Sjanghaí

Sjanghaí^[4] (kínverska: 上海; rómönskun: Shànghǎi): Shànghǎi^ⓘ; sjanghaíska: Zanhe) er stærsta borg Kína og stendur við óshólma Yangtze-fljóts. Borgin er ein mikilvægasta menningar-, fjármála-, verslunar-, iðnaðar- og samskiptamiðstöð Kína. Borgin er eitt af fjórum sveitarfélögum Alþýðulýðveldisins sem hafa sömu stöðu og héruðin. Í Sjanghaí er líka stærsta höfn heims, hvað flutningamagn varðar, stærri en Singapúr og Rotterdam.

Sjanghaí 上海
Borghérað
Sjanghaí Staðsetning Sjanghaí innan Kína.
Hnit: 31°13′43″N 121°28′29″A
Land	Kína
Stofnun	U. þ. b. 4000 f.Kr.
Stjórnarfar
• Flokksritari	Chen Jining
• Borgarstjóri	Gong Zheng
Flatarmál
• Borghérað	6.341 km2
• Vatn	697 km2
• Stórborgarsvæði	14.922,7 km2
Hæð yfir sjávarmáli	4 m
Hæsti punktur (Sheshan-hæð[1])	118 m
Mannfjöldi  (2022[2])
• Borghérað	26.875.500
• Þéttleiki	4.200/km2
• Stórborgarsvæði	40.000.000[3]
• Þéttleiki stórborgarsvæðis	2.700/km2
Tímabelti	UTC+08:00
Póstnúmer	200000–202100
Svæðisnúmer	21
Vefsíða	shanghai.gov.cn

Lengst af var staðurinn aðeins kyrrlátur fiskibær en á 20. öldinni varð hann að mikilvægustu borg Kína, miðpunkti alþýðumenningar, lasta, mennta og stjórnmálaumræðu á lýðveldistímanum. Eftir valdatöku kommúnista 1949 tók við hnignunarskeið í sögu borgarinnar þar sem mikil skattheimta lék hana grátt og stjórnvöld beittu sér gegn borgaralegum einkennum hennar sem voru kommúnistum lítt að skapi. Árið 1992 leyfði ríkisstjórnin endurreisn markaðshagkerfis og síðan þá hefur borgin vaxið afar hratt og leitt hina hröðu efnahagsþróun Kína. Þar búa nú rúmar 17 milljónir manna sem gerir Sjanghaí að einni af stærstu borgum heims. Í nálægri framtíð stendur borgin frammi fyrir þeim áskorunum að endurheimta stöðu sína sem heimsborg og auka lífsgæði íbúa sinna, þar á meðal hinna fjölmörgu farandverkamanna sem sækja þangað frá fátækari héruðum landsins.

Nafnið

Kínversku táknin tvö (sjá til vinstri) sem mynda nafn borgarinnar þýða bókstaflega „á“ og „sjór“, það mætti þýða sem „borgin við hafið“ eða „að fara á sjóinn“ sem er viðeigandi miðað við stöðu borgarinnar sem hafnarborgar. Framburðurinn á mállýsku heimamanna, sjanghaísku, er Son-he. Elstu heimildir um þetta heiti eru frá tíma Song-veldisins (11. öld) þegar það var notað yfir bæ og ármót á þessu svæði.

Í kínversku er nafnið stundum stytt í Hù (沪) eða Shēn (申). Hið fyrra er dregið af Hu Du (沪渎) sem er eldra nafn árinnar sem nú er kölluð Suzhou. Hið seinna er dregið af nafni Chunshen Jun (春申君), aðalsmanni í Chu-konungdæminu (楚国) sem réð ríkjum á svæðinu þar sem Sjanghaí er nú á 3. öld f.Kr. Hann er nokkurs konar þjóðhetja í augum heimamanna. Íþróttalið og dagblöð borgarinnar nota oft táknið 申 í nöfnum sínum og stundum er Sjanghaí kölluð Shēnchéng (申城, borg Shēn).

Vegna stöðu borgarinnar hafa bæði Kínverjar og Vesturlandabúar nefnt haina ýmsum misþekkilegum gælunöfnum. Þar á meðal eru nöfn eins og „París austursins“, „Drottning Austurlanda“ og „Perla Austurlanda“, en einnig öllu neikvæðari heiti eins og „hóra Asíu“ sem festist við borgina á fyrri hluta 20. aldar vegna þess að mörgum þótti vændi og fíkniefnasala vera þar útbreidd.

• Sjanghaí
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 

Tilvísanir

1. „Topographic Features“. Basic Facts. Shanghai Municipal People's Government. Afrit af uppruna á 3. október 2011. Sótt 19. júlí 2011.
2. „Communiqué of the Seventh National Population Census (No. 3)“. Hagstofa Kína. 11. maí 2021. Sótt 11. maí 2021.
3. „Major Agglomerations of the World – Population Statistics and Maps“.
4. „Ritað er Sjanghaí“. Málfarsbankinn. Sótt 8. apríl 2024.