Dagiti rehion ti Filipinas

Idiay Filipinas, dagiti rehion (Filipino: rehiyon), (ISO 3166-2:PH) ket dagiti administratibo a pannakabingbingay a ti nangruna a serbina ket ti mangurnos dagiti probinsia (Filipino: lalawigan) ti pagilian para iti panagipalaka ti administrasion. Iti agdama, ti purpuro a republika ti Filipinas ket nabingbingay kadagiti 17 a rehion (16 nga administratibo ken 1 nga autonomo). Kaaduan kadagiti opisina ti nailian a gobierno ket mangitedda kadagiti serbisio babaen kadagiti rehional a sangada imbes a ti kadda kadagiti dagus nga opisina ti probinsia. Dagitoy a rehional nga opsina ket kadawyanda (ngem saan a kankanayon) nga adda iti siudad a naidesignado a kas rehional a sentro.

Dagiti rehion ket agtagikuada met iti sabali a lokal a gobierno, malaksid iti Agwaywayas a Rehion ti Bangsamoro iti Muslim a Mindanao, nga addaan iti maysa a nabutosan a rehional nga asemblia ken gobernador. Ti Rehion Administratibo ti Kordiliera ket kasisigud idi a naikeddeng nga agwaywayas (Agwaywayas a Rehion ti Kordiliera), ngem gapu kadagiti napaay a plebisito, ti kasasaadna a tentatibo nga administratibo a rehion ket awan inggana a naipapaut.

Pakasaritaan

Immuna a rimsua dagiti rehion idi Septiembre 24, 1972, idi dagiti probinsia ti Filipinas ket naurnosda kadagiti sangapulo ket maysa a rehion babaen ti Presidential Decree № 1 a kas parte ti Integrated Reorganization Plan ni Presidente Ferdinand Marcos.

Manipud iti daytan apanawen, napartuaten dagiti sabali a rehion ken adda met dagiti dadduma a probinsia a naiyakar manipud iti maysa a rehion iti sabali.

• Hunio 22, 1973: naiyakar idi ti Pangasinan manipud iti Rehion III iti Rehion I.^[1]
• Hulio 7, 1975: napartuat ti Rehion XII ken adda bassit a panagurnos manen kadagiti rehion ti Mindanao.^[2]
• Hulio 25, 1975: nairangarang a kas dagiti Agwaywayas a Rehion ti Rehion IX ken XII iti Akinlaud ken Tengnga a Mindanao.^[3]
• Agosto 21, 1975: nabingbingay ti Rehion IX iti Sub-Rehion IX-A ken Sub-Rehion IX-B. Bassit a panagurnos manen kadagiti dadduma a rehion ti Mindanao.^[4]
• Nobiembre 7, 1975: napartuat ti Metropolitano a Manila.^[5]
• Hunio 2, 1978: nairangarang ti Metropolitano a Manila a kas ti Nailian a Kapitolio a Rehion.^[6]
• Hulio 15, 1987: napartuat ti Rehion Administratibo ti Kordiliera.^[7]
• Agosto 1, 1989: napartuat ti Agwaywayas a Rehion iti Muslim a Mindanao (ARMM).^[8] naipasubli ti Rehion XII iti maysa nga administratibo a rehion.
• Oktubre 23, 1989: Immuna a pannakapartuat iti Agwaywayas a Rehion ti Kordiliera.^[9] Napaay ti ratipikasion babaen dagiti agtataeng iti maysa a plebisito.
• Oktubre 12, 1990: Bilin Ehekutibo 429 babaen ni Presidente Corazon Aquino tapno maurnos manen dagiti rehion ti Mindanao ngem saan a napasamak ti panagurnos manen (gapu ti kaawan ti magastos ti gobierno).^[10]
• Pebrero 23, 1995: napartuat ti Rehion XIII (napartuat ti Caraga) ken tibassit a panagurnos manen kadagiti dadduma a rehion ti Mindanao. Naiyakar ti Sultan Kudarat iti Rehion XI.^[11]
• 1997: Bassit a panagurnos manen kadagiti dadduma a rehion ti Mindanao.
• Disiembre 22, 1997: Maikadua a pannakapartuat iti Agwaywayas a Rehion ti Kordiliera.^[12] Napaay ti ratipikasion babaen dagiti agtataeng iti maysa a plebisito.
• Disiembre 18, 1998: naisubli ti Sultan Kudarat iti Rehion XII.^[13]
• Marso 31, 2001: naipadakkel ti ARMM.^[14]
• Septiembre 19, 2001: kaaduan kadagiti rehion ti Mindanao ket naurnosda manen ken adda metdagiti nanaganan manen.^[15]
• Mayo 17, 2002: napartuat ti Rehion IV-A (Calabarzon) ken Rehion IV-B (Mimaropa) manipud iti dati a Rehion IV (Akin-abagatan a Tagalog). Naiyakar ti Aurora iti Rehion III.^[16]
• Mayo 23, 2005: naiyakar ti Palawan manipud iti Rehion IV-B iti Rehion VI; nanaganan manen ti Mimaropa iti Mimaro.^[17]
• Agosto 19, 2005: Naiyakar ti Palawan iti Rehion VI gapu ta temporario a saan a maus-usar wenno nasuspende.^[18]
• Mayo 29, 2015: napartuat ti Rehion ti Isla ti Negros (NIR). Ti Negros Occidental ken Bacolod manipud iti Rehion VI ken Negros Oriental manipud iti Rehion VII ket naiyakarda tapno mapartuat ti baro a rehion.^[19]
• Hulio 17, 2016: Inpatakder ti Tignay ti Republika Blng. 10879 ti Rehion ti Akin-abagatan a Tagalog (Rehion ti MIMAROPA) manipud iti dati a Rehion IV-B (nanginagan laeng manenn daytoy ken ti saan a panangituloy ti panangikeddeng ti "Rehion IV-B" gapu ta awan met dagiti panagbaliw kadagiti pagbeddengan).^[20]
• Agosto 9, 2017: pinirmaan ni Presidente Rodrigo Duterte ti Bilin Ehekutibo Blng. 38 a mangwaswas ti Rehion ti Isla ti Negros.^[21]

Listaan dagiti rehion

Dagiti administratibo a rehion

Dagiti rehion ti Filipinas manipud idi Agosto 8, 2017

Manipud idi Agosto 2017, ti Filipinas ket buklen dagiti 17 nga administratibo a rehion, ken maysa kadagitoy ket autonomo.^[22] Dagitoy a rehion ket naurnosda babaen ti heograpia kadagiti tallo a grupo ti isla ti Luzon, Visayas ken Mindanao.

Dagiti nagan ti rehion ti CALABARZON, MIMAROPA, ken SOCCSKSARGEN ket dagiti akronimo a mangibagbaga kadagiti komponente a probinsiada ken dagiti siudad; ken naipadakkel dagiti letra kadagiti opisial a dokumento ti gobierno.

Tabla dagiti rehion

• Dagiti komponente a yunit ti lokal a gobierno: ti datos ti batong ket limitado kadagiti nangruna nga LGU, a maitunos kadagiti mangbukel a probinsia, dagiti urbano unay a siudad ken dagiti nawaya a komponente a siudad, ken dagiti pay nawaya nga ili ti Pateros. Amin dagiti nagan ti siudad, malaksid kadagiti adda iti Nailian a Kapitolio a Rehion, ket nakairigda.
• Lokasion: ti batong ti mapa ti lokasion ket mabalin a maurnos manipud iti Amianan-aginggana iti-Abagatan, Laud-aginggana iti-Daya.

Lokasion	Rehion (rehional a panangikeddeng)	PSGC[23]	Isla group	Rehional a sentro	Komponente dagiti yunit ti lokal a gobierno	Kalawa[A]	Populasion (2015)[24]	Densidad
	Nailian a Kapitolio a Rehion (NCR)	13	Luzon	Manila	17 Caloocan Las Piñas Makati Malabon Mandaluyong Manila Marikina Muntinlupa Navotas Parañaque Pasay Pasig Pateros Siudad ti Quezon San Juan Taguig Valenzuela	611.39 km2 (236.06 sq mi)	12,877,253 (7001127500000000000♠12.75%)	21,000/km2 (54,000/sq mi)
	Rehion ti Ilocos (Rehion I)	01	Luzon	San Fernando (La Union)	5 Dagupan[25] Ilocos Norte Ilocos Sur La Union Pangasinan	13,012.60 km2 (5,024.19 sq mi)	5,026,128 (7000498000000000000♠4.98%)	390/km2 (1,000/sq mi)
	Rehion Administratibo ti Kordiliera (CAR)	14	Luzon	Baguio	7 Abra Apayao Baguio[26] Benguet Ifugao Kalinga Mountain Province	19,422.03 km2 (7,498.89 sq mi)	1,722,006 (7000171000000000000♠1.71%)	89/km2 (230/sq mi)
	Tanap ti Cagayan (Rehion II)	02	Luzon	Tuguegarao	6 Batanes Cagayan Isabela Nueva Vizcaya Quirino Santiago[25]	28,228.83 km2 (10,899.21 sq mi)	3,451,410 (7000342000000000000♠3.42%)	120/km2 (310/sq mi)
	Tengnga a Luzon (Rehion III)	03	Luzon	San Fernando (Pampanga)	9 Angeles[26] Aurora Bataan Bulacan Nueva Ecija Olongapo[26] Pampanga Tarlac Zambales	22,014.63 km2 (8,499.90 sq mi)	11,218,177 (7001111100000000000♠11.11%)	510/km2 (1,300/sq mi)
	CALABARZON (Rehion IV-A)	04	Luzon	Calamba	6 Batangas Cavite Laguna Lucena[26] Quezon Rizal	16,873.31 km2 (6,514.82 sq mi)	14,414,774 (7001142700000000000♠14.27%)	850/km2 (2,200/sq mi)
	Akin-abagatan a laud a Tagalog (Rehion ti MIMAROPA)	17	Luzon	Calapan	6 Marinduque Occidental Mindoro Oriental Mindoro Palawan Puerto Princesa[26] Romblon	29,620.90 km2 (11,436.69 sq mi)	2,963,360 (7000293000000000000♠2.93%)	100/km2 (260/sq mi)
	Rehion ti Bicol (Rehion V)	05	Luzon	Legazpi	7 Albay Camarines Norte Camarines Sur Catanduanes Masbate Naga[25] Sorsogon	18,155.82 km2 (7,010.00 sq mi)	5,796,989 (7000574000000000000♠5.74%)	320/km2 (830/sq mi)
	Akinlaud a Visayas (Rehion VI)	06	Visayas	Siudad ti Iloilo	8 Aklan Antique Bacolod[26] Capiz Guimaras Iloilo Siudad ti Iloilo[26] Negros Occidental	20,794.18 km2 (8,028.68 sq mi)	7,536,247 (7000746000000000000♠7.46%)	360/km2 (930/sq mi)
	Tengnga a Visayas (Rehion VII)	07	Visayas	Siudad ti Cebu	7 Bohol Cebu Siudad ti Cebu[26] Lapu-Lapu[26] Mandaue[26] Negros Oriental Siquijor	15,487.69 km2 (5,979.83 sq mi)	7,396,903 (7000733000000000000♠7.33%)	480/km2 (1,200/sq mi)
	Akindaya a Visayas (Rehion VIII)	08	Visayas	Tacloban	8 Biliran Akindaya a Samar Leyte Akin-amianan a Samar Ormoc[25] Samar Akin-abagatan a Leyte Tacloban[26]	23,251.10 km2 (8,977.30 sq mi)	4,440,150 (7000440000000000000♠4.40%)	190/km2 (490/sq mi)
	Peninsula ti Zamboanga (Rehion IX)	09	Mindanao	Pagadian	5 Siudad ti Isabela[27] Siudad ti Zamboanga[26] Zamboanga del Norte Zamboanga del Sur Zamboanga Sibugay	17,056.73 km2 (6,585.64 sq mi)	3,629,783 (7000359000000000000♠3.59%)	210/km2 (540/sq mi)
	Akin-amianan a Mindanao (Rehion X)	10	Mindanao	Cagayan de Oro	7 Bukidnon Cagayan de Oro[26] Camiguin Iligan[26] Lanao del Norte Misamis Occidental Misamis Oriental	20,496.02 km2 (7,913.56 sq mi)	4,689,302 (7000464000000099999♠4.64%)	230/km2 (600/sq mi)
	Rehion ti Davao (Rehion XI)	11	Mindanao	Siudad ti Davao	6 Davao de Oro Siudad ti Davao[26] Davao del Norte Davao del Sur Davao Oriental Davao Occidental	20,357.42 km2 (7,860.04 sq mi)	4,893,318 (7000485000000099999♠4.85%)	240/km2 (620/sq mi)
	SOCCSKSARGEN (Rehion XII)	12	Mindanao	Koronadal	6 Cotabato Siudad ti Cotabato[25] General Santos[26] Sarangani Abagatan a Cotabato Sultan Kudarat	22,513.30 km2 (8,692.43 sq mi)	4,545,276 (7000450000000000000♠4.5%)	200/km2 (520/sq mi)
	Rehion ti Caraga (Rehion XIII)	16	Mindanao	Butuan	6 Agusan del Norte Agusan del Sur Butuan[26] Is-isla ti Dinagat Surigao del Norte Surigao del Sur	21,478.35 km2 (8,292.84 sq mi)	2,596,709 (7000257000000099999♠2.57%)	120/km2 (310/sq mi)
	Agwaywayas a Rehion ti Bangsamoro iti Muslim a Mindanao (BARMM)	15	Mindanao	Siudad ti Cotabato	5 Basilan (malaksid ti Siudad ti Isabela) Lanao del Sur Maguindanao Sulu Tawi-Tawi	12,535.79 km2 (4,840.10 sq mi)	3,781,387 (7000374000000000000♠3.74%)	300/km2 (780/sq mi)
awan Dagiti pigura ti kalawa ti daga manipud iti dagup iti tunggal maysa kadagiti komponente a probinsia ken dagiti nawaya a siudad ti rehion, ket naal amanipud iti opisial a website ti National Statistical Coordination Board (Philippine Statistics Authority). Para iti ARMM, ti kalawa ti daga ket naala manipud iti Bangsamoro Development Plan Integrative Report.[28][29][30]

Dagiti rehion ti ukoman

No maikeddeng iti ukoman, naipangpangruna iti umuna ken maikadua nga agpang dagiti korte, ti pagilian ket nabingbingay kadagiti rehion ti ukoman a kas inted babaen ti Batas Pambansa Bilang 129. Ti sakup dagitoy a rehion ti ukoman ket kadawyanda a maitunos kadagiti administrtibo a rehion iti Ehekutibo a sanga ti gobierno.

Dagiti naisingasing a rehion

• Bangsamoro (naisingasing a kas mangsukat iti ARMM. Mangiraman kadagiti lugar iti ruar ti agdama nga ARMM.)
• Cordillera Autonomous Region^[31] (naisingasing a pagbaliwen ti Rehion Administrtibo ti Kordiliera iti agwaywayas a rehion.)

Dagiti awanen a rehion

Ti sumaganad ket dagiti awanen a rehion, nailistada nga agraman kadagiti agdama a kasasaadda:

• Akin-abagatan a Tagalog (Rehion IV, nabingbingay itan iti CALABARZON ken MIMAROPA)
• Akinlaud a Mindanao (ninaganan manen a kas Peninsula ti Zamboanga, naidesgnado pay laeng a kas Rehion IX)
• Tengnga a Mindanao (kaaduan itan a kas SOCCSKSARGEN, naidesgnado pay laeng a kas Rehion XII)
• Akin-abagatan a Mindanao (ninaganan manen a kas Davao Region, naidesgnado pay laeng a kas Rehion XI)
• Rehion ti Isla ti Negros (nawaswas; naisubli ti Negros Occidental iti Laud a Visayas ken ti Negros Oriental iti Tengnga a Visayas)

Kitaen pay

• ISO 3166-2:PH

Dagiti nagibasaran

1. "Presidential Decree № 224". Naala idi Nobiembre 5, 2016.
2. "Presidential Decree No. 742; Restructuring the Regional Organization of Mindanao, Basilan, Sulu and Tawi-Tawi". The Lawphil Project. Hulio 7, 1975. Naala idi Hunio 6, 2015.
3. "Presidential Decree No. 1618; Implementing the Organization of the Sangguniang Pampook and the Lupong Tagapagpaganap ng Pook in Region IX and Region XII and for Other Purposes". The Lawphil Project. Hulio 25, 1975. Naala idi Hunio 6, 2015.
4. "Presidential Decree No. 773; Amending Presidential Decree No. 742 Restructuring the Regional Organization of Mindanao and Dividing Region IX into Two Sub-regions". The Lawphil Project. Agosto 21, 1975. Naala idi Hunio 6, 2015.
5. "Presidential Decree No. 824; Creating the Metropolitan Manila and the Metropolitan Manila Commission and for Other Purposes". The Lawphil Project. Nobiembre 7, 1975. Naala idi Hunio 6, 2015.
6. "Presidential Decree No. 1396, s. 1978; Creating the Department of Human Settlements and the Human Settlement Development Corporation, Appropriation Funds Therefor, and Accordingly Amending Certain Presidential Decrees". Official Gazette of the Republic of the Philippines. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2015-04-03. Naala idi Septiembre 22, 2015.
7. "Executive Order No. 220; Creating a Cordillera Administrative Region, Appropriating Funds Therefor and for Other Purposes". The Lawphil Project. Hulio 15, 1987. Naala idi Hunio 6, 2015.
8. "Republic Act No. 6734; An Act Providing for an Organic Act for the Autonomous Region in Muslim Mindanao". The Lawphil Project. Agosto 1, 1989. Naala idi Hunio 6, 2015.
9. "Republic Act No. 6766; An Act Providing for an Organic Act for the Cordillera Autonomous Region". The Lawphil Project. Oktubre 23, 1989. Naala idi Hunio 6, 2015.
10. "Executive Order No. 429 s. 1990; Providing for the Reorganization of the Administrative Regions in Mindanao, and for Other Purposes". The Lawphil Project. Oktubre 12, 1990. Naala idi Hunio 6, 2015.
11. "Republic Act No. 7901; An Act Creating Region XIII to be Known as the Caraga Administrative Region, and for Other Purposes". Chan Robles Virtual Law Library. Pebrero 23, 1995. Naala idi Hunio 6, 2015.
12. "Republic Act No. 8438; An Act to Establish the Cordillera Autonomous Region". The Lawphil Project. Disiembre 22, 1997. Naala idi Hunio 6, 2015.
13. "Republic Act No. 8744; An Act Repealing Section 3 of Republic Act No 7901 and to Return the Province of Sultan Kudarat to Region XII and for Other Purposes". The Lawphil Project. Disiembre 18, 1998. Naala idi Hunio 6, 2015.
14. "Republic Act No. 9054; An Act to Strengthen and Expand the Organic Act for the Autonomous Region in Muslim Mindanao, Amending for the Purpose Republic Act No. 6734, Entitled "An Act Providing for the Autonomous Region in Muslim Mindanao," as Amended". The Lawphil Project. Marso 31, 2001. Naala idi Hunio 6, 2015.
15. "Executive Order No. 36;Providing for the Reorganization of the Administrative Regions in Mindanao and for Other Purposes". The Lawphil Project. Septiembre 19, 2001. Naala idi Hunio 6, 2015.
16. "Executive Order No. 103; Dividing Region IV into Region IV-A and Region IV-B, Transferring the Province of Aurora to Region III and for Other Purposes". The Lawphil Project. Mayo 17, 2002. Naala idi Hunio 6, 2015.
17. "Executive Order No. 429; Providing for the Reorganization of Administrative Region VI to Include the Province of Palawan and Puerto Princesa City". The Lawphil Project. Mayo 23, 2005. Naala idi Hunio 6, 2015.
18. "Administrative Order No. 129; Directing the Department of the Interior and Local Government to Hold in Abeyance the Implementation of Executive Order No. 429 (s. 2005) Pending Its Submission of an Implementation Plan and Its Subsequent Approval By the Office of the President". Philippine Statistics Authority. Agosto 19, 2005. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2006-02-19. Naala idi Hunio 6, 2015.
19. "Executive Order No. 183, s. 2015; Creating a Negros Island Region and for Other Purposes". Official Gazette. Mayo 29, 2015. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2015-06-08. Naala idi Hunio 6, 2015.
20. "An Act establishing the Southwestern Tagalog Region, to be known as the MIMAROPA Region". Hulio 17, 2016. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2017-01-04. Naala idi Enero 4, 2017.
21. "BREAKING: President Rodrigo Duterte issues E.O. 38, which revokes the creation of Negros Island Region". CNN Philippines. Agosto 9, 2017. Naala idi Agosto 9, 2017.
22. Listaan dagiti Rehion Naiyarkibo 2013-11-13 iti Wayback Machine, National Statistical Coordination Board.
23. "Philippine Standard Geographic Codes as of 31 Disiembre 2015". PSGC Interactive. Philippine Statistics Authority. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2017-08-11. Naala idi 15 Marso 2016.
24. "Highlights of the Philippine Population 2015 Census of Population". 2015 Census of Population. Philippine Statistics Authority. 19 Mayo 2016. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2017-02-02. Naala idi 20 Mayo 2016.
25. Maysa a nawaya a komponente a siudad, saan nga adda iti turay iti amia man a gobierno ti probinsia.
26. Maysa nga urbano unay a siudad, nawaya manipud iti ania man a probinsia.
27. Maysa a komponente a siudad, parte ti probinsia ti Basilan, ngem dagiti serbisio ti rehion ket ited babaen dagiti opsina ti Rehion IX.
28. "PSGC Interactive; List of Provinces". Philippine Statistics Authority. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2016-09-12. Naala idi 3 Abril 2016.
29. "PSGC Interactive; List of Cities". Philippine Statistics Authority. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2011-04-29. Naala idi 7 Abril 2016.
30. Para kadagiti probinsia iti ARMM: "Bangsamoro Development Plan Integrative Report, Chapter 10" (PDF). Bangsamoro Development Agency. 2015. Naala idi 2016-05-31.
31. "Cordillera Solons expressed views on regional autonomy". National Economic and Development Authority – Cordillera Administrative Region. 12 Agosto 2013. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2015-04-02. Naala idi 28 Pebrero 2015.

Dagiti akinruar a silpo

Dagiti midia a mainaig iti Dagiti rehion ti Filipinas iti Wikimedia Commons

• National Statistical Coordination Board Naiyarkibo 2008-10-03 iti Wayback Machine
• National Statistics Office Naiyarkibo 2013-10-04 iti Wayback Machine