Hafís

Hafís er samheiti yfir ís sem flýtur á hafinu. Af honum eru tvær megintegundir, rekís og lagnaðarís. Rekís er sá ís sem rekur utan af hafi og leggst stundum upp að landi, einkum þegar kalt er í ári. Að ströndum Íslands kemur hann einkum úr norðvestri, frá íshafinu við Grænland. Lagnaðarís verður hins vegar til uppi í landsteinum, og hér við land frekar sjaldan nema á allra köldustu vetrum, enda frýs saltvatn ekki fyrr en við töluvert lágt hitastig. Það er kallað að sjó leggi þegar yfirborð hans frýs.

Hafís

Hafís hefur löngum verið óvinsæll á Íslandi. Honum fylgir kalt loft og stundum fylgja honum ísbirnir. Auk þess getur hann verið hættulegur skipum eða beinlínis gert siglingaleiðir ófærar.

Siglingar á norðurslóðum gerbreyttust á 20. öld, þegar menn fóru að smíða ísbrjóta, skip sem eru nógu sterkbyggð og kraftmikil til að geta plægt í gegn um ísbreiðu og þannig rutt leiðina fyrir önnur skip.

Sem óvígur floti með öfug segl

er ömurlegt hafjakaþing,

og ísnálaþoka með haglskýjahregl

er hervörður allt í kring.

— úr kvæðinu: Í hafísnum, eftir Hannes Hafstein

Nokkur orð tengd hafís

• blindjaki er ísjaki sem marar í kafi.
• borðís er ísjaki sem brotnar af íshellu og er jafnan flatur að ofan.
• borgarís er þykkur rekís (rís oft hátt úr sjó), brot af skriðjökli.
• fjalljaki er borgarís.
• hafgirðingar ófæra á hafi, einkum ísalög.
• hafþök eru víðáttumiklar hafísbreiður.
• ísjaki ísstykki, á sjó eða vötnum, mismunandi að stærð og lögun.
• íslumma lítill, stakur ísjaki með uppbrettar brúnir sökum núnings við aðra jaka.
• lagís er lagnaðarís.
• lagnaðarís er ís á vatni eða sjó.
• landsins forni fjandi eru orð höfð um hafís. Hafísinn er svo nefndur eftir upphafi á kvæði eftir Matthías Jochumsson. Kvæðið nefnist Hafís, og Matthias samdi það laugardaginn fyrir páska 1880 eftir miklar vetrarhörkur. Hafís hefst þannig: Ertu kominn, landsins forni fjandi?
• pækilrás stutt lóðrétt holrúm í hafísjaka, lokað í báða enda, fullt af sjó, myndast þegar saltvatn sígur niður í ísinn og jafnóðum frýs í rásina eftir það.
• Sá græni er hafís.
• sullgarður eru íshrannir þær nefndar sem verða eftir í flæðarmálinu þegar hafís hopar frá landi, en einnig haft um frosinn snjóskafl við fjöruborð.
• sæfreri er hafís.

Tenglar

• Hafísár og harðindi í mínu minni; grein í Tímanum Sunnudagsblaðinu 1965

  Þessi náttúruvísindagrein er stubbur. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina.