Birtíngur
From Wikipedia, the free encyclopedia
Birtíngur (franska: Candide, ou l'Optimisme) er frönsk háðsádeila rituð árið 1759 af Voltaire, kunnum rithöfundi og heimspekingi frá dögum upplýsingarinnar. Voltaire var bæði skáld og fræðimaður og ritaði um allt milli himins og jarðar. Hann barðist ötullega gegn harðstjórn, hjátrú, stjórnarkreddum og bábiljum. Mörg verka hans voru rituð í hugmyndafræðilegum tilgangi. Fá rit hans hafa haldið nafni hans jafnkröftuglega á loft og Birtíngur sem var skrifuð sem andsvar við löghyggju 18. aldar, einkum bjartsýnisheimspeki manna á borð við þýska heimspekinginn Gottfried Wilhelm Leibniz og því hlutleysi sem slík heimspeki fól í sér. Samkvæmt henni er skynsamleg regla á sköpunarverkinu og vel það, því að guð hlýtur að hafa skapað hinn besta mögulega heim allra hugsanlegra heima, jafnvel þótt íbúar þessa heims komi ekki alltaf auga á það. Eins og Altúnga, lærimeistari Birtíngs og ötull fylgismaður þessara kenninga, segir í upphafi verksins: „Maður á að segja að allt sé í allra besta lagi.“ Birtíngur er samfelld ádeila á þessa skoðun, þar sem prófessor Altúnga er látinn þylja heimspeki Leibniz í augljósri skopstælingu, þar á meðal frumsetningu hans um hina einhlítu ástæðu, það er að segja að hver hlutur sé til af skynsamlegri ástæðu þar sem að sérhverjum sannindum hnígi skynsamleg rök.
- Fyrir útgáfufélagið, sjá Birtíngur útgáfufélag.
Höfundur | Voltaire |
---|---|
Upprunalegur titill | Candide, ou l'Optimisme |
Þýðandi | Halldór Laxness (1945) |
Land | Frakkland |
Tungumál | Franska |
Stefna | Píkareska skáldsagan |
Útgefandi | 1759: Cramer, Marc-Michel Rey, Jean Nourse, Lambert o.fl. |
Útgáfudagur | janúar 1759; fyrir 265 árum (1759-01) |
ISBN | ISBN 9789979663973 |
Halldór Laxness íslenskaði Birtíng og kom þýðing hans fyrst út árið 1945. Hún hefur síðan tvisvar sinnum verið endurútgefin af Hinu íslenska bókmenntafélagi í bókaflokknum Lærdómsrit Bókmenntafélagsins. Hafnarfjarðarleikhúsið setti upp leikgerð byggða á útgáfu Laxness árið 1996, og Herranótt, leikfélag Menntaskólans í Reykjavík, endurtók leikinn árið 2006.