Drakúla

Drakúla (enska: Dracula) er skáldsaga eftir írska rithöfundinn Bram Stoker sem kom út árið 1897. Aðalillmenni bókarinnar er vampíran, eða blóðsugan, Drakúla greifi sem er byggður á ýmsum þjóðsögum um vampírur. Nafn greifans er fengið frá Vlad Ţepeş sem var kallaður Drăculea („litli dreki“) og var fursti í Vallakíu á 15. öld, en ólíklegt er talið að Stoker hafi nokkuð þekkt til hans annað en nafnið.^[1]

Drakúla

Kápa fyrstu útgáfu bókarinnar frá 1897.
Höfundur	Bram Stoker
Upprunalegur titill	Dracula
Þýðandi	Valdimar Ásmundsson (1901, Makt myrkranna)
Land	Bretland
Tungumál	Enska
Stefnur	Hrollvekja, gotnesk skáldsaga
Útgefandi	Archibald Constable and Company (UK)
Útgáfudagur	26. maí 1897 (fyrir 127 árum) (1897-05-26)

Drakúla kom fyrst út á íslensku 1901 undir heitinu Makt myrkranna.^[2] Árið 2014 kom í ljós að þessi þýðing er talsvert breytt frá upprunalegu skáldsögunni. Þýðandi hennar var Valdimar Ásmundsson. Hann byggði þýðinguna á útgáfu sem birst hafði sem framhaldssaga í sænsku dagblaði undir heitinu Mörkets makter en stytti hana verulega, breytti frásagnarforminu og bætti við vísunum í Íslendingasögur. Makt myrkranna er aðeins þriðjungur af lengd upprunalegu skáldsögunnar. Halldór Laxness talar um þessa þýðingu í einni minningabók, og sumir segja að hún hafi haft mikil áhrif á skáldsögu hans Kristnihald undir Jökli.

Endursögn

Sagan, sem er skrifuð sem safn af dagbókarbrotum, minnisblöðum og fréttaúrklippum, hefst árið 1893. Hún segir frá ungum lögfræðingi, Jonathan Harker að nafni, sem þarf að ferðast frá London til Transylvaníu til þess að afhenda greifa að nafni Drakúla, afsal fyrir húseign í London.

Greifinn tekur á móti lögfræðingnum unga í kastala sínum en Jonathan er þegar sleginn yfir undarlegu útliti hans. Drakúla er hávaxinn, grannur og ákaflega fölur. Hann hefur blóðrauðar varir og rauð augu auk langra oddmjórra eyrna. Neglurnar eru langar og hvassar, úr lófum hans vex hár og undan efri vör hans glittir í hvítar vígtennur.

Svo fer að greifinn býður Jonathan að dveljast hjá sér í mánuð. Jonathan fer fljótlega að taka eftir undarlegum háttum greifans sem virðist aldrei vera á ferli nema á nóttunni, hræðist róðukross sem Jonathan hefur um hálsinn og aldrei sést hann nærast. Að lokum sannfærist Jonathan um að eitthvað sé bogið við greifann þegar hann verður vitni að því að Drakúla skríður niður vegg. En þá er allt orðið um seinan, Jonathan er orðinn fangi í kastalanum þar sem hann verður vitni að hræðilegum atburðum.

Greifinn, sem orðinn er hugfanginn af unnustu Jonathans, Minu Murray, ákveður að ferðast til London. Þar kemur hann sér fyrir í næsta nágrenni við stúlkuna. Mina fær heimsókn frá vinkonu sinni, Lucy Westenra, sem í kjölfarið verður fórnarlamb blóðþorsta greifans. Lucy fer að haga sér undarlega og er í kjölfarið komið fyrir á geðveikrahæli þar sem hún er undir umsjá dr. John Seward. Dr. Seward kann ekki skil á einkennum stúlkunnar og kallar sér til ráðgjafar dr. Abraham Van Helsing sem ekki er aðeins læknir heldur einnig heimspekingur sem stundar rannsóknir á yfirskilvitlegum hlutum. Upp hefst barátta á milli Drakúla, sem nýtur aðstoðar vistmanns á hælinu og Van Helsing, sem grunar blóðsugu þó hann viti ekki hver hún er. Baráttan endar að lokum með dauða Lucy.

Á meðan hefur Jonathan tekist að sleppa úr kastalanum og dvelst á heilsuhæli eftir taugaáfall. Hann hefur talið sér trú um að atburðirnir í kastalanum séu hugarspuni hans en Jonathan og Mina eru núna gift. Van Helsing og Mina hittast og í gegnum bréfaskriftir á milli Minu og Lucy auk dagbóka Jonathans átta þau sig á að það er Drakúla greifi sem er valdur að dauða Lucy.

Drakúla ræðst á Minu og lætur hana drekka af blóði sínu og þar með ganga í lið með sér gegn vilja hennar. Van Helsing og félagar elta greifann uppi um alla London en hann kemst undan og heldur aftur heim til Transylvaniu. Helsing og félagar halda humátt á eftir honum og taka Minu með sér. Eftir mikið blóðbað tekst að lokum að ráða niðurlögum greifans og þar með frelsa Minu undan álögum hans.

Í kvikmyndum

Bela Lugosi í hlutverki Drakúla greifa í klassískri kvikmynd frá árinu 1931.

Sagan af Drakúla greifa hefur verið kvikmynduð tugum sinnum í gegnum tíðina. Sú fyrsta var þögla myndin Nosferatu eftir F. W. Murnau frá 1922 en til að komast framhjá höfundarétti var nöfnum breytt frá bókinni. Ekkja Stokers, Florence Stoker, fór samt í mál við framleiðandann og vann.

Best þekkta opinbera kvikmyndaútgáfa sögunnar er líklega Dracula frá árinu 1931 en hún skaut Bela Lugosi uppá stjörnuhimininn sem síðan eyddi ævinni í að leika blóðsugur. Af nýrri kvikmyndum sem byggja á sögunni má nefna Bram Stoker's Dracula í leikstjórn Francis Ford Coppola frá árinu 1992. Hún skartar leikurum á borð við Gary Oldman, Winona Ryder, Anthony Hopkins og Keanu Reeves. Myndin hlaut þrjú Óskarsverðlaun auk þess sem hún var tilnefnd í einum flokki til viðbótar.

Tilvísanir

1. Jón Gunnar Þorsteinsson (9. september 2002). „Hver var Drakúla?“. Vísindavefurinn. Sótt 4. apríl 2024.
2. Eschner, Kat (19. maí 2017). „The Icelandic Translation of 'Dracula' Is Actually a Different Book“. Smithsonianmag. Afrit af upprunalegu geymt þann 15. desember 2019. Sótt 9. apríl 2020.