სომხური სამოციქულო ეკლესიის მეთაურები — ქრონოლოგიური სია სომხური სამოციქულო ეკლესიის მეთაურებისა, რომელიც მოიცავს პერიოდს 315 წლიდან დღემდე. თავდაპირველად სომხური ეკლესიის მეთაური იყო ეპისკოპოსი. 368 წლიდან მან მიიღო კათოლიკოსისა პატრიარქის ტიტული. კათოლიკოსის რეზიდენცია ისტორიის განმავლობაში რამდენჯერმე შეიცვალა. ამჟამად სომხური სამოციქულო ეკლესიის მეთაური ატარებს უმაღლესი პატრიარქის და სრულიად სომეხთა კათოლიკოსის ტიტულს და ფარული კენჭისყრით აირჩევა საეკლესიო კრებაზე.
- 315 წლიდან — ვაღარშაპატი, დიდი სომხეთი
- 484 წლიდან — დვინი, სპარსეთის სომხეთი
- 893 წლიდან — აღთამარი, ანისის სამეფო
- 952 წლიდან — არგინა, ანისის სამეფო
- 992 წლიდან — ანისი, ანისის სამეფო
- 1045 წლიდან — სევასტიის თემი, ბიზანტიის იმპერია
- 1147 წლიდან — ჰრომკლა, კილიკიის სომეხთა სამეფო
- 1282 წლიდან — სისი, კილიკიის სომეხთა სამეფო
- 1441 წლიდან — ვაღარშაპატი, ყარა-ყოიუნლუ
კათოლიკოს-პატრიარქების მმართველობის ქრონოლოგია
- გრიგოლ განმანათლებელი — 315—325
- წმ. არისტარქეს I 325—333
- წმ. ვართან I 333—341
- წმ. იუსიკ I 341—347
- პარენ I 348—352
- ნერსეს I დიდი 353—373
- შააკ I 373—377
- ზავენ I 377—381
- ასპურაკეს I 381—386
- საჰაკ I — 387—436
- წმ. ოვსეპ I 437—452
- მელიტე I 452—456
- მოვსეს I 456—461
- წმ. გიუთი I 461—478
- წმ. ოვანეს I 478—490
- ბაბგენი — 490—516
- სამველ I 516—526
- მუშე I 526—534
- საჰაკ II 534—539
- ქრისტოფორე I 539—545
- გევონდ I 545—548
- ნერსეს II 548—557
- ოვანეს II 557—574
- მოვსეს II 574—604
- აბრაჰამ I ალბათანეცი — 607—615
- კომიტას I 615—628
- ქრისტოფორე II 628—630
- ეზრა ფარაჟნაკერტელი — 630—641
- ნერსეს III 641—661
- ანასტას I 661—667
- ისრაელ I 667—677
- საჰაკ III 677—703
- ეგია I 703—717
- იოანე ოძუნელი 717—728
იოანე III ოძუნელი - დავით I 728—741
- თრდატ I 741—764
- თრდატ II 764—767
- სიონი I 767—775
- ესაი I 775—788
- სტეფანოზ I 788—790
- ოვაბ I 790—791
- სოგომონ I 791—792
- გევორქ I 792—795
- ოვსეპ II მორიელი 795—806
- დავით II 806—833
- ოვანეს IV 833—855
- ზაქარია I 855—876
- გევორქ II 877—897
- მაშტოც ელივარდელი 897—898
- იოანეს დრასხანაკერტცი 898—929
- სტეფანოზ II (რიშტუნი) 929—930
- თეოდოროს I (რიშტუნი) 930—941
- ეგიშე I (რიშტუნი) 941—946
- ანანია I 946—968
- ვაჰან I 968—969
- სტეფანოზ III 969—972
- ხაჩიკ I 973—992
- სარქის I 992—1019
- პეტროს I 1019—1058
- ხაჩიკ II 1058—1065
- გრიგოლ II 1066—1105
- ბარსეგ I 1105—1113
- გრიგოლ III 1113—1166
- ნერსეს IV შნორალი 1166—1173
- გრიგოლ IV 1173—1193
- გრიგოლ V 1193—1194
- გრიგოლ VI 1194—1203
- ოვანეს VI 1203—1221
- კონსტანტინე I 1221—1267
- ჰაკობ I 1268—1286
- კონსტანტინე II 1286—1289
- სტეფანოზ IV 1290—1293
- გრიგოლ VII 1293—1307
- კონსტანტინე III 1307—1322
- კონსტანტინე IV 1323—1326
- ჰაკობ II 1327—1341, 1355—1359
- მხიტარ I 1341—1355
- მესროპ I 1359—1372
- კონსტანტინე V 1372—1374
- პოღოს I 1374—1382
- თეოდოროს II 1382—1392
- კარაპეტ I 1393—1404
- ჰაკობ III 1404—1411
- გრიგოლ VIII 1411—1418
- პოღოს II 1418—1430
- კონსტანტინე VI 1430—1439
- გრიგოლ IX 1439—1441
- კირაკოს I 1441—1443
- გრიგოლ X 1443—1465
- არისტაქეს II 1465—1469
- სარქის II 1469—1474
- ოვანეს VII 1474—1484
- სარქის III 1484—1515
- ზაქარია II 1515—1520
- სარქის IV 1520—1536
- გრიგოლ XI 1536—1545
- სტეფანოზ V 1545—1567
- მიქაელ I 1567—1576
- გრიგოლ XII 1576—1590
- დავით IV 1590—1629
- მოვსეს III 1629—1632
- ფილიპოს I 1633—1655
- ჰაკობ IV 1655—1680
- ეგიაზარ I 1681—1691
- ნახაპეტ I 1691—1705
- ალექსანდრე I 1706—1714
- ასტვაცატურ I 1715—1725
- კარაპეტ II 1726—1729
- აბრაამ II 1730—1734
- აბრაამ III 1734—1737
- ლაზარე I 1737—1751
- მინას I 1751—1753
- ალექსანდრე II 1753—1755
- საჰაკ V 1755
- ჰაკობ V 1759—1763
- სიმეონ I 1763—1780
- გუკას I 1780—1799
- ოვსეპ არლუტეანი 1800—1801
- დავით V 1801—1807
- დანიელ I 1807—1808
- ეფრემ I 1809—1830
- ოვანეს VIII 1831—1842
- ნერსეს აშტარაკელი — 1843—1857
- მატევოს I 1858—1865
- გევორქ IV 1866—1882
- მაკარ I 1885—1891
- მკრტიჩ I 1892—1907
- მატევოს II 1908—1910
- გევორქ V 1911—1930
- ჰორენ I 1932—1938
- გევორქ VI 1945—1954
- ვაზგენ I 1955—1994
- გარეგინ I 1995—1999
- გარეგინ II 1999.
დვინის კათოლიკოსები (373—395).
აღვანაკის კათოლიკოსები (განძასარის საკათალიკოსო) (დაახ. 551—1828).
- აბას 551—595
- ვირო 595—629
- ზაქარია I 629—644
- იოანე I 644—671
- უხტანესი 671—683
- ელიაზარი 683—689
- ნერსეს I 689—706
- სიმეონ I 706—707
- მიქაელ 707—744
- ანასტასე I 744—748
- იოსებ I (ოვსეპ) 748—765
- დავით I 765—769
- დავით II 769—778
- მათე I 778—779
- მოსე I 779—781
- აარონი 781—784
- სოლომონ I 784
- თედორე 784—788
- სოლომონ II 788—789
- იოანე II (ოვანესი) 799—824
- მოსე II 824
- დავით III 824—852
- იოსებ II 852—877
- სამუილ 877—894
- ჰოვან 894—902
- სიმეონ II 902—923
- დავით IV 923—929
- ისააკ (სააკი) 929—947
- გაგიკ 947—958
- დავით V 958—965
- დავით VI 965—971
- პეტრე I 971—987
- მოსე III 987—993
- მარკოზი, იოსებ III, სტეფანე I (993—1079)
- იოანე III 1079—1121
- სტეფან II 1129—1131
- გრიგოლ I დაახ.1139
- ბეჟგენ დაახ.1140
- ნერსეს II 1149—1155
- სტეფანე III 1155—1195
- იოანე IV 1195—1235
- ნერსეს III 1235—1262
- სტეფანე IV 1262—1323
- სუკიანი და პეტრე II დაახ.1323-1331
- ზაქარია II დაახ.1331
- დავით VII (?)
- კარაპეტ 1402—1420
- იოანე V დაახ.1426-1428
- მათე II დაახ.1434
- ათანას II, გრიგოლ II და იოანე VI 1441—1470
- აზარია (?)
- თომა დაახ.1471
- არისტაქეს I (?)
- სტეფანე V დაახ.1476
- ნერსეს IV დაახ.1478
- შმავონ I დაახ.1481
- არაკელ 1481—1497
- მათე III დაახ.1488
- არისტაქეს II 1515-დაახ.1516
- სერგო I (სარქის) დაახ.1554
- გრიგოლий III დაახ.1559-1574
- პეტრე III 1571
- დავით VIII დაახ.1573
- ფილიპე (?)
- იოანე. VII 1574—1584
- დავით IX დაახ.1584
- ანასტასий II დაახ.1585
- შმავონ II 1586—1611
- არისტაქეს III დაახ.1588
- მელქისეტი დაახ.1593
- სიმეონ III დაახ.1616
- პეტრე IV 1653—1675
- სიმეონ IV 1675—1701
- იერემია გასან-ჯალალი 1676—1700
- ისაია გასან-ჯალალი 1702—1728
- ნერსეს V 1706—1736
- ისრაელ 1728—1763
- ნერსეს VI 1763
- იოანე VIII 1763—1786
- სიმეონ V 1794—1810
- სერგო II 1810—1828; 1815 წლიდან მიტროპოლიტის ტიტულით.
XII-XV საუკუნეებში სომხური სამოციქულო ეკლესიის კათოლიკოსის რეზიდენცია მდებარეობდა კილიკიის სომეხთა სამეფოში. 1441 წელს გადაწყდა სომხური საკათოლიკოსო ტახტის დაბრუნება ეჩმიაძინში. ამის საპასუხოდ კილიკიის სომხური ეკლესიის უმაღლესმა იერარქმა შეინარჩუნა კათოლიკოსის ტიტული. XV საუკუნის შუა წლებიდან ის ექვემდებარეობდა კონსტანტინოპოლის სომხურ საპატრიარქოს. 1915 წელს სომხების გენოციდის შემდეგ მოიშალა კილიკიის საკათალიკოსო სისში და ის მოგვიანებით აღდგა ბეირუთის ახლოს ქალაქ ანტილისიაში.
893 წელს დვინის მიწისძვრამ დაანგრია ქალაქი დვინი და კათოლიკოსის რეზიდენციამ გადაინაცვლა აღთამარის მონასტერში. X საუკუნის მეორე ნახევარში კათოლიკოსის რეზიდენცია გადავიდა ქალაქ ანისის მახლობლად, არგინაში. აღთამარის ეპისკოპოსებს ამის შემდეგაც დიდხანს ჰქონდათ პრეტენზიები სომხურ ეკლესიაში განსაკუთრებულ იერარქიულ მდგომარეობაზე და 1114 წელს აღთამარის ეპისკოპოსმა თავი სომხეთის კათოლიკოსად და პატრიარქად გამოაცხადა. ეს მდგომარეობა დიდხანს არ გაგრძელებულა, მაგრამ აღთამარის ეპისკოპოსებმა კათოლიკოსის ტიტული მაინც დიდხანს შეინარჩუნეს.
- „რელიგიები საქართველოში“, თბილისი: სახალხო დამცველის ბიბლიოთეკა, 2008. — გვ. 190-203, ISBN 978-9941-0-0902-0.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
