ყავისფერი ჯუჯა

ყავისფერი ჯუჯა — სუბვარსკვლავური ობიექტი, რომელიც იმდენად მასიური არაა, რომ წყალბადი-1-ს სინთეზის რეაქციები წარმოქმნას ბირთვში, განსხვავებით მთავარი მიმდევრობის ვარსკვლავებისაგან. მათი მასის დიაპაზონი მძიმე გაზურ გიგანტებსა და მსუბუქ ვარსკვლავებს შორისაა, რომლის ზედა ზღვარი დაახლოებით 75-დან^[1] 80 იუპიტერის მასამდეა (M_J). ნავარაუდევია, რომ 13 M_J-ზე მძიმე ყავისფერი ჯუჯა დეითერიუმის სინთეზს ახერხებს, ხოლო ~65 M_J ლითიუმსაც ასინთეზირებს.^[2] ყავისფერი ჯუჯები შესაძლია სრულად კონვექცირებადი იყოს, არც ფენებით და არც სიღრმის მიხედვით ქიმიური დიფერენციაციით.^[3]

Y კლასის ყავისფერი ჯუჯა (მხატვრის წარმოსახვა)

შედარება: უმეტესი ყავისფერი ჯუჯა ოდნავ დიდია იუპიტერზე (10-15%), მაგრამ 75-ჯერ მძიმე ბევრად დიდი სიმკვრვის გამო. შენიშვნა: მზე არ არის სწორ მასშტაბში წარმოდგენილი. ის ბევრად დიდია, ვიდრე აქაა ნაჩვენები.

ძალიან დაბალი მასის ყავისფერი ჯუჯისა და გიგანტი პლანეტის (~13M_J) განმარტებებზე დღემდე კამათობენ.^[4] ერთი მხარის აზრები დაფუძნებულია ფორმირებაზე, ხოლო სხვა მხარისა — ინტერიერის ფიზიკაზე.^[4]

კამათის ნაწილი ეხება იმას, უნდა გადაიტანოს თუ არა ყავისფერმა ჯუჯებმა სინთეზის პროცესი მათი არსებობის ისტორიის რომელიმე პერიოდში.

ვარსკვლავი კატეგორიზირებულია სპექტრული კლასით, სადაც ყავისფერი ჯუჯები აღნიშნულია, როგორც M, L, T და Y ტიპები.^[4][5] მათი სახელის მიუხედავად, ყავისფერი ჯუჯები განსხვავებული ფერისაა. მრავალი ყავისფერი ჯუჯა ადამიანის თვალისთვის მეწამული გამოჩნდება,^[4][6] ან შესაძლოა ნარინჯისფერი/წითელი.^[7] ასეთი ტიპის ვარსკვლავები ძალიან კაშკაშა არ არის ხილულ სპექტრში.

არსებობს პლანეტები, რომლებიც ყავისფერი ჯუჯების გარშემო ბრუნავს: 2M1207b, MOA-2007-BLG-192Lb და 2MASS J044144b

დაახლოებით 6,5 სინათლის წლის მოშორებით უახლოესი ყავისფერი ჯუჯა არის ლუჰმან 16, რომელიც არის ყავისფერი ჯუჯების ორმაგი სისტემა. ის 2013 წელს აღმოაჩინეს. ერთ ყავისფერის ჯუჯას, სახელად DENIS-P J082303.1-491201 b, ულტრაგრილი ორმაგი სისტემიდან, დაახლოებით 28 იუპიტერის მასა აქვს, რის გამოც ის ყველაზე დიდი ეგზოპლანეტაა ცნობილთა შორის (2014 წლის მარტის მონაცემებით).

სქოლიო

1. Boss, Alan. (2001-04-03) Are They Planets or What?. Carnegie Institution of Washington. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2006-09-28. ციტირების თარიღი: 2006-06-08.
2. Nicholos Wethington. (October 6, 2008) Dense Exoplanet Creates Classification Calamity. Universetoday.com. ციტირების თარიღი: January 30, 2013.
3. Ian O'Neill. (13 September 2011) Violent Storms Rage on Nearby Brown Dwarf. Discovery.com. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 5 აპრილი 2016. ციტირების თარიღი: January 30, 2013.
4. A. J. Burgasser - Brown dwarfs: Failed stars, super Jupiters (2008) (PDF). ციტირების თარიღი: 2013-03-16.
5. Cushing, Michael C. (2014), „Ultracool Objects: L, T, and Y Dwarfs“, Joergens, Viki, 50 Years of Brown Dwarfs - From Prediction to Discovery to Forefront of Research, Astrophysics and Space Science Library, 401, Springer, pp. 113–140, ISBN 978-3-319-01162-2, http://rd.springer.com/chapter/10.1007/978-3-319-01162-2_7
6. Burrows, A.; Hubbard, W.B.; Lunine, J.I.; Liebert, J. (2001). „The Theory of Brown Dwarfs and Extrasolar Giant Planets“. Reviews of Modern Physics. 73 (3). Bibcode:2001RvMP...73..719B. doi:10.1103/RevModPhys.73.719. დამოწმებას აქვს ცარიელი უცნობი პარამეტრ(ებ)ი: |pages719-765= (დახმარება)
7. Cain, Fraser. (January 6, 2009) If Brown Isn’t a Color, What Color are Brown Dwarfs?. ციტირების თარიღი: 24 September 2013.