ამიერკავკასიის კომისია

ამიერკავკასიის კომისია (ამიერკავკასიის ექსპედიცია) — სამეცნიერო ორგანიზაცია, რომელიც შეიქმნა სსრკ მეცნიერებათა აკადემიაში 1926 წელს ასფსრ-ს ბუნების სისტემატური და ყოვლისმომცველი შესწავლის მიზნით, მისი განვითარების შედეგების პროგნოზირებისთვის ეკონომიკური საჭიროებებისათვის.

ისტორია

1926 წლის სექტემბერში ამიერკავკასიის ბამბის მზარდი რეგიონების ინსპექტირების კომისია, სსრკ სახალხო კომისართა საბჭოსთან არსებული შრომისა და თავდაცვის საბჭოსთან, სსრკ-ს მეცნიერებათა აკადემიას მიმართა თხოვნით, შეესწავლა ამიერკავკასიის ბუნებრივი რესურსების გამოყენება ეკონომიკაში.

სსრ კავშირის მეცნიერებათა აკადემიამ ცნო შესაძლო და სასურველი სამეცნიერო მუშაობის ორგანიზება, შექმნა ამიერკავკასიის კომისია, გამოკვეთა 1927 წლის სამუშაოები და მოაწყო ამიერკავკასიის ექსპედიცია, რომელიც დააფინანსა კომისიამ სსრკ-ს STO-ში ^[1].

1927-1933 წლებში სსრკ მეცნიერებათა აკადემიის ამიერკავკასიის კომისიამ მნიშვნელოვანი სამუშაოები ჩაატარა სომხეთის ბუნებრივი რესურსების შესასწავლად, განსაზღვრა მისი პროდუქტიული ძალების განვითარების პერსპექტივები და გამოკვეთა რესპუბლიკაში სამეცნიერო-კვლევითი მუშაობის ორგანიზების შესაძლებლობები.

სსრკ მეცნიერებათა აკადემიის მეცნიერებმა წვლილი შეიტანეს ამიერკავკასიაში გეოლოგიური, ბიოლოგიური და სხვა მეცნიერებების განვითარებაში, წამოიწყეს აკადემიური ინსტიტუტების შექმნა ამიერკავკასიის რესპუბლიკებში ^[2].

აკადემიკოსი ფრანც ლევინსონ-ლესინგი ხელმძღვანელობდა სსრკ მეცნიერებათა აკადემიის ამიერკავკასიის კომისიას ^[3].

სსრკ მეცნიერებათა აკადემიის პროდუქტიული ძალების შემსწავლელი საბჭოს ყოფილმა ხელმძღვანელმა ივანე გუბკინმა(1930-1936), განსაზღვრა კომისიის მიერ ორგანიზებული ექსპედიციის ამოცანა: „ეს სამუშაოები უნდა წარმოადგენდეს სომხეთში წყლის ეკონომიკის განვითარების სამეცნიერო საფუძველს და საჭიროა სევანის ტბის წყლის მარაგების ჰიდროელექტრო ენერგიის მოპოვების შესაძლებლობის საკითხის დაზუსტება მისი თევზჭერის დარღვევის გარეშე და ზოგადად ტბის როლი რეგიონის სარწყავ სისტემაში“.

დადგენილ იქნა მიწისქვეშა წყლების მნიშვნელოვანი როლი სევანის ტბის წყლის ბალანსში. სევანის ტბის დონემ არ უნდა იმოქმედოს მიწისქვეშა წყლების მომარაგებაზე. დაიგეგმა, რომ ეს ასევე სასიკეთოდ იმოქმედებდა ტბის ჭაობების სადრენაჟე სისტემაზე და ტბის დეზინფიცირებაზე მეტი მარილიანი წყლის გამოყოფისა და მტკნარი მიწისქვეშა წყლების შემოდინების გამო.

აღმოჩენილია და აღინიშნა მინერალური საბადოები (დადასტურებული არ არის სამრეწველო მნიშვნელობა): ქრომიტი, პემზა, დიატომიტი, კვარციტი, თიხა, მინერალური წყლები.

1828 წელს სამთო ინჟინრებმა კუნმა და ბაროზმა გააკეთეს გეოლოგიური ექსკურსია-აღწერა სევანის ტბის რეგიონის შესახებ ^[4].

ლიტერატურა

• Бассейн озера Севан (Гокча) / ред. Ф. Ю. Левинсон-Лессинг: В 3 т. (печатается по распоряжению АН СССР) Л.: Изд-во АН СССР и Упр. водн. хоз. ССР Армении, 1929—1931. тираж 1000 экз.:
  • Т. 1. Вып. 1. 1929. 529 с. 10 карт (представлено на заседании Президиума АН СССР 6 октября 1928 г.);
  • Т. 2. Вып. 1. 1930. 224 с. 13 карт; Вып. 2. 1931. 264 с. 4 карты (представлено на заседании Президиума АН СССР 19 марта 1930 г.);
  • Т. 3. Вып. 1. 1930. 106 с. 5 карт (представлено на заседании Президиума АН СССР 19 марта 1930 г.); Вып. 2. 1933. 288 с. 6 карт.; Вып. 3. 1933. 213 с.
• Сутугин А. П. Библиография бассейна озера Гокчи (Севана) / ред. Л. С. Берг. Комиссия экспедиционных исследований АН СССР. Л.: Изд-во АН СССР, 1928. 80, IV c.
• Bryanchaninova N.I., Vtorov I.P., Makeyev A.B. Transcaucasian academic expedition (1927—1930), lead by F. Loewinson-Lessing // International commission on the history of geological sciences (INHIGEO) symposium: 42nd session: [Yerevan. 12-18 Sept. 2017]: Absctacts. Yerevan: IGS NAS Armenia, 2017. P. 146.

რესურსები ინტერნეტში

• Совет по изучению производительных сил Академии наук СССР в Архиве РАН
• Ф. Ю. Левинсон-Лессинг — биография и библиография в Информационной системе «История геологии и горного дела» РАН.

სქოლიო

1. Левинсон-Лессинг Ф. Ю. Предисловие // Бассейн озера Севан (Гокча). Т. 1. Научные результаты экспедиции 1927 г. Л.: Изд-во АН СССР, Упр. водного хозяйства ССР Армении, 1929. С. I—III.
2. Худавердян К. С. Культурные связи Советской Армении: краткий исторический очерк. Ереван: Изд-во АН Армянской ССР, 1977. С. 38.
3. Басссейн Озера Севан (Гокча): В 3 т. Т. 1: Научные результаты экспедиции 1927 г. / Под. ред. Ф. Ю. Левинсон-Лессинга. Л.: Изд. АН СССР, Упр. Водн. хоз-ва АрмССР, 1929. III, 529 с. тираж 1000, окончание написания отчёта — март 1929.
4. Кун, Бароцци-де-Эльс Геогностическое описание некоторых стран Армянской области, в особенности же лежащих в окрестностях озера Гокчи, или Гокчая // Горный журнал. 1830. Кн. 12. Ч. 4. С. 288—297.