Gunung geni

Gunung geni punika satunggaling fenomena geologi ingkang kagungan kathah raketan kaliyan lemah. Wontenipun gunung geni amargi adanya pergerakan lempeng tektonik ing bumi. Lempeng tektonik wau dumunung ing lapisan paling njawi bumi, dadosaken geseran lan tabrakan, ingkang lajeng ngasilaken tekanan lan panas ing njero bumi. Tekanan lan panas punika ngasilaken wlahar, lan wlahar wau medal maring njawi lemah liwat gunung geni.

Gunung Pinatubo (Filipina) jebluk ing taun 1991

Gunung geni saged dipunklasifikasikaken dados sawetawis tipe, inggih punika gunung geni strato, gunung geni perisai, lan gunung geni kerucut lumpur. Gunung geni strato punika gunung geni ingkang kagungan bentuk konis lan dipunwangun dening lapisan-lapisan batu lan awu. Gunung geni perisai punika gunung geni ingkang luwih alit lan landhêp, kagungan lava ingkang kenthel lan alon medalipun. Gunung geni kerucut lumpur punika gunung geni ingkang alit lan wangunipun asring kados kerucut lumpur, dumunung ing wilayah ingkang wonten cai bawah lemah.

Bebaya

Letusan gunung geni saged gadhah efek ingkang ageng dhateng lingkungan sekitaripun. Letusan saged ngasilaken awu vulkanik, lava, gas beracun, lan lumpur geni (pyroclastic flow). Awu vulkanik saged nyebar ngantos radius ingkang adoh lan ngrusak papan-papan ingkang wonten ing sekitaripun. Lava saged ngalir ngantos kilometer lan ngrusak desa-desa lan lemah tani. Gas beracun ingkang medal saking gunung geni saged nyebabaken masalah kesehatan kangge tiyang ingkang caket kaliyan gunung geni. Lumpur geni punika campuran saking gas panas, abu, lan batu ingkang medal kanthi cepet saking gunung geni lan saged nyebabaken kerusakan ageng. Nanging, wonten ugi manfaat saking gunung geni, kayata ing bidang pertanian. Tanah ingkang caket kaliyan gunung geni kathah kaliyan mineral lan subur amargi awu vulkanik. Ugi, gunung geni dadosaken potensi geotermal kangge energi.

Amargi bahayanipun, pengawasan lan mitigasi risiko gunung geni punika penting. Pamaréntah lan lembaga riset gunung geni nindakaken pengawasan terus-menerus dhateng aktivitas gunung geni lan nginformasikaken babagan status gunung geni dhateng masyarakat. Mitigasi kalebet pangungsian masyarakat ingkang dumunung ing sekitar gunung geni, pembangunan infrastruktur kangge ngadhepi letusan, lan pendidikan kangge masyarakat babagan cara ngadhepi letusan gunung geni.

Manfaat jeblugan

Sanajan letusan gunung berapi gadhah bahya ageng dhumateng manungsa, nanging kagiyatan vulkanik ingkang sampun kalampah dados sumber ekonomi ingkang wigati. Tuf ingkang kagawé saking awu vulkanik punika watu ingkang empuk, lan sampun kapigunakaken dhumateng pangwangunan wiwit jaman kina.^[1][2] Bangsa Romawi asring migunakaken tuf, ingkang akeh wonten ing Italia, kanggé pangwangunan.^[3] Para tiyang ing Rapa Nui ngginakaken tuf kanggé damel rupi-rupi arca moai wonten ing Easter Island.^[4]

Bebaya ingkang gunung geni

Nalika gunung geni njeblug, wlahar kang kakandhut ing kamar wlahar ing sangisoring gunung geni kang njeblug, metu awujud wlahar utawa lava. Saliyané aliran lava, bebaya kang disebabaké déning gunung geni kang njeblug ing antarané wujud:

• Aliran lava.
• Jeblugan gunung geni.
• Aliran lendhut.
• Awu.
• Kobongan alas.
• Gas racun.
• Gelombang tsunami.
• Lindhu.

Klasifikasi gunung geni ing Indonésia

Kalangan vulkanologi Indonésia nglompokaké gunung geni sajeroning telung tipe miturut cathetan sajarah jeblugan/erupsiné.

• Gunung geni Tipe A: kacathet tau ngalami érupsi wlahartik sakurang-kurangé sapisan sawisé taun 1600.
• Gunung geni Tipe B: sawisé taun 1600 durung tau kacathet manèh nganakaké érupsi wlahartik nanging isih nuduhaké tandha-tandha kagiyatan vulkanik kaya déné kagiyatan solfatara.
• Gunung geni Tipe C: sajarah erupsiné ra diweruhi sajeroning cathetan manungsa, nanging isih ana tandha-tandha kagiyatan mangsa kapungkur wujud lapangan solfatara/fumarola ing tataran cendhèk.

Tingkat level gunung njebluk ing Indonesia

Tingkat isyarat gunung geni ing Indonésia
Status	Makna	Tindakan
AWAS	Nandhakaké gunung geni kang siyap utawa pinuju njeblug utawa kang ana ing kaanan kritis kang nuwuhaké bebaya Jeblugan pambuka diwiwiti kanthi awu lan keluk Jeblugan bisa kadadéan ing sajeroning wektu 24 jam	Wewengkon kang kaancam bebaya direkomendasi supaya dikothongaké Koordinasi kanthi padinan Piket penuh
SIAGA	Nandhakaké gunung geni kang arep njeblug utawa nuwuhaké bebaya Paningkatan intensif kagiyatan seismik Kabèh data nuduhaké yèn aktivitas bisa rikat dadi jeblugan Yèn trèn paningkatan terus mundhak, jeblugan bisa kadadéan ing sajeroning wektu 2 minggu	Sosialisasi ing wewengkon kang kaancam Panyiapan sarana darurat Koordinasi padinan Piket penuh
WASPADA	Ana aktivitas apa waé wujudé Ana kamundhakan aktivitas ing sadhuwuring level normal Paningkatan aktivitas seismik lan kadadéan vulkanis liyané Ana owah-owahan sethithik aktivitas kang diakibataké déning aktivitas wlahar, tektonik lan hidrotermal	Panyuluhan/sosialisasi Penilaian bebaya Pengecekan sarana Pelaksanaan piket winates
NORMAL	Ora ana tandha-tandha aktivitas tekanan wlahar Level aktivitas dhasar	Pengamatan rutin Survei lan penyelidikan

---

Sitiran

1. Marcari, G., G. Fabbrocino, lan G. Manfredi. "Shear seismic capacity of tuff masonry panels in heritage constructions." Structural Studies, Repairs and Maintenance of Heritage Architecture X 95 (2007): 73.
2. Dolan, S.G.; Cates, K.M.; Conrad, C.N.; Copeland, S.R. (14 March 2019). "Home Away from Home: Ancestral Pueblo Fieldhouses in the Northern Rio Grande". Lanl-Ur. 19–21132: 96. Dibukak ing 29 September 2020.
3. Jackson, M. D.; Marra, F.; Hay, R. L.; Cawood, C.; Winkler, E. M. (2005). "The Judicious Selection and Preservation of Tuff and Travertine Building Stone in Ancient Rome*". Archaeometry. 47 (3): 485–510. doi:10.1111/j.1475-4754.2005.00215.x.
4. Richards, Colin. 2016. "Making Moai: Reconsidering Concepts of Risk in the Construction of Megalithic Architecture in Rapa Nui (Easter Island)" Archived November 14, 2022, at the Wayback Machine.. Rapa Nui–Easter Island: Cultural and Historical Perspectives, kaca 150-151