Angkor

Angkor eru miklar borgarrústir í norðvesturhluta Kambódíu, rétt norðan við Tonle Sap-vatnið og í nágrenni við borgina Siem Reap. Angkor var höfuðborg og þungamiðja í því stórveldi sem ýmist er nefnt saman nafni eða Khmer-veldið og stóð frá 9. öld og langt fram á 15. öld.

Miðsvæði borgarrústanna er Angkor Thom, sem var aðalborgarsvæðið og er umkringt múr og sýkisgröf. Þekktustu byggingarnar eru Angkor Vat-musterið rétt fyrir sunnan Angkor Thom og Bayon sem liggur inni í sjálfu borgarsvæðinu. Allt í kringum Angkor eru stór lón og leyfar af vatnsveitukerfi sem var grundvöllur Angkor-veldisins þar sem það gerði hrísgrjónarækt í stórum stíl mögulega.

Það eru um 72 stærri rústir á svæðinu og um þúsund minni. Þær eru innan svæðis sem er um 24 kílómetrar frá austri til vesturs og 8 kílómetrar frá norðiri til suðurs. Það eru einungis steinbyggingarnar sem hafa varðveistts, þær timburbyggingar sem að öllum líkindum hafa verið á svæðinu eru allar horfnar.

Angkor var skráð á Heimsminjaskrá UNESCO árið 1992. Umfangsmikið viðhaldsverkefni er í framkvæmd á Angkor-svæðinu meðal annars til að halda undan frumskóginum, gera við grunna og skapa frárennsli svo byggingarnar skemmist ekki meir en orðið er. Angkor er orðin mikil ferðamannamiðstöð og koma þangað árlega um ein milljón ferðamanna.

Saga

Angkor var höfuðborg og trúarleg þungamiðja Khmerveldisins frá miðri 9. öld. Borgin var stofnuð af Jashovarman konungi og skipulögð í samræmi við heimssýn hindúismans með musteri helguðu Shiva í miðju. Eftirmenn Jashovarmans héldu síðan áfram að stækka borgina. Stærsta og þekktasta musterið, Angkor Vat, var reist á árunum frá 1112 til 1150 af Surjavarman II.

Hersveitir Cham tóku borgina og lögðu að nokkru í rúst árið 1177, en hún var síðan endurbyggð af Jayavarman VII, sem var búddisti. Hann lét meðal annars reisa það svæði mustera sem nefnt er Angkor Thom norðan við Angkor Vat, með hið fræga musteri Bayon sem miðpunkt. Á þessum tíma var mahajana búddismi ráðandi og voru fjölmörg musteri endurbyggð og breytt frá hindúískum helgidómum í búddíska. Á næstu ártugum og öldum skiptust á konungar sem ýmist aðhylltust hindúisma eða búddisma þar til theravada búddismi varð endanlega ríkistrú á 14. öld.

Eftir ósigur Ponhea Jat konungs 1431 í stríði við herlið Síams konungs var Angkor aflögð sem höfuðborg og aðsetur konungs. Þess i stað varð Phnom Penh aðsetur ríkisvaldsins, enda þótti sú borg vara betur staðsett gagnvart árásum Siam. Musterin í Angkor, einkum Angkor Vat, héldu áfram að vera helgistaðir og pílagrímastaðir fyrir Kambódíska búddista allt fram á þennan dag.

Angkor féll hins vegar í gleymsku og hvarf að miklu í frumskóginn þangað til að franskir könnuðir og fornleifafræðingar í lok 19. aldar hófu rannsóknir á svæðinu. Eftir áratugi af styrjöldum á seinni hluta 20. aldar var þetta starf tekið upp á nýtt 1993 fjármagnað af og i samstarfi milli Frakklands, Japan og UNESCO.