Пандора
From Wikipedia, the free encyclopedia
Пандора (гр: Πανδώρα, πᾶν – pān – "бәрі" дегенді, δῶρον –, dōron – "сый" дегенді білдіреді. Мұнда "бәрінің сыйы", "бәрі берген", "Құдайлар сыйы" мағынасында айтылған.[1]) — грек мифологиясында от құдайы Гефест пен Афина Құдайлардың құдайы Зевстің бұйрығы бойынша су мен топырақтан жаратқан жер бетіндегі тұңғыш әйел заты. Әйгілі Пандора қалбырының ашушысы.[2][3]
Құдайлар оған түрлі ғажайып қасиеттер дарытады. Афродита оған сұлу етеді, Афина оған керемет әдемі киім сыйлайды, бірақ Афина Пандораға ақыл-парасат сыйлаудан бас тартады, сөйтіп оның іс-әрекеті жеттік ойлаудан емес, көңіл бұруы, қызығу бойынша болады. Ал, Хермес оған сөйлеуді үйретіп, "өтірік айтатын, қулыққа салынатын сөз шешендігін дарытады.Хермес тағы оған "тоғышар сана мен алдамшы табиғат" дарытады. Оған Пандора (баршаның сыйы, Құдайлардың сыйы) деп Хермес ат қояды. Оның тағы бір аты Анесидора (Anesidora), сыйлық жеткізуші деген мағынада айтылған. Гесиодтың(шамамен б.з.д.8-7ғасырларда өмір сүрген) ертегісі бойынша, Зевс оған қалбыр жібереді, Прометей Зевстен келген қандай-да бір сыйды қабылдамау туралы айтқан болса да, інісі, Пандораның күйеуі Прометейдің сөзін тыңдамай Қалбыр (әсілі Құмыра болған) ішіндегіні көруге құмартып ашып жібереді. Сөйтіп әлгі қалбырдан жер-әлемге түрлі жамандықтар тарайды — ашкөздік, жасандылық, өсек, қаралау, қызғаншақтық, жала жабу, қайғы-қасірет дегендер сол сәтте басталады. Ол абдырап қалбырды қайта жапқанда ішінде тек Үміт қана қамалып қалған екен.
Пандора аңызы тым ежелгі аңыз болып, көптеген нұсқада айтылады, ұқсамаған мағынада түсіндіріледі. Бірақ, қайткен күнде де ол жер бетіндегі Күнәнің қалай пайда болуы туралы айтылған ең алғашқы түсіндіру есептеледі. VIIғ. грек ақыны Гесиод "Құдайлар шежіресі" (570-ші жолында) кітабында Пандораны тілге алады және өзінің «Жұмыс және күндер» (Works and Days) еңбегінде Пандора туралы және Пандора қалбыры туралы ертегіні әдеби тілде баяндайды. Ол батыс мәдениетінің өзегіне сіңіп, жанама түрде Алғашқы күнә және христиан теологиясының қалыптасуына әсер етті.