Waitangi-samningurinn
From Wikipedia, the free encyclopedia
Waitangi-samningurinn (maoríska: Tiriti o Waitangi) er samningur sem fulltrúar bresku krúnunnar gerðu við höfðingja Maóra frá Norðureyju Nýja-Sjálands árið 1840. Með samningnum varð til landstjóri Nýja-Sjálands og Maórar urðu breskir þegnar. Um 530-540 höfðingjar Maóra undirrituðu samninginn.
Töluverður merkingarmunur er á maorískri og enskri útgáfu samningsins sem hefur leitt til deilna um það hvað felist í honum nákvæmlega. Breska krúnan leit svo á að með samningnum hefði Bretland fengið fullveldi á eyjunum og landstjórinn rétt til yfirráða, en maoríar litu svo á að með samningnum hefðu Bretar fengið rétt til yfirstjórnar í skiptum fyrir vernd og að maoríar hefðu haldið rétti til sjálfsstjórnar.
Eftir gerð samningsins var hann að mestu leyti hunsaður af stofnunum krúnunnar á Nýja Sjálandi sem litu ekki svo á að hann veitti Maórum neinn sérstakan rétt. Eftir 1970 stóðu Maórar fyrir mótmælum gegn mismunun og landaráni bresku stjórnarinnar sem þeir litu á sem brot á samningnum. Árið 1975 var Waitangi-dómstóllinn settur upp sem rannsóknarnefnd til að rannsaka brot gegn samningnum. Ályktanir dómstólsins eru þó ekki lagalega bindandi.
Dagurinn þegar fyrsta undirritun samningsins fór fram, 6. febrúar, er haldinn hátíðlegur sem Waitangi-dagurinn á Nýja-Sjálandi.