შაპურ III

შაპურ III (სპარს. شاپور‎; გ. დეკემბერი, 388) — სასანიანთა დინასტიის წარმომადგენელი. სპარსეთის შაჰინშაჰი 383-388 წლებში. შაჰინშაჰ შაპურ II-ის ვაჟი.

შაპურ III
სასანიდური სპარსეთის შაჰინშაჰი
მმართ. წლები:	383-388
წინამორბედი:	არდაშირ II
მემკვიდრე:	ბაჰრამ IV
პირადი ცხოვრება
დაბ. თარიღი:	უცნობია
გარდ. თარიღი:	დეკემბერი, 388
შვილები:	იაზდეგერდ I ბაჰრამ IV
დინასტია:	სასანიანები
მამა:	შაპურ II
რელიგია:	ზოროასტრიზმი
შაპურ III ვიკისაწყობში

ბიოგრაფია

შაპურის დაბადების თარიღი და ადგილი უცნობია. იგი იყო სპარსეთის შაჰინშაჰ შაპურ II-ის ვაჟი. მიუხედავად იმისა, რომ უფროსი ძმები არ ჰყოლია, მამამისმა რომაელთა წინააღმდეგ ბრძოლაში გაწეული დახმარებისათვის ტახტის მემკვიდრედ თავისი ძმა, არდაშირ II გამოაცხადა, რომელმაც იგი 379 წელს ჩაანაცვლა.

მსგავსად წინამორბედებისა, 383 წელს არდაშირ II სპარსელმა დიდგვაროვნებმა მოკლეს. ვინაიდან მას ვაჟი არ დარჩენია, სპარსეთის ახალ შაჰინშაჰად შაპურ III დასვეს. შაპური განაგრძობდა მამის დაწყებულ პოლიტიკას და დიდებულთა შევიწროვებას. მან კარგად იცოდა, რომ თავისი წინამორბედი შაჰინშაჰები დიდებულებმა მოკლეს, რის გამოც ტახტზე ასვლისას საჯაროდ განაცხადა, რომ თავის კარზე იგი არ დაუშვებდა „სიცრუეს, სიხარბესა და თავის მართლებას“, რაც არისტოკრატთათვის მიუღებელი იყო.

ტახტზე ასვლისთანავე შაპურმა განაახლა სომხეთთან დაკავშირებული დავა, რომელიც ბიძამისმა, არდაშირ II-მ ძლივს დაასრულა. შაპურ II-მ თავის სიცოცხლეში მოახერხა და დაიპყრო ალბანეთი და იბერია, შაპურ III კი სომხეთის დაპყრობაზე და მთელი კავკასიის დამორჩილებაზე ოცნებობდა. ვასლობის პირობის სანაცვლოდ, მან სომხეთში არკაშიანთა დინასტია გაამეფა, თუმცაღა სომხეთის მცირე ნაწილი კვლავ რომის იმპერიის შემადგენლობაში რჩებოდა. დარჩენილი სომხეთის მოსაერთებლად 383-384 წლებში რომის იმპერატორმა თეოდოსიუს I-მა ირანში დიდი ჯარები გააგზავნა. მიუხედავად განზრახვისა, სპარსელებსა და რომაელებს შორის ერთი შეტაკებაც არ მომხდარა, რადგან სახელმწიფოთა ლიდერებმა დროულად მოახერხეს დიპლომატიური მოლაპარაკებების გზით პრობლემის გადაჭრა.

მათი საერთო შეთანხმების მიხედვით სომხეთი რომმა და სპარსეთმა ორად გაიყო. საზღვარი გატარდა ჩრდილოეთით თეოდოსიოპოლისიდან სამხრეთით ამიდამდე, რაც იმას ნიშნავდა, რომ სომხეთის დიდი ნაწილი სასანიანებს დარჩათ. ზემოთ ხსენებული საზღვარი მხოლოდ 387 წელს იქნა გატარებული, რის შემდეგაც შაპურ III-მ შინა ვითარების გამოსწორება დაისახა მიზნად და ბრძოლა გამოუცხადა ბაქტრიის მმართველ სიკარიტების დინასტიას.

შაპურ III თავისი მეფობის მეხუთე წელს, სრულიად მოულოდნელად გარდაიცვალა. რამდენადაც ცნობილია იგი ძალიან სადა გემოვნების მქონე ადამიანი იყო, რის გამოც თავის სასახლეში ხშირად დგამდა კარავს და შიგნით იძინებდა. მისი გარდაცვალების მიზეზი ის გახდა, რომ კარვის დამჭერი ძირითადი თოკები დიდგვაროვნებმა გადაჭრეს, რის შემდეგაც ძირითადი ძელი პირდაპირ მას დაეცა და ადგილზევე მოკლა. ამის შემდეგ ტახტზე შაპურის ვაჟი, ბაჰრამ IV ავიდა.

ლიტერატურა

• Al-Tabari, Abu Ja'far Muhammad ibn Jarir (1985–2007). Ehsan Yar-Shater (ed.). The History of Al-Ṭabarī. 40 vols. Albany, NY: State University of New York Press.
• Chaumont, M. L. (1986). "Armenia Iran ii. The pre-Islamic period". Encyclopaedia Iranica, Vol. II, Fasc. 4. pp. 418–438.
• Kia, Mehrdad (2016). The Persian Empire: A Historical Encyclopedia [2 volumes]: A Historical Encyclopedia. ABC-CLIO. ISBN 978-1610693912.
• Shahbazi, A. Shapur (2005). "SASANIAN DYNASTY". Encyclopaedia Iranica, Online Edition.
• Greatrex, Geoffrey; Lieu, Samuel N. C. (2002). The Roman Eastern Frontier and the Persian Wars (Part II, 363–630 AD). New York, New York and London, United Kingdom: Routledge (Taylor & Francis). ISBN 0-415-14687-9.
• Shahbazi, A. Shapur (1986). "Ardašīr II". Encyclopaedia Iranica, Vol. II, Fasc. 4. pp. 380–381.
• Daryaee, Touraj (2009). Sasanian Persia: The Rise and Fall of an Empire. I.B.Tauris. pp. 1–240. ISBN 0857716662.
• Pourshariati, Parvaneh (2008). Decline and Fall of the Sasanian Empire: The Sasanian-Parthian Confederacy and the Arab Conquest of Iran. London and New York: I.B. Tauris. ISBN 978-1-84511-645-3.