Naúrú
From Wikipedia, the free encyclopedia
Naúrú (naúrúska: Naoero; enska: Nauru), formlega Lýðveldið Naúrú (naúrúska: Repubrikin Naoero; enska: Republic of Nauru), áður þekkt sem Sælueyja (enska: Pleasant Island), er eyríki og örríki í Míkrónesíu í miðju Kyrrahafi. Næsta eyja við Naúrú er Banaba sem er hluti af Kíribatí, um 300 km til austurs. Eyjan er norðvestan við Túvalú og 1300 km norðaustan við Salómonseyjar, austnorðaustan við Papúu Nýju-Gíneu, suðaustan við Míkrónesíu og sunnan við Marshall-eyjar. Landið er aðeins 21 ferkílómetri að stærð og þriðja minnsta ríki heims, á eftir Vatíkaninu og Mónakó. Naúrú er líka þriðja fámennasta sjálfstæða ríki heims, á eftir Vatíkaninu og Túvalú, með aðeins rúmlega 10.000 íbúa.
Lýðveldið Naúrú | |
Repubrikin Naoero Republic of Nauru | |
Fáni | Skjaldarmerki |
Kjörorð: God's Will First (Enska) Guðs vilji fyrst | |
Þjóðsöngur: Nauru Bwiema | |
Höfuðborg | Jaren (löggjafinn) |
Opinbert tungumál | naúrúska og enska |
Stjórnarfar | Þingræði með forseta |
Forseti | David Adeang |
Sjálfstæði | |
• frá ástralskri umboðsstjórn | 31. janúar 1968 |
Flatarmál • Samtals • Vatn (%) |
193. sæti 21 km² 0,57 |
Mannfjöldi • Samtals (2020) • Þéttleiki byggðar |
227. sæti 10.834 480/km² |
VLF (KMJ) | áætl. 2021 |
• Samtals | 132 millj. dala (192. sæti) |
• Á mann | 9.995 dalir (94. sæti) |
Gjaldmiðill | ástralskur dalur |
Tímabelti | UTC+12 |
Þjóðarlén | .nr |
Landsnúmer | +674 |
Menn komu þangað fyrst frá Míkrónesíu um 1000 f.o.t. Þýska keisaradæmið lagði Naúrú undir sig seint á 19. öld. Eftir fyrri heimsstyrjöld féll Naúrú undir umboðsstjórn Þjóðabandalagsins, undir stjórn Nýja-Sjálands, Ástralíu og Bretlands. Japanar lögðu Naúrú undir sig í síðari heimsstyrjöld en herir bandamanna fóru fram hjá eyjunni í Kyrrahafsstríðinu. Eftir stríðið varð Naúrú verndarríki Sameinuðu þjóðanna, en fékk sjálfstæði árið 1968.
Efnahagslíf landsins byggðist áður á fosfatnámum. Auðvelt var að vinna fosfórít úr yfirborði eyjarinnar. Fosfatið rann til þurrðar á 10. áratug 20. aldar, eftir um hundrað ára námavinnslu sem hafði mikil neikvæð áhrif á umhverfið. Eyjan hefur síðan þá verið nefnd sem dæmi um auðlindabölvunina. Sjóður sem átti að taka við tekjum af námunum til að nýtast eftir að þær rynnu sitt skeið hefur minnkað að verðgildi. Þess í stað var reynt að skapa nýjan grundvöll með því að gera eyjuna að skattaparadís og miðstöð fyrir peningaþvætti. Ástralía hefur nokkrum sinnum veitt Naúrú fjárhagsaðstoð. Í staðinn hefur Naúrú séð um að taka við hælisleitendum Ástralíu í mjög umdeildum fangabúðum fyrir innflytjendur, Nauru Regional Processing Centre. Vegna þess hve landið er háð Ástralíu á mörgum sviðum er stundum talað um það sem skjólstæðingsríki. Naúrú á aðild að Sameinuðu þjóðunum, Breska samveldinu og Samtökum ríkja í Afríku, Karíbahafi og Eyjaálfu.