Fídjí
From Wikipedia, the free encyclopedia
Fídjí (fídjíska: Viti [ˈβitʃi]; fídjí hindí: फ़िजी, Fijī) er eyríki í Suður-Kyrrahafi, hluti af Melanesíu. Eyjarnar eru um 2.000 km norðaustan við Nýja Sjáland. Næstu eyjar eru Vanúatú í vestri, franska eyjan Nýja-Kaledónía í suðvestri, nýsjálenska eyjan Kermadec í suðaustri, Tonga í austri, Samóaeyjar og Wallis- og Fútúnaeyjar í norðaustri og Túvalú í norðri. Ríkið er á eyjaklasa sem í eru meira en 330 eyjar og yfir 500 smáeyjar. Heildarlandsvæði eyjanna er 18.300 ferkílómetrar. Ysti eyjaklasinn er Ono-i-Lau. Um 87% íbúanna búa á tveimur stærstu eyjunum, Viti Levu og Vanua Levu. Þar af búa um 3/4 við strönd Viti Levu, annað hvort í höfuðborginni, Suva, eða nærliggjandi byggðum, eins og Nadi, þar sem ferðaþjónusta er helsti atvinnuvegurinn, eða Lautoka, þar sem sykurframleiðsla er fyrirferðamest. Viti Levu er strjálbýl inn til landsins þar sem landslag einkennist af skógi vöxnum fjöllum.[1] Nafnið kemur úr tongverska nafninu yfir eyjarnar, sem er dregið af fídjíska orðinu Viti.
Matanitu Tu-Vaka-i-koya ko Viti | |
Fáni | Skjaldarmerki |
Kjörorð: Rerevaka na Kalou ka Doka na Tui | |
Þjóðsöngur: God Bless Fiji | |
Höfuðborg | Suva |
Opinbert tungumál | enska, fídjíska, fídji-hindí |
Stjórnarfar | Lýðveldi |
Forseti | Wiliame Katonivere |
Forsætisráðherra | Sitiveni Rabuka |
Sjálfstæði | |
• frá Bretlandi | 10. október 1970 |
• Stofnun lýðveldis | 7. október 1987 |
Flatarmál • Samtals • Vatn (%) |
151. sæti 18.274 km² ~0 |
Mannfjöldi • Samtals (2018) • Þéttleiki byggðar |
161. sæti 926.276 46,4/km² |
VLF (KMJ) | áætl. 2018 |
• Samtals | 9,112 millj. dala (158. sæti) |
• Á mann | 10.251 dalir (101. sæti) |
VÞL (2019) | 0.724 (98. sæti) |
Gjaldmiðill | fídjískur dalur |
Tímabelti | UTC+12 |
Þjóðarlén | .fj |
Landsnúmer | +679 |
Flestar eyjarnar mynduðust við eldgos fyrir 150 milljón árum. Í dag er jarðhita að finna á eyjunum Vanua Levu og Taveuni.[2] Jarðhitakerfi á Viti Levu eru utan gosbeltisins og hafa lægri hita við yfirborðið (milli 35 og 60 gráður á celsíus).
Eyjarnar hafa verið byggðar mönnum frá því á öðru árþúsundinu f.Kr., fyrst af Ástrónesum og síðar Melanesum. Hollenskir og breskir landkönnuðir komu til eyjanna á 17. og 18. öld.[3] Bretar gerðu eyjarnar að nýlendu árið 1874 og fluttu þangað verkamenn frá Indlandi til að vinna á sykurplantekrum. Landið fékk sjálfstæði árið 1970. Eftir röð valdarána árið 1987 lýsti herforingjastjórnin yfir stofnun lýðveldis. Eftir valdarán 2006 tók yfirflotaforinginn Frank Bainimarama völdin, en hæstiréttur Fídjí dæmdi stjórn hans ólöglega árið 2009. Þá nam forseti Fídjí, Josefa Iloilo, stjórnarskrána úr gildi og skipaði Bainimarama tímabundinn forsætisráðherra. Síðar árið 2009 tók Epeli Nailatikau við forsetaembætti.[4] Eftir áralangar tafir voru loks haldnar lýðræðislegar kosningar á Fídjí árið 2014. Flokkur Bainimarama, FijiFirst, hlaut 59,2% atkvæða, og alþjóðlegir eftirlitsaðilar sögðu kosningarnar hafa verið trúverðugar.[5]
Fídjí er með eitt þróaðasta hagkerfi Kyrrahafsríkja,[6] aðallega vegna ríkulegra náttúruauðlinda: skóga, fiskimiða og jarðefna. Gjaldmiðill landsins er fídjískur dalur og helsta uppspretta gjaldeyris er ferðaþjónusta, peningasendingar Fídjía erlendis, útflutningur á vatni og sykri.