдан бастап АҚШ арнайы қызметі Усама бен Ладенге «номері бірінші лаңкесші» деген мәртебе беріп, оның банктық шоттарын қамап, оны ұстауға көмектескен адамға $5 млн сыйақы тағайындайтынын жариялады. Пәкістан тарапы премьер-министр Беназир Буттоны да Осама бен Ладен өлтірді деп күдіктенеді. Кейбіреулерінің паймдауынша - Усама бен Ладен АҚШ-тың Әлемдегі өз империалистік саясатын іске асырудағы жасанды тұлға, яғни құралы деп санайды.

Обама администрациясы Бен Ладенды жою операциясын бақылауда.

Өмірбаяны

Бен Ладен әулеті

Әкесі, түбі йемендік Мұхаммед бен Ладен Сауд Арабиясындағы құрылыс саласында жұмыстап байыған алпауыттардың бірі бо­лды, ол өз карьерасын қарапайым жұ­мысшыдан бастаған.^[1] 1931 жылы «Сауди бен Ладен групп» атты компания құрған. Бірте-бірте байып, атағы шет мемлекеттерге дейін жайылған, көп елдерде бизнесі болған. Туған елі – Сауд Арабиясына адал қызмет етіп, патша әу­ле­тінің назарына іліккен, патша отбасымен өте жақын қарым-қатынаста болған. Бү­гінде оның байлығы 100 миллионнан 5 миллиард долларға дейін жетеді деп есептеледі. Жалпы, бен Ладендер әулеті Сауд Арабиясындағы мұнай өндірісі, кеме жасау, құрылыс, телекоммуникация салала­рында қызмет етеді, ел экономикасы кірі­сінің басым бөлігін берген еді. Олардың ықпалында бірнеше бұқаралық ақпарат құралдары бар екені айтылады.

Кейбір ақпарат көздерінде жариялан­ған деректерде Усама бен Ладенге мирасқа туған әкесінен мол байлық қалған, ол әлемдегі көптеген фирмалардың қожайыны, қыруар қаржысы Батыс Еуропадағы өзге адамдардың, кейбір қайырымдылық қорларының есеп-шоттарында сақтаулы тұр деп айтылады. Ал Мұхаммед бен Ладен 1967 жылы АҚШ-та болған ұшақ апаты кезінде қаза тауыпты. Апат себебі анықталмай қалған. Усама осы әйгілі адамның 17-ші баласы, оның 10-шы әйелінен туған жалғыз ұлы. Жалпы, Мұхаммед бен Ладеннің 52 баласы болған. Ол Усаманың анасымен бала туыла салып ажырасыпты, Усама өгей әкесі Мұхаммед әл-Аттас деген кісінің тәрбиесінде өскен.

Кеңес-Ауған соғысына қатысуы

Усама бен Ладен 1979 жылы Жидда­дағы патша Әбділ Әзіз атындағы универ­ситеттің экономика және менеджмент фа­культетін бітірген. Кейінірек ол Абдулла Аззамды кездестіреді, оның шәкірті болады да, Ауғанстандағы соғысқа шақырылады. Усама бен Ладен 1989 жылға дейін Ауғанстандағы Кеңес әс­керлерінің шектеулі контингентіне қарсы шайқастарға қатысқан. Кейін «Мұсылман бауырлар» ұйымының мүше­ле­рімен бірігіп, «Қызмет көрсету» атты ұйым құрады. Бұл ұйым соғысқа сарбаздар даярлап, олардың іс-әрекеттерін қаржыландырып отырған деген дерек бар.

Бен Ладен 1989 жылы өз еліне оралып, құрылыс бизнесімен айналысқан. Дегенмен ол құрған ұйым Сауд Арабиясы мен Йемендегі оппозициялық қозғалыстарға көмек беріп отырған. Сондықтан Сауд Арабиясы үкіметі 1991-жылы Усама бен Ладенді елден кетіруге шешім шығарады. Бен Ладен бұдан кейін Суданда тұрған. Ал 1995 жылы Эфиопияда Мысыр президенті Хосни Мүбәрәк­қа қастандық жасалады да, АҚШ үкіметі бұған Усаманың қатысы бар деп байбалам салады, Біріккен Ұлттар Ұйымы оны елден кетірмесе экономикалық санк­циялар жасайтынын айтып Суданды қорқытады. Нәтижесінде Судан үкіметі 1996 жылы Усама бен Ладенді өз елінен қуып шығады. Осыдан кейін бен Ладен Ауғанстанға оралды. Осында жүріп ол 1998 жылы әлемге «Еврейлер мен крестшілерге қарсы қасиетті күрес жүргізетін ислам майданы» атты ұйым құрғанын, оның негізгі бағыты – әлем­ге ық­палын жүргізіп отырған АҚШ пен Батыс елдерінің «демократиясына» қарсы күрес болатынын жария еткен. Кейін бұл ұйым ішінен атышулы «Әл-Қағида» шығады.

Лаңкестік іскерлігі

Усама бен Ладенді көптеген террорлық әрекеттердің ұйымдастырушысы, тер­рористерді қаржыландырушы деп атайды. Солардың бірі – 1993 жылы АҚШ-тың халықаралық сауда орталығында бол­ған жарылыс. Кейін бұл жарылыс­ты іске асыруға қатысқандар тұтқындалып, әрқайсысы 240 жылға сотталған еді. 1995 жылғы Эр-Риядтағы Сауд Арабиясы ұлт­тық гвардиясының жаттығу орталығында болған жарылысты ұйымдастыр­ған да бен Ладен деп айтылды. 1996 жылы Дахрам қаласындағы АҚШ әскери әуе күштері казармасына, 1997 жылы Мысырдағы Луксор храмында еуропалық туристерге жа­сал­ған шабуыл үшін де ол сырттай айып­талған. 1998 жылы Найроби (Кения) мен Дар-эс-Са­ламда (Танзания) болған жарылыстардан соң оның есімі жиі атала бас­тады.

2001 жылы 11 қыркүйекте «Егіз мұнараларда» болған жарылыстан соң АҚШ арнайы қызметі оның соңына шырақ алып түскен еді. Оның қайда жүргенінен хабар берген адамға 5 миллион доллар сыйақы береміз деп жария­лаған. Кейін бұл сыйақы мөлшері 1 миллиард долларға дейін өскені мәлім. Ал бүгінде бен Ладеннің ізін көрсеткен адам ретінде оның жақын көмекшісі болған араб азаматының аты аталуда.

Өлімі

АҚШ БАҚ-ның айтуынша Бен Ладен 2 мамырға қараған түні Америка әскерінің арнайы жасақ тарапынан Пәкістан астанасының маңындағы Абботабад қаласындағы бекініп отырған үйінде өлітірілген. Лаңкестің денесі теңізге мұсылманша көмілді.

Усама Бен Ладенның өлімі жайлы қайшылықтар да бар. 5 мамырда Ақ Үйдің баспасөз хатшысы Жей Карни жариялаған соңғы мәліметтер бастапқы деректерге мүлдем сәйкес келмеген. Оның айтуынша, бен Ладен операция барысында әйелдің артына жасырынбаған. Сонымен қатар бұған дейін арнайы жасақ сарбаздары қарулы қарсылыққа тап болдық деген еді.

Алайда 5 мамырда Ақ үйдің баспасөз хатшысы бен Ладеннің қолында ешқандай қару болмағанын айтты. Және оның жанында болған әйел оққа ұшып өлді делінген болса, бүгін оның тек аяғынан жараланғаны айтылды. Сарапшылардың ойынша, 2012 жылы тағы да сайлауға қатысқан АҚШ президенті Барак Обама осы оқиғалар арқылы қоғамның құрметін алғаны көрінеді. Сол кездегі сауалнама қорытындыларына қарағанда, оның рейтингісі 9 пайызға өскен.

Дереккөздер

1. Дэйвид Джонсон, Усама бен Ладен infoplease, 20 қаңтар 2008. Мұрағаттал 26 мамыр 2010.ған