From Wikipedia, the free encyclopedia
ბჰუტანი კონსტიტუციური მონარქიაა, რომელსაც აქვს მმართველობის საპარლამენტო ფორმა, თუმცა მეცნიერმა დურბა რიზალმა იგი დაასახელა როგორც ნახევრად დემოკრატია, სადაც მხოლოდ კოსმეტიკური ან მცირე ცვლილებები შეიტანეს პოლიტიკურ სტრუქტურაში, სანამ აბსოლუტური მონარქია გაუქმდებოდა 2000-იან წლებში. მოქმედი მონარქია ჯიგმე ხესარი ნამგიელ ვანგჩუკი. ბუტანის ამჟამინდელი პრემიერ-მინისტრი არის დრუკ ნიამრუპ წოგპას პარტიის ლიდერი ლოტაი ცერინგი.
 | ამ სტატიას ან სექციას ვიკიფიცირება სჭირდება ქართული ვიკიპედიის ხარისხის სტანდარტების დასაკმაყოფილებლად. იმ შემთხვევაში, თუ არ იცით, თუ რა არის ვიკიფიცირება, იხ. დახმარების გვერდი. სასურველია ამის შესახებ აცნობოთ იმ მომხმარებლებსაც, რომელთაც მნიშვნელოვანი წვლილი მიუძღვით სტატიის შექმნაში. გამოიყენეთ: {{subst:ვიკიფიცირება/info|ბუტანის პოლიტიკა და მთავრობა}} |
დრუკ გიალპო (დრაკონის მეფე) არის ქვეყნის მეთაური. პოლიტიკური სისტემა ანიჭებს საყოველთაო არჩევნებს. იგი შედგება ეროვნული საბჭოსგან, ზედა პალატისგან, რომელსაც 25 არჩეული წევრი ჰყავს და ეროვნული ასამბლეა 47 არჩეული პარლამენტარით პოლიტიკური პარტიებიდან.
აღმასრულებელ ხელისუფლებას ახორციელებს მინისტრთა საბჭო, რომელსაც ხელმძღვანელობს პრემიერ მინისტრი. საკანონმდებლო ძალა ეკისრება როგორც მთავრობას, ისე ეროვნულ ასამბლეას. იურიდიული სისტემა წარმოიშობა ნახევრად თეოკრატიული ცა იგის კოდექსიდან და მასზე გავლენა მოახდინა ინგლისურმა საერთო სამართალმა მე -20 საუკუნის განმავლობაში. მთავარი მართლმსაჯული არის სასამართლო ადმინისტრაციის ხელმძღვანელი.
ეროვნული ასამბლეის პირველი ზოგადი არჩევნები ჩატარდა 2008 წლის 24 მარტს. მთავარი კონკურსანტები იყვნენ ბუტანის მშვიდობისა და კეთილდღეობის პარტია (DPT), რომელსაც ხელმძღვანელობდა ჯიგმე თინლი და სახალხო დემოკრატიული პარტია (PDP), სანგაი ნგედაპის მეთაურობით. DPT– მ მოიგო არჩევნები, 47 მანდატიდან 45 ადგილი დაიკავა. [96] ჯიგმე თინლი პრემიერ მინისტრის პოსტს იკავებდა 2008 წლიდან 2013 წლამდე.
სახალხო დემოკრატიული პარტია ხელისუფლებაში მოვიდა 2013 წლის არჩევნებზე. მან მოიპოვა 32 ადგილი და ხმების 54,88%. PDP- ის ლიდერი ცერინგ ტობგაი პრემიერ მინისტრის მოვალეობას ასრულებდა 2013 წლიდან 2018 წლამდე.
2018 წლის ეროვნული ასამბლეის არჩევნებში ყველაზე მეტი მანდატი მოიგო დრუკ ნიამრუპ ცოგპამ, რომელმაც პრემიერ მინისტრად მოიყვანა ლოტაი ცერინგი.
ბუტანის ქალები პოლიტიკაში ნაკლებად აქტიურები არიან, ვიდრე კაცები, ბუტანის კულტურის წეს-ჩვეულებებისა და ასპექტების გამო, რაც ქალის როლს კარნახობს ოჯახში. [98] ეს იწვევს მათი ხმის შეზღუდვას მთავრობაში. ბუტანმა გადადგა ნაბიჯები გენდერული თანასწორობისკენ, უფრო მეტი გოგო ჩაირიცხა სკოლაში, ასევე შექმნა "ქალთა და ქბავშვთა ეროვნული კომისია" (NCWC) 2004 წელს. [99] ეს პროგრამა შეიქმნა ქალთა და ბავშვთა უფლებების დაცვისა მიზნით. ბუტანმა აირჩია მისი პირველი ქალი მინისტრი 2013 წელს. მინისტრი დორჯი ჩოდენი, ქალთა და ბავშვთა ეროვნული კომისიის თავმჯდომარე, მიიჩნევს, რომ აღნიშნული პროგრამა შეიძლება გამოყენებულ იქნას ქალების უფრო ლიდერულ როლებში წარსადგენად, რის შედეგადაც ქალები უფრო აქტიურ როლებს შეასრულებენ თავიანთ საზოგადოებაში. ასევე შეინიშნებოდა ხელისუფლებაში მყოფი ქალების თანდათანობითი ზრდა, 2011 წლიდან 2016 წლამდე ქალთა წარმომადგენლობის 68% -ით გაზრდით.
მე -20 საუკუნის დასაწყისში ბუტანის ძირითადი საგარეო ურთიერთობები იყო ბრიტანეთთან , ინდოეთსა და ტიბეტთან. ჩინეთის კომუნისტური ექსპანსიის შიშით, ბუტანმა 1949 წელს ხელი მოაწერა მეგობრობის ხელშეკრულებას ინდოეთის ახლად დამოუკიდებელ რესპუბლიკასთან. ნეპალთან ურთიერთობა დაძაბული იყო ბუტანელი ლტოლვილების გამო. ბუტანი გაეროს შეუერთდა 1971 წელს. ეს იყო პირველი ქვეყანა, ვინც ბანგლადეშის დამოუკიდებლობა ცნო 1971 წელს. იგი გახდა სამხრეთ აზიის რეგიონული თანამშრომლობის ასოციაციის (SAARC) დამფუძნებელი წევრი 1985 წელს. ქვეყანა არის 150 საერთაშორისო ორგანიზაციის წევრი, ბენგალის ყურის ინიციატივის, BBIN, მსოფლიო ბანკის, საერთაშორისო სავალუტო ფონდისა და 77-ე ჯგუფის ჩათვლით.
ბუტანი ინარჩუნებს ძლიერ ეკონომიკურ, სტრატეგიულ და სამხედრო ურთიერთობებს ინდოეთთან. 2007 წელს ბუტანმა და ინდოეთმა ნახეს მეგობრობის ხელშეკრულება, რომელიც განმარტავდა ბუტანის სრულ კონტროლს მის საგარეო ურთიერთობებზე, ჩინეთის საზღვრების ჩათვლით. ბუტანს ძალიან მეგობრული ურთიერთობა აქვს იაპონიასთან, რაც ძალიან მნიშვნელოვანია ქვეყნის განვითარებისათვის. 2011 წელს სახელმწიფო ვიზიტის დროს იაპონიის საიმპერატორო ოჯახმა მიიღო ბუტანის სამეფო. იაპონია ასევე ეხმარება ბუტანს ადრეული გაფრთხილების სისტემის შემუშავებაში.
ბუტანს აქვს ძლიერი პოლიტიკური და დიპლომატიური ურთიერთობები ბანგლადეშთან. ამრიგად, ბუტანის მეფე იყო საპატიო სტუმარი ბანგლადეშის დამოუკიდებლობის მე -40 წლისთავზე. ორივე ქვეყნის პრემიერ მინისტრების 2014 წლის ერთობლივ განცხადებაში ნათქვამია ჰიდროენერგეტიკის, მდინარის მენეჯმენტისა და კლიმატის ცვლილების სფეროში თანამშრომლობის შესახებ.
ბუტანს დიპლომატიური ურთიერთობა აქვს 52 ქვეყანასთან, ევროკავშირთან და აქვს მისიები ინდოეთში, ბანგლადეშში, ტაილანდში, ქუვეითსა და ბელგიაში.
მას აქვს გაეროს ორი მისია, ერთი ნიუ-იორკში და ერთი ჟენევაში. მხოლოდ ინდოეთს, ბანგლადეშსა და ქუვეითს აქვთ ბუტანის რეზიდენტი საელჩოები. სხვა ქვეყნები განაგრძობენ არაფორმალურ დიპლომატიურ კონტაქტს ნიუ დელიში და დაკაში საელჩოების საშუალებით. ბუტანი ინარჩუნებს ოფიციალურ დიპლომატიურ ურთიერთობებს აზიის და ევროპის რამდენიმე ქვეყანასთან, კანადასა და ბრაზილიასთან. სხვა ქვეყნებს, მაგალითად შეერთებულ შტატებსა და გაერთიანებულ სამეფოს, ოფიციალური დიპლომატიური ურთიერთობა არ აქვთ ბუტანთან, მაგრამ არაფორმალურ კონტაქტს ამყარებენ თავიანთი საელჩოების მეშვეობით ნიუ დელიში და ბუტანის საპატიო საკონსულოში ვაშინგტონში. გაერთიანებულ სამეფოს ჰყავს საპატიო კონსული, რომელიც ცხოვრობს ტიმფუში.
დიდი ხნის ხელშეკრულებით, ინდოეთისა და ბუტანის მოქალაქეებს შეუძლიათ პასპორტისა და ვიზის გარეშე გაემგზავრონ ერთმანეთის ქვეყნებში, მაგრამ მათ უნდა ჰქონდეთ პირადობის ეროვნული მოწმობები. ბუტანის მოქალაქეებს ასევე შეუძლიათ იმუშაონ ინდოეთში იურიდიული შეზღუდვის გარეშე. ბუტანს არ აქვს ოფიციალური დიპლომატიური კავშირები ჩინეთთან, მაგრამ მათ შორის სხვადასხვა დონეზე ვიზიტების გაცვლა მნიშვნელოვნად გაიზარდა ბოლო პერიოდში. პირველი ორმხრივი შეთანხმება ჩინეთსა და ბუტანს შორის გაფორმდა 1998 წელს და ბუტანმა ასევე შექმნა საპატიო საკონსულოები ჰონგ კონგისა და მაკაოს სპეციალურ ადმინისტრაციულ რეგიონებში. ბუტანის საზღვარი ჩინეთთან ძირითადად არ არის გამიჯნული და, შესაბამისად, ზოგან სადავოა. დაახლოებით 269 კვადრატული კილომეტრი (104 კვ.მ) განიხილება ჩინეთსა და ბუტანს შორის.
2007 წლის თებერვალში ინდო-ბუტანის მეგობრობის ხელშეკრულება არსებითად განიხილეს. ვინაიდან 1949 წლის ხელშეკრულების, მე -2 მუხლში ნათქვამია: "ინდოეთის მთავრობა იღებს ვალდებულებას, რომ არ ჩაერიოს ბუტანის შიდა ადმინისტრაციაში. თავის მხრივ, ბუტანის მთავრობა თანახმაა, რომ იხელმძღვანელოს ინდოეთის მთავრობის რჩევით, საგარეო ურთიერთობებში'',ახლა უკვე შესწორებულ ხელშეკრულებაში ნათქვამია ,რომ ბუტანსა და ინდოეთს შორის მჭიდრო მეგობრობისა და თანამშრომლობის მჭიდრო კავშირების შესაბამისად, ბუტანის სამეფოს მთავრობა და ინდოეთის რესპუბლიკის მთავრობა მჭიდროდ ითანამშრომლებენ ერთმანეთთან დაკავშირებულ საკითხებზე. არცერთ მთავრობას არ უნდა დაუშვას თავისი ტერიტორიის გამოყენება საზიანო საქმიანობისთვის.
ბუტანის სამეფო არმია არის ბუტანის სამხედრო სამსახური. მასში შედის სამეფო მცველი და ბუტანის სამეფო პოლიცია. გაწევრიანება ნებაყოფლობითია და დაკომპლექტების მინიმალური ასაკი 18 წელია. მუდმივი არმია დაახლოებით 16,000 ითვლის, რომელსაც ინდოეთის არმია წვრთნის. მისი წლიური ბიუჯეტი დაახლოებით 13,7 მილიონი აშშ დოლარია (მშპ-ს 1,8 პროცენტი). როგორც ზღვაში გასასვლელი ქვეყანა, ბუტანს არ ჰყავს საზღვაო ფლოტი. მას ასევე არ ჰყავს საჰაერო ძალები ან არმიის საავიაციო კორპუსები. საჰაერო დახმარების მისაღებად არმია ეყრდნობა ინდოეთის საჰაერო ძალებს.
ჰომოსექსუალური ქმედებები უკანონოა ბუტანში. სისხლის სამართლის კოდექსში (213-ე და 214-ე მუხლები) ნათქვამია, რომ ერთსქესიანთა სექსუალური ქმედებები , ისჯება თავისუფლების აღკვეთით ვადით ერთი თვითდან ერთ წლამდე. ამასთან, ბუტანის პარლამენტის ზოგიერთმა წევრმა საჯაროდ მოითხოვა ჰომოსექსუალობის დეკრიმინალიზაცია.
გასული საუკუნის 80-იანი წლებიდან, ბუტანის ნეპალის ენაზე მოსაუბრე მოსახლეობის უმცირესობათა ჯგუფები ("Lhotshampa"), სამხრეთ ბუტანში, განიცდიდნენ პოლიტიკურ დევნას ბუტანის მთავრობის მიერ. 1977 წელს, ბუტანის მთავრობამ მიიღო კანონი ლოთშამპას ეთნიკური უმცირესობის წინააღმდეგ, მოქალაქეობის კრიტერიუმების გამკაცრებისა და მოქალაქეობის მქონე ლოთშამპების დენაციონალიზაციის დებულებების შემოღების მიზნით. მთავრობამ აღასრულა ერთიანობა რელიგიაში, ჩაცმულობასა და ენაში, რათა განეხორციელებინა დრუკპას კულტურის, როგორც ქვეყნის ეროვნული კულტურის, უპირატესობა. ლოთშამპებმა დემონსტრაციები დაიწყეს ამგვარი დისკრიმინაციული კანონების გასაპროტესტებლად. ასეთი პოლიტიკური დემონსტრაციები აღკვეთეს ბუტანის უსაფრთხოების ძალებმა. ბუტანის პოლიციისა და არმიის წევრებმა დააპატიმრეს, აწამეს და გააუპატიურეს მოსახლეობის ის ნაწილი, რომლებიც პოლიტიკურად აქტიურად მონაწილეობდნენ ასეთ დემონსტრაციე
ბში. ლოთშამპები დააპატიმრეს, სახლები დაუწვეს და შემდეგ გააძევეს ქვეყნიდან, ხოლო ქონება კომპენსაციის გარეშე ჩამოართვეს.
დაიწყო შევიწროების კამპანია, რომელიც 1990 – იანი წლების დასაწყისში გაიზარდა; ამას მოჰყვა ბუტანის უსაფრთხოების ძალების დეპორტაცია, რომლებიც ადამიანის უფლებათა უხეში დარღვევებით ხორციელდებოდა, როგორიცაა წამება და გაუპატიურება. გაეროს ლტოლვილთა უმაღლესი კომისარიატის თანახმად, აღმოსავლეთ ნეპალის შვიდ ბანაკში მცხოვრები 107,000-ზე მეტი ბუტანელი ლტოლვილი დოკუმენტირებულია 2008 წლის მონაცემებით. მრავალი წლის განმავლობაში ლტოლვილთა ბანაკებში ყოფნის შემდეგ, მრავალი მაცხოვრებელი გადავიდა სხვა მასპინძელ ქვეყნებში, როგორიცაა კანადა, ნორვეგია, დიდი ბრიტანეთი, ავსტრალია და აშშ ლტოლვილებად. აშშ-მ 60,773 ლტოლვილი მიიღო 2008 - 2012 წლების ფისკალური პერიოდის განმავლობაში.
ნეპალის მთავრობამ უარი თქვა ბუტანელი ლტოლვილების (ლოტშამპების) ათვისებაზე და არ დაუშვა მოქალაქეობის სამართლებრივი გზა, ამიტომ ისინი მოქალაქეობის არმქონენი იყვნენ. თავდაპირველად ადამიანის უფლებათა დამცველი ჯგუფები აცხადებდნენ, რომ მთავრობა ერეოდა ინდივიდუალურ უფლებებში და მოითხოვდა ყველა მოქალაქეს, მათ შორის ეთნიკური უმცირესობის წარმომადგენლებს, სცმოდათ ეთნიკური უმრავლესობის ტრადიციული სამოსი საზოგადოებრივ ადგილებში. მთავრობამ მკაცრად აღასრულა ეს კანონი ბუდისტურ რელიგიურ შენობებში, მთავრობის ოფისებში, სკოლებში, ოფიციალურ დაწესებულებებსა და საზოგადოებრივ ცერემონიებში.
ბუტანი დაყოფილია ოც ძონგჰაგად (ოლქად), რომელსაც მართავს ორგანო, რომელსაც ეწოდება ძონგხაგი წოგდუ. გარკვეულ თრომდებში (ურბანული მუნიციპალიტეტები), მუნიციპალური ადმინისტრაცია პირდაპირ ექვემდებარება ძონგხაგის ადმინისტრაციას. საარჩევნო უბნების აბსოლუტურ უმრავლესობაში სოფლის გეოგს (სოფლის ბლოკები) მართავენ ორგანოები, რომლებსაც გეოგ წოგდეს უწოდებენ.
თრომდები (მუნიციპალიტეტები) ირჩევენ თრომპონებს ადმინისტრაციის სათავეში, რომლებიც თავის მხრივ წარმოადგენენ თრომდს ძონგჰაგ ცოგდუში. ანალოგიურად, გეოგმა აირჩია უფროსები, რომლებსაც უწოდებენ გუპებს, ვიცე-უფროსებს, მანგმებს, რომლებიც ასევე ძონგხაგ ცოგდუზე სხედან, ისევე როგორც გეოგ ცოგოდის სხვა წევრები. ბუტანის საარჩევნო ოლქების საფუძველია ჩივოგი, გეოგის- ის ქვედანაყოფი, რომელიც არჩეულია საარჩევნო კომისიის მიერ.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
