კამანჩა

კამანჩა (ასევე კამანჩეჰ და კამანჩე) (სპარსულად: کمانچه‎, აზერბაიჯანულად kamança, ქურთულად: کەمانچە ,კემანჩე‎) — ირანული წარმოშობის მშვილდიანი სიმებიანი ინსტრუმენტი, რომელიც გამოიყენება სპარსულ, აზერბაიჯანულ ^[1] და ქურთულ მუსიკაში. ქამანჩეჰი დაკავშირებულია რებაბთან, რომელიც არის ქამანჩეს ისტორიული წინაპარი და ბიზანტიური ლირა. სიმებს არხევენ ცვალებადი დაძაბულობის მქონე მშვილდით. იგი ფართოდ გამოი

კამანჩა
სპარსული კამანჩა
კლასიფიკაცია	თასის ფორმის სიმებიანი

ყენება ირანის, აზერბაიჯანის, ქურთისტანის, უზბეკეთისა და თურქმენეთის კლასიკურ მუსიკაში, ინსტრუმენტის სტრუქტურის მცირედი ვარიაციებით.^[2]

2017 წელს იუნესკოს არამატერიალური კულტურული მემკვიდრეობის სიაში შეიტანეს კამანჩე როგორც ირანული და აზერბაიჯანული კულტურის ნაწილი. ^[3]

სახელი

სიტყვა "კამანჩეჰი" სპარსულად ნიშნავს "პატარა მშვილდს".^[4] თურქული სიტყვა კემენჩე სპარსულიდან არის ნასესხები, გამოთქმა ადაპტირებულია თურქულ ფონოლოგიაზე. იგი ასევე აღნიშნავს მშვილდ სიმან საკრავს, მაგრამ თურქული ვერსია სტრუქტურასა და ჟღერადობაში მნიშვნელოვნად განსხვავდება სპარსული კამანჩესგან. ასევე არსებობს ინსტრუმენტი, სახელწოდებით ქაბაქ ქემანე, სიტყვასიტყვით "გოგრის ფორმის მშვილდის ინსტრუმენტი", რომელიც გამოიყენება თურქულ და აზერბაიჯანულ მუსიკაში. ისინი მხოლოდ ოდნავ განსხვავდება ირანული კამანჩესგან.^[5]

კამანჩაზე დამკვრელი

სტრუქტურა

კამანჩეჰს აქვს გრძელი ყელი, თითის დაფის ჩათვლით, რომელიც აყალიბებს მოჭრილ უკუღმა კონუსს, რათა მშვილდი გადაადგილდეს ქვედა განყოფილებაში, ორივე მხარეს არის სპეციალური განყოფილებები. ტრადიციულად კამანჩეს ჰქონდა სამი აბრეშუმის სიმები, მაგრამ თანამედროვე ინსტრუმენტებს აქვთ ოთხი მეტალის სიმი. ინსტრუმენტი დამზადებულია გოგრის ან ხისგან, რომელიც ჩვეულებრივ დაფარულია ცხვრის, თხის ან ზოგჯერ თევზის ტყავისგან. მასზე იკვრება ჩელოს მსგავსად როდესაც დამკვრელი გამართულია, თუმცა ის დაახლოებით ვიოლინოს სიგრძისაა. საკრავის ბოლო შეიძლება დაიყრდნონ მუხლზე ან ბარძაყზე, დამკვრელები კი ხშირ შემთხვევაში სავარძელში სხედან. ქამანჩეს ჩვეულებრივ აყენებენ ჩვეულებრივი ვიოლინოსავით.

ეს მუსიკალური ინსტრუმენტი გავრცელებულია ბაქოში, ნახჭევანში, განჯაში, შეკში, გუბაში, ლანკორანში და სხვა ქალაქებსა და რეგიონებში. ამ ქალაქებში ასევე არსებობს საბავშვო მუსიკალური სკოლები, სადაც ბავშვებს ქამანჩაზე დაკვრას ასწავლიან.

იუნესკოს არამატერიალური კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლი

აზერბაიჯანის პირველი ვიცე-პრეზიდენტი, ჰეიდარ ალიევის ფონდის პრეზიდენტი, იუნესკოს და ISESCO- ს კეთილი ნების ელჩი მეჰრიბან ალიევა, რომელმაც განსაკუთრებული როლი ითამაშა იუნესკოსთან აზერბაიჯანის თანამშრომლობის განვითარებაში და აზერბაიჯანული კულტურული მემკვიდრეობის დაცვასა და პოპულარიზაციაში გახდა მთავარი მიზეზი იმისა, რომ კამანჩამ არამატერიალური კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლის სტატუსი მიღო.

2017 წლის 7 დეკემბერს კუნძულ ჯეჯუზე, კორეის რესპუბლიკის არამატერიალური კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის მთავრობათაშორისი კომიტეტის მე -12 სხდომაზე, აზერბაიჯანის რესპუბლიკამ და ირანის ისლამურმა რესპუბლიკამ ერთობლივად წარმოადგინეს კამანჩას დამზადებისა და მასზე შესრულების ტექნიკა, როგორც მთავარი კანდიდატი არამატერიალურ კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლთა შორის.

მსგავსი ინსტრუმენტები

მსგავსი სტილის ინსტრუმენტები სპარსულ და აზერბაიჯანულ კულტურაში ძალიან ბევრია. მათ შორისაა:

• ქემანჩეჰ ტარჰუ;
• შაჰკამანი;
• გაიჩაქი;
• რებაბი;
• სორაჰი;
• კემენჩე;

სქოლიო

1. "Kamancha" დაარქივებული 2019-07-02 საიტზე Wayback Machine. . UNESCO. In the Republic of Azerbaijan it constitutes a major element of classical and folkloric music, and performances occupy a central place in a wide number of social and cultural gatherings.
2. "Pastimes of Central Asians. Musicians. A Man Practising the Kamancha, a Long-necked Stringed Instrument". World Digital Library. Retrieved 14 May 2014.
3. "Art of crafting and playing with Kamantcheh/Kamancha, a bowed string musical instrument". UNESCO.
4. loghatnaameh.com. "کمانچه – پارسی ویکی". Archived from the original on 2008-10-17.
5. "Kabak kemane ve Kemancha hakkında rehber". Archived from the original on 2017-12-14. Retrieved 2014-07-05.