Rauðyllir (fræðiheiti: Sambucus racemosa) er tegund af ylli[2][3] sem ýmist er skipt í allnokkrar undirtegundir eða sjálfstæðar tegundir.
| Rauðyllir | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||
| Vísindaleg flokkun | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| Tvínefni | ||||||||||||||
| Sambucus racemosa L. | ||||||||||||||
| Undirtegundir | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
Útbreiðsla og búsvæði
Rauðyllir er uppruninn frá Evrópu, norðurhluta Asíu, og Norður-Ameríku.[1] Hann vex í frjósömum og rökum jarðvegi, á árbökkum og skógum.[4]
Lýsing
Rauðyllir er runni eða tré allt að 6 metra hátt. Stofninn og greinarnar eru með mjúkum kjarna.
Hvert blað er samsett af 5 til 7 blaðlaga smáblöðum, hvert að 16 sm langt, lensulaga til mjóegglaga, og óreglulega tennt á jaðrinum. Blöðin eru með óþægilega lykt ef þau eru kramin.[5]
Blómskipunin vægt keilulaga. Blómaknúpparnir eru bleikleitir óopnaðir, ilmandi blómin hvít, rjómahvít til gulleit.[4]
Berin eru fagurrauð, jafnvel purpuralituð, með 3 til 5 fræjum.
Afbrigði og undirtegundir
- Sambucus racemosa subsp. kamtschatica — ættaður frá norðaustur-Asíu.[6]
- Sambucus racemosa var. melanocarpa — Svartberjayllir, ættaður frá vesturhluta Bandaríkjanna og vesturhluta Kanada, þar á meðal Klettafjöllunum og í Sierra Nevada.[7][8][9]
- Sambucus racemosa subsp. pubens — Dúnyllir, Rauðberjayllir
- Sambucus racemosa subsp. racemosa — Rauðberjayllir.[10]
- Sambucus racemosa var. racemosa — [11][12][13]
- Sambucus racemosa subsp. sibirica — Síberíuyllir, ættaður frá Síberíu.[14]
- Sambucus racemosa subsp. sieboldiana — Japansrauðyllir
Nytjar
Stofnar, rætur og blöð eru eitruð og berin geta verið eitruð eða valdið velgju ef þau eru étin hrá.[15]
Til lækninga
Hann hefur verið notaður í hefðbundnar lækningar innfæddra, þar á meðal Bella Coola, Carrier, Gitksan, Hesquiaht, Menominee, Northern Paiute, Ojibwa, Paiute, og Potawatomi.[4][16] Þar á meðal til uppkasta, stemmandi (hægðir), gegn kvefi og hósta, við húðvandamálum og kvenlækningar og blóðstemmandi.[16]
Til matar
Berin eru talin örugg til átu ef þau eru elduð, en yfirleitt eitruð hrá. Þau voru nýtt af ýmsum innfæddum ættflokkum, þar á meðal Apache, Bella Coola, Gitxsan, Gosiute, Makah, Ojibwa, Quileute, Skokomish og Yurok.[4]
Berin eru vinsæl hjá fuglum sem svo dreifa berjunum.[17]
Ræktun
Sambucus racemosa er ræktaður sem skrautplanta eða runni og til að forma landslag.[15]
Images
Ber (Mount Baker-Snoqualmie National Forest)
Blöð og brum rauðberjayllis
Blóm og blöð
Berjaklasi
Tilvísanir
Ytri tenglar
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
