From Wikipedia, the free encyclopedia
ლაჩინის დერეფანი (სომხ. Լաչինի միջանցք; აზერ. Laçın dəhlizi ან Laçın koridoru; რუს. Лачи́нский коридо́р) — მთის გზა, რომელიც აკავშირებს სომხეთსა და მთიან ყარაბაღს.[1] როგორც ამ ორ ტერიტორიას შორის ერთადერთ გზას, მას ხშირად უწოდებდნენ მთიანი ყარაბაღის მოსახლეობის „მხსნელ გზას“.[2] კორიდორი იურიდიულად შედის აზერბაიჯანის ლაჩინის რაიონში, მაგრამ იმყოფება რუსეთის სამშვიდობო ძალების კონტროლის ქვეშ, როგორც ეს გათვალისწინებულია 2020 წლის ცეცხლის შეწყვეტის შეთანხმების თანახმად. დერეფნის ტერიტორია 2022 წლამდე მოიცავდა სოფლებს ზაბუხს, სუსს და თავად ქალაქ ლაჩინს. 2022 წლის 26 აგვისტოს ეს დასახლებები აზერბაიჯანის კონტროლის ქვეშ გადავიდა. ოთხი დღის შემდეგ, გაიხსნა ახალი ალტერნატიული მარშრუტი სამხრეთისაკენ, რომელიც გვერდს უვლის ზაბუხს, სუსსა და ლაჩინს და სამაგიეროდ გადის სოფლებზე ბოიუქ-ყალადარასი და ქიჩიქ-ყალადარასი.[3]
სამშვიდობო ხელშეკრულებაში ნათქვამია:
2022 წლის 12 დეკემბრიდან აზერბაიჯანის მოქალაქეების ჯგუფმა, რომლებიც თავს ეკოაქტივისტებს უწოდებენ, გადაკეტეს ლაჩინის დერეფანი, რის შედეგადაც 1100 ადამიანი, მათ შორის 270 ბავშვი ვერ ახერხებს სახლში დაბრუნებას.[4] შედეგად აზერბაიჯანმა სომხეთიდან მთიანი ყარაბაღის მიმართულებით გაზის მიწოდება შეწყვიტა, რამაც მთიანი ყარაბაღის 120 000 სომეხი მაცხოვრებელი ჰუმანიტარული კრიზისის საფრთხის წინაშე დააყენა.[5][6] სამი დღის შემდეგ გაზმომარაგება აღდგა.[7][6]
მთიანი ყარაბაღის პირველი ომის დროს ლაჩინის დერეფანი აზერბაიჯანული ძალების მიერ ოთხი წლის განმავლობაში, 1988 წლის აგვისტოდან 1992 წლის მაისამდე იყო ბლოკირებული.[8] 1992 წლის ივნისში დერეფანი არცახის თავდაცვის არმიის კონტროლის ქვეშ მოექცა.[2] ადმინისტრაციულად შედიოდა არცახის რესპუბლიკის ქაშათაგის რაიონის შემადგენლობაში. მთიანი ყარაბაღის მეორე ომის შემდეგ, რომელიც დასრულდა რუსეთის შუამავლობით შედგენილი ზავით, ლაჩინის დერეფანი გახდა ერთადერთი დამაკავშირებელი გზა სომხეთსა და მთიან ყარაბაღს შორის.
აზერბაიჯანის პრეზიდენტის ილჰამ ალიევის განცხადებით, რეგიონში ახალი დერეფანი აშენდება, რადგან ამჟამინდელი დერეფანი ქალაქ ლაჩინზე გადის, როდესაც ეს ახალი დერეფანი დასრულდება, ქალაქი დაუბრუნდება აზერბაიჯანის ადმინისტრაციას.[9] ცეცხლის შეწყვეტის შემდეგ ლაჩინის დერეფანში 200-მდე სომეხი დარჩა, მათგან 30 სოფელ სუსში, 100-დან 120-მდე ლაჩინში და 40-ზე მეტი ზაბუხში.[10]
2022 წლის აგვისტოში აზერბაიჯანმა ააგო გზის თავისი ნაწილი ლაჩინის გარშემო, სომხეთმა კი — არა. 2 აგვისტოს სომხეთის ადგილობრივმა ხელისუფლებამ გაავრცელა ინფორმაცია, რომ აზერბაიჯანულმა მხარემ მათ გადასცა მოთხოვნა სომხეთთან კომუნიკაცია სხვა გზით, არსებულის გვერდის ავლით მოეწყოთ.[11] ლაჩინის ირგვლივ განახლებული შეტაკების შემდეგ, სომხეთის უშიშროების საბჭოს მდივანმა არმენ გრიგორიანმა განაცხადა, რომ აზერბაიჯანის მოთხოვნა ლაჩინის დერეფნის შესახებ უკანონოა, რადგან სომხური მხარე ჯერ არ დათანხმებია ახალი გზის მშენებლობის რაიმე გეგმას. აზერბაიჯანმა სომხეთი გზის მისი ნაწილის მშენებლობის გაჭიანურებაში დაადანაშაულა. 4 აგვისტოს სომხეთის ტერიტორიული ადმინისტრაციისა და ინფრასტრუქტურის მინისტრმა გნელ სანოსიანმა განაცხადა, რომ ლაჩინის ალტერნატიული გზის მშენებლობა აქტიურად მიმდინარეობს და 2023 წლის გაზაფხულზე დასრულდება.[12] 5 აგვისტოს სომხეთის ადგილობრივმა ხელისუფლებამ ლაჩინის, ასევე ზაბუხისა და სუსის მცხოვრებლებს უთხრა, რომ 25 აგვისტომდე დაეტოვებინათ სახლები, რის შემდეგაც ქალაქები აზერბაიჯანს გადაეცემოდა.[13][14] ზოგიერთმა სომეხმა მაცხოვრებელმა დაწვა საკუთარი სახლი.[15] 26 აგვისტოს მდგომარეობით აზერბაიჯანმა დაიბრუნა კონტროლი ლაჩინის დერეფნის დასახლებებზე, მათ შორის ლაჩინზე, სუსზე და ზაბუხზე.[16] მალევე გაიხსნა ახალი ალტერნატიული გზა, რომელიც გადის სამხრეთით მდებარე სოფლებზე ბოიუქ-ყალადარასი (მეწშენი) და ქიჩიქ-ყალადარასი (ჰინშენი).[3] 2022 წლის დეკემბერში აზერბაიჯანმა გადაკეტა დერეფანი, რამაც ჰუმანიტარული კატასტროფა შექმნა მთიანი ყარაბაღის სომხებისთვის. აზერბაიჯანის ქმედებები დაგმეს გაეროს გენერალურმა მდივანმა, საფრანგეთმა, საბერძნეთმა, ნიდერლანდებმა, რუსეთმა, კანადამ და სხვა ქვეყნებმა.[17][18][19][20][21]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.