Finlando kom autonomio

Finlando esis autonoma en carala Rusia, de 1809 til 1917. Dum l' epoko en Finlando pokope evolvis omna traiti di nedependanta stato. La nacionalismo dil populo Fina-linguala vekis per helpo di Sueda-linguala intelektozi, e Finlandana linguo divenis matura por uzo en diversa faki di kulturo.

En 1809, Finlando anexesis da Rusia. Paco en Hamina finis la milito en Finlando. Caro Alexandr la 1ma di Rusia donis autonomio a Finlando dum Dieto en Hamina. De 1810 til 1825, Alexandr la 1ma uzis la titulo "granda-princo di Finlando". En 1812, la Gubernio di Viipuri (t.d. Anciena Finlando) itere unionesis a Finlando, e Helsinki transformesis en chef-urbo di la princio.

En 1816, guverno di Finlando nomizesis "Carala Senato di Finlando". En 1819, fondesis Kadeto-skolo en Hamina. En 1821, Adolf Ivar Arwidsson publikigas en Turku Åbo Morgonblad, per quo il vekigas nacionala spirito. La jurnalo judikesis kom danjeroza ed ol esas cesita samayare. En 1822, Arwidsson esas exkomunikita de Akademio. Elias Lönnrot, Johan Ludvig Runeberg e Johan Vilhelm Snellman komencas studiar en Akademio.

Caro Nikolai la 1ma di Rusia]] uzis titulo granda-princo di Finlando de 1825 til 1855. En 1827, eventis granda incendio en Turku. En 1828, L'Akademio translacesis ad Helsinki e rinomizesis "Carala Universitato di Alexandr".

yari 1830a

• 1831 - Societo Finlandana pri Literaturo fondesas.
• 1835 - (Anciena) Kalevala da Lönnrot esas publikigita.
• 1840 - Rusa rublo divenas la sola pago-moyeno e Sueda pekunio cesas esar uzebla.

yari 1840a

De 1844 til 1846, Snellman publikigis en Kuopio Saima-revuo e demandis (Sueda-linguala) intelektozi divenar Finlandani e konstruktar Finlandana nacionala spirito. La revuo cesesis kom danjeroza. En 1848, la nuna nacionala himno Maamme (Nia Lando) kantesis unesmafoye en festo.

yari 1850a

1850 - Segun censuro-dekreto on darfas publikigar en Fina nur religioza ed ekonomikala literaturo. En Universitato fondesas unesma katedro di Finlandana linguo (profesoro Matias Alexander Castrén).
1854 - La censuro-dekreto esas benignigita.
1854-1855 - Dum Krimea-milito Britaniana e Franca navi bombardas la rivi di Finlando.
1855-1881 - Caro Alexandr la 2ma kom grand-princo di Finlando.
1856 - La kanalo di Saimaa pronteskas. Finlando ganas propra posto-marki. En skoli Finlandana linguo valoras kom docado-linguo.
1857 - La fondo di vaporo-segerii esas permisita.
1858 - Unesma Finlandana-linguala gimnazio esas fondita en Jyväskylä.
1860 - La censuro-dekreto esas abrogita. Finlando ganas propra pekunio (markka = 100 penni).

yari 1860a

1862 - Unesma fervoyo inter Helsinki e Hämeenlinna pronteskas. Unesma komercala banko esas fondita.
1863 - La Dieto kunvenas. L’ ero di konsticionala novigi komencas. Segun linguo-dekreto Fina linguo divenos oficala pos 20 yari.
1864 - Mulieri divenas omna-yuroza.
1866 - Dekreto pri bazala skolo.
1867 - Sistemo por alimentar soldati por armeo (de yaro 1682) cesas.
1870 - Unesma Finlandana-linguala romano ("Sep fratuli" da Aleksis Kivi) publikigesas.

yari 1870a

1877-1878 - Gardo di Finlando partoprenas la milito Rusa-Turka de 1877 til 1878.

yari 1880a

1881-1894 - Caro Alexandr la 3ma di Rusia kom grand-princo di Finlando.
1887 - On komencas uzar metro-sistemo en Finlando.
1890 - Opreso-ero komencas. Posto di Finlando esas subordinita a Rusa oficisti.

yari 1890a

1894-1917 - Caro Nikolai la 2ma kom grand-princo di Finlando.
1899 - Februaro-Manifesto da caro cesas la autonomio di Finlando.

yari 1900a

1901 - Segun nova konskripto-lego on povas sendar Finlandana soldati extere Finlando.
1902 - Finlandani komencas striko kontra konskripto.
1903 - Laboranto-Partiso prenas la nomo Social-demokrata Partiso.
1904 - Eugen Schauman shutas diktarotoza generala guvernisto Bobrikov.
1905 - Generala striko. Caro abrogas opresanta dekreti.
1906 - Esas dekretita, ke la parlamento elektesos per generala ed egala elekti.
1907 - Unesma elekto por parlamento. Social-demokrati ganas 80 sideyi ek 200.
1908 - Duesma opreso-ero komencas. Caro diminutas nove autonomio di Finlando.

yari 1910a

1912 - Omna Rusiani ganas tala yuri en Finlando kom Finlandani havas. Hannes Kolehmainen vinkas quar ora medali en Olimpiala Kontesti en Stockholm.
1914 - Unesma mondomilito komencas. Rusifigo-programo esas divulgita.
1915 - Unesma kombatisto-lernanti livas a Germania.
1916 - Social-demokrati ganas 106 sideyi ek 200 per parlamental elekti.
1917 - Nova tempala rejimo di Rusia cesas carala opresanta dekreti. La parlamento esas diverigita. Dextra partisi ganas majoritato e li volas, ke Finlando esus ankore autonomio en Rusia. En oktobro bolsheviki kaptas la povo en Rusia, e nun dextrana partisi volas ke Finlando divenus nedependanta, kontre ke sinistrani volas ke Finlando esus ankore parto di Bolshevika Rusia.
6ma di decembro 1917 - Dextra-majoritatala parlamento proklamas Finlando nedependanta de Rusia.