From Wikipedia, the free encyclopedia
Vélbyssa er alsjálfvirkt skotvopn sem ýmist er laust eða situr á festingu. Vélbyssa er venjulega hönnuð til að skjóta riffilskotum, venjulega með tíðni á bilinu 500-1200 skotum á mínútu, þó að slík skothríð geti sjaldnast varað samfleytt í eina mínútu án þessa að byssan ofhitni.
Ekki löngu eftir að algengt varð að útbúa fótgönguliðum byssum komu fram hugmyndir af byssum sem gátu skotið mörgum skotum á stuttum tíma. Fyrstu byssurnar voru yfirleitt með mörgum hlaupum sem hvert um sig skaut álíka stóru skoti og fótgönguliðsbyssa. Þegar hleypt var af skutu byssurnar ýmist öllum skotunum í einum vettvangi eða í einni runu svo að erfitt var að stjórna skothríðinni og eftir að hleypt hafði verið af tók gríðarlangan tíma að hlaða upp á nýtt og auk þess voru vopnin álíka fyrirferðarmikil og léttar fallbyssur. Þegar komið var fram á 19. öld fór að koma fram meiri áhugi á vopnum sem gátu, í stað þess að senda eina skothrinu, skotið og hlaðið sig jafnóðum svo að hægt var að skjóta jafnri skothrinu í nokkurn tíma. Nokkrar gerðir af slíkum vopnum voru reyndar, og voru flestar handknúnar og óáreiðanlegar.
Einna best reyndusk svokallaðar gatlingbyssur sem höfðu nokkur hlaup á sívalningi sem var snúið með handsveif og skaut og hlóð sig jafnóðum í snúningnum. Meðan enn var notast við svart púður safnuðust fljótt upp óhreinindi í byssunum svo þær brugðust oft. Þegar nýjar gerðir púðurs, sem skildu eftir mun minni óhreinindi, komu fram seint á 19.öld var hægt að bæta áreiðanleika þessara vopna en þá komu líka fljótlega fram Maximvélbyssur sem voru fyrsta útbreidda tegund vélbyssa sem notaði bakslag af síðasta skoti til að hlaða nýju í. Þær voru vatnskældar og fyrirferðarmiklar, en gátu haldið áfram að skjóta áreiðanlega í langan tíma og reyndust eitt af skæðustu vopnum fyrri heimsstyrjaldar.
Við upphaf 20. aldar komu einnig fram léttari loftkældar vélbyssur og á millistríðsárunum komu fram nýjar loftkældar vélbyssur sem voru mjög svipaðar nútíma vélbyssum, vógu oft 9-16kg, skutu riffilskotum á bilinu 7,5-8mm hlaupvídd og var auðvelt að flytja með fótgönguliði og fljótlegt að setja upp. Þar ber heldt að nefna bresku BREN vélbyssuna(sem var byggð á tékkneskri hönnun), hina þýsku og sérlega nútímalegu MG-34 (sem þróaðist í hina afar þekktu MG42 sem er enn í notkun lítð breytt), bandarísku Browning M1919 og rússnesku DP. Þessi vopn voru reynd til þrautar og útfrá þeirri reynslu voru línurnar lagðar fyrir nútíma vélbyssur.
Nú á tímum er vélbyssum beitt á nokkuð svipaðan hátt og í síðari heimsstyrjöldinni. Skriðdrekar og aðrir stríðsvagnar hafa oft vélbyssu sér til varnar auk þess að hver eining fótgönguliðs hefur yfirleitt með sér eitthvað af vélbyssum til að halda aftur af hreyfingum óvina, ýmist með því að fella þá eða hræða frá aðgerðum með getunni til að drepa. Nú á tímum nota fótgönguliðar sífellt léttari vélbyssur vegna þess að þyngri vélbyssur eru oft til staðar á ökutækjum sem fylgja þeim og vegna þess hve borgarhernaður verður sífellt mikilvægari.
Nú nota vélbyssur oft gasþrýsting frá fyrra skoti þó að nokkur önnur kerfi séu algeng til að hlaða sig. Léttari gerðir hafa oft lítil magasín svipuð þeim sem herrifflar nota en oft eru notaðir stærri sívalningar eða skotfærabelti, sem eru geymd í áföstum kassa.
Þegar vélbyssur skjóta löngum skothrinum hitnar hlaupið þartil því marki er náð að það dregur úr nákvæmni og getur eyðilagt vélbyssuna. Þá er nauðsynlegt að skipta um hlaup til að halda áfram að skjóta. Flestar nútíma vélbyssur eru þannig gerðar að það sé fljótlegt og auðvelt en dæmi eru um að í síðari heimsstyrjöldinni hafi verið skotið nánast stöðugt af MG42 vélbyssum og skipt um hlaup með reglulegu millibili til að hámarka skothríðina, en það var sérlega auðvelt að skipta um hlaup á þeim. Auk þess eru hlaup í vélbyssum höfð heldur efnismeiri en í herrifflum til að þau geti tekið við meiri varma.
Flestar vélbyssur nota skotfæri sem einnig eru algeng í herrifflum, en þær hafa oft tilhneigingu til að nota eldri og þyngri gerðir, eins og til dæmis 7,62 mm NATO eftir að herrifflar fóru að nota léttari skot eins og 5,56 mm NATO eða 5,45 mm soviet því að mörgum þykir þörf á öflugum skotfærum í vélbyssum þó að margar gerðir noti nú léttari skotin.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
