ფშატი

ფშატი (ლათ. Elaeagnus) — ვერცხლისფერ-მოთეთრო ჩვილყლორტებიანი და ფოთლებიანი ბუჩქი ან დაბალი ხეა ფშატისებრთა ოჯახიდან, 3-7 მ სიმაღლით, იშვიათად 10 მ.

ფშატი
ველური ფშატი (Elaeagnus angustifolia)
მეცნიერული კლასიფიკაცია
სამეფო:  მცენარეები განყოფილება:  ყვავილოვნები კლასი:  ორლებნიანნი რიგი:  ვარდისნაირნი ოჯახი:  ფშატისებრნი გვარი:  ფშატი
ლათინური სახელი
Elaeagnus
სისტემატიკა ვიკისახეობებში სურათები ვიკისაწყობში ITIS   27769 NCBI   36776 EOL   39936525 IPNI   165322-3

ორივე, ან მარტო ქვედა მხრიდან ვერცხლისფერ თეთრი, ლანცეტა ფორმის, 3-7 სმ სიგრძისა და 0,4-1,5 სმ სიგანის ფოთლები ტოტებზე მორიგეობითაა განლაგებული. ჩვილი ყლორტები მთლიანად მოვერცხლოსფერო ქერქლებითაა დაფარული. ტოტებსა და ყლორტებზე ქერქი მოწითალო ან მუქი მურა ფერისაა. ორსქესიანი, მძაფრსუნიანი ყვავილები 1-3 ცალიან ჯგუფებად ფოთლების უბეებშია განლაგებული. მცირე რაოდენობით ინვითარებს მამრობით ყვავილებსაც. 0,7-1,4 სმ სიგრძის და 0,5-1 სმ სიმსხოს მრგვალი ან ოვალური მშრალხორცოვანი ნაყოფი ერთთესლიანი კურკიანაა. ყვავის მაის-ივნისში, ნაყოფები სექტემბერ-ოქტომბერში მწიფდება, უხვად ნაყოფმსხმოიარობს ყოველწლიურად.

ფშატი ჩვეულებრივი ჭალის მცენარეა და ნესტიან ადგილებში იზრდება. მაგრამ იმავე დროს დიდ სიმშრალესაც იტანს ხანგრძლივი გვალვების დროს. ადვილად მრავლდება თესლით, ფესვის ნაბარტყით, კალმებითა და ძირკვის ამონაყარით. უმეტესწილად ჭალებში იზრდება, გვხვდება მშრალ, ხრიოკ ფერდობებზეც, კარგად იტანს წყლით დროებით დატბორვას, იტანს ნიადაგის დამლაშებას, მისი ფესვები მარილებს არ ითვისებს, ამიტომ მიწის ზედა ნაწილებში მარილების დაგროვება არ აღინიშნება. ნაყოფის მშრალი ხორცოვანი რბილობი, ველურ ფორმებში მთელი ნაყოფის წონის 52 პროცენტს შეადგენს, რომელიც 40 პროცენტზე მეტ შაქრებს შეიცავს. გარდა ამისა, მასში ნაპოვნია კალიუმისა და ფოსფორის მარილები, აგრეთვე 10 პროცენტზე მეტი ცილები.

ნაყოფს ჭამენ როგორც უმად, ასევე მისი ფქვილით ამდიდრებენ პურის ფქვილს. ნაყოფის ფხვნილს შემკვრელი თვისება გააჩნია და კუჭაშლილობის დროს გამოიყენება. ფშატის გუმფისის გამოყენება შესაძლოა საქსოვ წარმოებაში, წებოს მოსამზადებლად, ლაქსაღებავების დასამზადებლად. ფოთლებსა და ქერქს ტყავის გასათრიმლავად და მის შავფერად ან ყავისფრად შესაღებად ხმარობენ. ფშატის ფესვებზე არსებულ კოჟრებში მცხოვრები ბაქტერიები ახდენენ ატმოსფეროს თავისუფალი აზოტის ფიქსირებს, ამიტომ ფშატი ნიადაგს აზოტით ამდიდრებს. იგი შესანიშნავი თაფლოვანი მცენარეა და რაც მთავარია ეფექტურად წმენდს ჰაერს მავნე მინარევი გაზებისაგან, რის გამოც ფრიად სასურველი მცენარეა ქალაქების გასამწვანებლად.

ფშატის ნაყოფებისაგან მიღებულია მთრიმლავი კოლოიდური ნივთიერებების კონცენტრატი - ფშატნი, რომელიც კუჭისშემკვრელად გამოიყენება ენტეროკოლიტის დროს. პრეპარატის მიღების შემდეგ უმჯობესდება ავადმყოფთა მომნელებელი ორგანოების ფუნქცია და საერთო მდგომარეობა. იგივე იხმარება პირში გამოსავლებად პირის ღრუს ნაირგვარი დაავადებების დროს. ექსპერიმენტულად დადასტურებულია, რომ შფატი ცხოველთა ნაწლავების მოტორული ფუნქციის დამუხრუჭებას იწვევს, ექსპერიმენტულად გამოწვეული კუჭაშლილობის დროს. იგი ადგილობრივ გამაღიზიანებელ გავლენას არ ახდენს.

სახეობები

გვარი მოიცავს 50-70 სახეობას:

Elaeagnus angustata (Rehd.) C.Y.Chang Elaeagnus angustifolia L. — ველური ფშატი Elaeagnus argyi Levl. Elaeagnus bambusetorum Hand.-Mazz. Elaeagnus bockii Diels Elaeagnus cinnamomifolia W.K.Hu et H.F.Chow Elaeagnus commutata Bernh. Elaeagnus conferta Roxb. Elaeagnus courtoisi Belval Elaeagnus davidii Franch. Elaeagnus delavayi Lecomte Elaeagnus difficilis Serv. Elaeagnus formosana Nakai Elaeagnus glabra Thunb. Elaeagnus gonyanthes Benth. Elaeagnus griffithii Serv. Elaeagnus grijsii Hance Elaeagnus guizhouensis C.Y.Chang Elaeagnus henryi Warb. Elaeagnus jiangxiensis C.Y.Chang Elaeagnus jingdonensis C.Y.Chang Elaeagnus kanaii Momily. Elaeagnus lanceolata Warb.

Elaeagnus lanpingensis C.Y.Chang Elaeagnus latifolia L. Elaeagnus liuzhouensis C.Y.Chang Elaeagnus longiloba C.Y.Chang Elaeagnus loureirii Champ. Elaeagnus luoxiangensis C.Y.Chang Elaeagnus luxiensis C.Y.Chang Elaeagnus macrantha Rehd. Elaeagnus macrophylla Thunb. Elaeagnus magna Rehd. Elaeagnus micrantha C.Y.Chang Elaeagnus mollis Diels Elaeagnus morrisonensis Hayata Elaeagnus multiflora Thunb. — გოუმი Elaeagnus nanchuanensis C.Y.Chang Elaeagnus obovata H.L.Li Elaeagnus obtusa C.Y.Chang Elaeagnus oldhami Maxim. Elaeagnus ovata Serv. Elaeagnus oxycarpa Schltdl. Elaeagnus pallidiflora C.Y.Chang Elaeagnus parvifolia Wallich ex Royle Elaeagnus pauciflora C.Y.Chang

Elaeagnus philippinensis Perrott. Elaeagnus pilostyla C.Y.Chang Elaeagnus pingnanensis C.Y.Chang Elaeagnus pungens Thunb. Elaeagnus pyriformis Hook.f. Elaeagnus retrostyla C.Y.Chang Elaeagnus sarmentosa Rehd. Elaeagnus schlechtendalii Serv. Elaeagnus stellipila Rehd. Elaeagnus taliensis C.Y.Chang Elaeagnus thunbergii Serv. Elaeagnus tonkinensis Serv. Elaeagnus triflora Roxb. Elaeagnus tubiflora C.Y.Chang Elaeagnus tutcheri Dunn Elaeagnus umbellata Thunb. — ქოლგისებური ფშატი Elaeagnus viridis Serv. Elaeagnus wenshanensis C.Y.Chang Elaeagnus wilsonii H.L.Li Elaeagnus wushanensis C.Y.Chang Elaeagnus xichouensis C.Y.Chang Elaeagnus xizangensis C.Y.Chang

რესურსები ინტერნეტში

• ფშატი