Fiziko esas la naturala cienco kun la maxim ampla skopi. Fizikisti studias la “legi” qui obedias la materio, energio, spaco ed la tempo, e la relati inter li. La fizikala legi enuncesas kustumale per matematikala formuli, qui deduktesas de la inquesti per ciencala metodo. Oportas parolar pri teoriala fiziko od experimentala fiziko segun la moyeni uzita por atingar konkluzi.
Fiziko relatas multe a matematiko - qua furnisas la logika bazo en qua fizikala legi povas esar precise formulita e lua predikti mezurita. Fizikala teorii esas ordinare plu komplikata kam l'altra cienci. La diferi inter fiziko e matematiko esas ke fiziko koncernesas kun deskripti pri la mondo materiala, kontre ke matematiko koncernas abstrakta formi quin povas esar nedependanta. La distingo, tamen, esas ne sempre kompleta. To esas granda inquesto-areo mediacanta fiziko e matematiko, konocita kom matematika fiziko, dedikas por developar la matematika strukturo di fizikala teorii.
Naturala filozofio
Naturala filozofio havas lua origino en Grekia dum arkaika periodo (650- 480 aK), kande pre-Sokratala filozofi quale Thales refuzis nenaturalistika expliki por naturala fenomeni e proklamis ke omna evento havas naturala kauzo. Ilu propozis idei verifikita per raciono ed observo e multa ek lua hipotezi pruvesis sucese per experimenti, exemple l'atomismo.
Klasika fiziko
Klasika fiziko divenis separita cienco kande frua moderna europeani uzis ta experimentala e quantesala metodi por diskovrar qua esas nuna konsiderata esar la legi di fiziko. Kepler, Galileo e plu precize Newton diskovrita ed unifiita la diversa legi di movado. La deskovro di nova legi en termodinamiko, kemio, ed elektromagneteso rezultis de plu granda inquestala esforci dum l'industriala revoluciono, kande la bezono di plua energio kreskis.
Moderna fiziko
La moderna fiziko komencis kun la verki di Max Planck pri la quantika teorio e di Einstein pri la relativeso, e duris kun la quantika mekaniko, studiita unesme da Heisenberg, Schrödinger e Paul Dirac.
Tamen fiziko traktas kun diversa sistemi, to esas certa teorii qui uzesas dal omna fizikisti. Omna ek ta teorii esas kredita esar fundamentala korekta, interna certa validajo. Exemple, la teorio di klasika mekaniko deskriptas exakte objekto-movo, kondicione ke ulo esas multa granda ke atomi e movinta multo min ke lumo-rapideso. Ta teorii duras esar arei di aktiva sercho ; exemple, remarkinda aspekto di klasika mekaniko konocita kom kaoso-teorio deskovresis dum la 20ma yarcento, kande lia principii enuncesis da Isaac Newton.
| Teorio | Precipua subfaki | Konceptaji |
|---|---|---|
| Klasika mekaniko | Movo-legi di Newton, Lagrangiana mekaniko, Hamiltoniana mekaniko, Kaoso-teorio, Akustiko, Dinamiko dil Fluidi, Mekaniko dil kontinua medii | Dimensiono, Spaco, Tempo, Movo, Duro, Rapideso, Maso, Impetuo, Forco, Energio, Angula inerteso, Momento, Konservo-legi, Harmonika ocilatoro, Ondi, Laboro, Povo, |
| Elektromagnetismo | Elektrostatiko, Elektro, Magnetismo, Equacioni di Maxwell,Optiko | Elektra charjo, Fluo, Elektra feldo, Magnetala feldo, Elektromagnetala feldo, Elektromagnetala radio, Magnetala monopolo |
| Termodinamiko e Statistikala mekaniko | Kalorala mashini, cinetika teorio | Konstanto di Boltzmann, Entropio, Libera energio, Kaloro, Partigo-funciono, Temperaturo |
| Quantika mekaniko | Voyo integrala formuleso, equaciono di Schrödinger, Quantika teorio dil feldi | Hamiltoniano, Identa partikuli, konstanto di Planck, Quantika intrikeso, Quantika harmonika ocilatoro, Ondofunciono, Energio dil zeropunto |
| Teorio di relativeso | Specala relativeso, Generala relativeso | Equivalo-principo, Quar-vektori, Referilo, Spaco-tempo, Foto-rapideso |
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
