ანთროპოლოგია

ანთროპოლოგია (ბერძ. anthrōpos ადამიანი, logos მოძღვრება) — მეცნიერება ადამიანის წარმოშობისა და ევოლუციის, ადამიანთა რასების შესახებ. იკვლევს ადამიანის ფიზიკური ტიპის ვარიაციებს დროსა და სივრცეში, ადამიანისა და მისი რასების წარმოშობის, ჩამოყალიბების და შემდგომი განვითარების შესწავლის მიზნით. პირველად ამ ტერმინის გამოყენებას არისტოტელეს უკავშირებენ, რომელიც მასში ადამიანის სულიერი კულტურის ბუნებას გულისხმობდა.

ფრანც ბოასი, თანამედროვე ანთროპოლოგიის ერთ-ერთი ფუძემდებელი, „ამერიკული ანთროპოლოგიის მამა“.

ანთროპოლოგია, როგორც დამოუკიდებელი მეცნიერება ჩამოყალიბდა XIX საუკუნის შუა პერიოდში. მისი დამოუკიდებელი დარგებია: ადამიანის მორფოლოგია, სწავლება ანთროპოგენეზის შესახებ, რასათმცოდნეობა. XX საუკუნის მეორე ნახევრიდან სწრაფად ვითარდება კომპლექსი დისციპლინებისა, რომელთაც აერთიანებენ საერთო სათაურით „ადამიანის ბიოლოგია“. იგი შეისწავლის ფიზიოლოგიურ, ბიოქიმიურ და გენეტიკურ ფაქტორებს, რომლებიც ზეგავლენას ახდენენ ადამიანის ორგანიზმის აგებულების ვარიაციებსა და განვითარებაზე.

უმნიშვნელოვანესი კვალი დატოვა ჰიპოკრატემ (ძვ.წ. 460-377). მან პირველმა გამოთქვა მოსაზრება კლიმატის გავლენის თაობაზე, როგორც ადამიანის, ასევე მისი სულიერი განვითარების წყობის ჩამოყალიბებაზე. ცალკეული ტომების ფიზიკური ტიპის თავისებურებას ბუნებრივ გარემოს უკავშირებდა. იგი თვლიდა, რომ სკვითები სტეპებს სახლობენ  ჩაფსკვნილი ხალხი შავი თმებით, ხოლო მაღალმთიან რეგიონში სახლობს მაღალი  და ძლიერი ხალხი. ჰიპოკრატე უნდა განვიხილოთ როგორც, ანთროპოგეოგრაფიის და ეკოლოგიის ფუძემდებელი. მას ეკუთვნის მოსაზრება, რომ ადამიანის ფიზიკური, ფიზიოლოგიური და პათოლოგიური მახასიათებლები გარემოსთანაა კავშირში.

კიდევ უფრო ადრე ცხოვრობდა ალქმეონე კროტონელი (ძვ.წ. 520) რომელიც იყო ანატომი და ფიზიოლოგი. ვარაუდობენ, რომ ალქმეონე იყო პირველი, რომელიც ცხედრის გაკვეთას აწარმოებდა. იგი ასწავლიდა, რომ ტვინი სულის საყრდენია. ანაქსაგორის (ძვ.წ.≈500) სამყარო მოწყობილია მარად არსებული მსგავსი ელემენტების შეხამებითა და მათი დაშლით. დემოკრიტე (ძვ.წ. ≈460) ატომისტური თეორიისა და შედარებითი ანატომიის ფუძემდებელი.

ატომისტური თეორიის გავრცელება და ადამიანის წარმოშობის საკითხები განხილულია რომაელი პოეტის ლუკრეციუს ტიტუს კარუს (ძვ.წ. I) პოემაში „საგანთა ბუნებისათვის“, რომელიც 6 წიგნისაგან შედგება. I და II წიგნში გამოთქმულია სამყაროს აგების ატომისტური თეორია, IV წიგნში-მოძღვრება ადამიანზე, გრძნობათ აღთქმაზე, როგორც ცოდნის წყაროზე, III წიგნი ეძღვნება-სულს, V -კოსმოგონიურ პრობლემებს, ადამიანის გვარის განვითარების ისტორიისა და ენის წარმოშობას, VI – რელიგიური წარმოშობის სამ ბუნებრივ მიზეზს.

რესურსები ინტერნეტში

• (ქართული ენა) ფრანც ბოასი, ანთროპოლოგია თანამედროვე ეპოქაში - culturedialogue.com დაარქივებული 2015-09-13 საიტზე Wayback Machine.

ლიტერატურა

• ფილოსოფია – ტ. რეხვიაშვილი, ვ. ჭიაურელი – თბილისი, 2006 წ. გვ. 233
• ანთროპოლოგია – მომავლის მეცნიერება?!, თბ. 2007 გამომც. უნივერსალი, რედ.ქ.ხუციშვილი
• რ. თოფჩიშვილი, ქ. ხუციშვილი, რ. გუჯეჯიანი, თეორიული ეთნოლოგია, თბ. 2010 გამომც. თსუ