Ti sasao a Munda ket ti maysa a pamilia ti pagsasao nga insasao babaen dagiti agarup a siam a riwriw a tattao idiay tengnga ken akindaya nga India ken Banglades. Isuda ket mangbukel ti sanga ti pamilia ti pagsasao ti Austroasiatiko, ken ti kayatna a sawen daytoy ket maikabagianda kadagiti pagsasao a kas ti Mon ken Khmer ken ti Bietnamis, ken dagiti pay minoridad a pagsasao idiay Tailandia, Laos ken ti Akin-abagatan a Tsina.[1] Saan nga ammo sagiti nagtaudan ti sasao Munda, ngem inunaanda dagiti sabali a pagsasao ti akindaya nga India. Ti Ho, Mundari, ken Santali ket dagiti nadayeg a pagsasao iti daytoy a grupo.[2][3]
| Munda | |
|---|---|
| Heograpiko a pannakaiwarwaras | India, Banglades |
| Lingguistika a pannakaidasig | Austroasiatiko
|
| Pannakabingbingay |
|
| ISO 639-2 / 5 | mun |
| Glottolog | mund1335 |
 Pannakaiwarwaras dagiti agsasao iti Munda idiay India | |
Ti pamilia ket kadawyan a nabingbingay kadagiti dua a sanga: ti Amianan a Munda, a naisasao idiay Banak Chota Nagpur ti Jharkhand, Chhattisgarh, Laud a Bengal, ken Odisha, ken ti Abagatan a Munda, a naisasao idiay tengnga nga Odisha ken iti igid ti pagbeddengan a pagbaetan ti Andhra Pradesh ken Odisha.[4][5]
Ti Amianan a Munda, a ti Santali ket isu ti kaaduan a naisasao, ket isu ti dakdakkel a grupo; dagiti pagsasaona ket insasao babaen ti agarup a siam a porsiento iti agsasao iti Munda. Kalpasan ti Santali, dagiti pagsasao a Mundari ken Ho ket sumarunoda a mairanggo iti bilang dagiti agsasao, sarunuen babaen ti Korku ken Sora. Dagiti nabati a sasao a Munda ken insasao babaen dagiti bassit, isolado a grupo ti tattao ken saan a nasayaat nga ammo.
Dagiti pakailasinan ti sasao a Munda ket mairaman dagiti tallo a grammatikal a bilang (bugbugtong, dual ken plural), dagiti dua a henero (animado ken inanimado), ti maysa a pannakaisalumina a pagbaetan dagiti inklusibo ken eksklusibo nga umuna a persona iti ad-adu ngem maysa a pangsandi ken ti panagusar kadagiti pangsuldong wenno dagiti katukanaynay a mangibaga iti pannakaipasamak ti gramatika.
Kadagiti sistema ti uni ti Munda, dagiti panagsasaruno ti konsonante ket karkarna malaksid iti tengnga ti balikas. Malaksid iti Korku, a dagiti silabana ket mangipakita iti pannakaigiddiat a pagbaetan ti nangato ken nababa nga tono, maipadto ti aweng iti sasao a Munda.
Pakasaritaan
Insingasing ni Paul Sidwell (2018) a mabalin a simmangpet ti proto-Munda iti aplaya ti Orissa idi agarup a 3,500-4,000 tawtawen ti napalabas manipud iti Indotsina ken kanungpalan a naiwaras kalpasan ti panagrukma ti Indo-Aryano iti Orissa.[6]
Pannakaidasign
Ti Munda ket buklenna dagiti lima a saan a kontrobersial a sanga. Nupay kasta, dagiti panagkakabagianda ket naisuppiatan.
Diffloth (1974)
Ti dua ti partena a panangidasig ni Diffloth (1974) ket adu a nadakdakamat:
- Amianan a Munda
- Abagatan a Munda
- Kharia–Juang: Kharia, Juang
- Koraput Munda
- Sanga a Remo: Gata (Gta), Bondo (Remo), Bodo Gadaba (Gutob)
- Sanga a Savara [Sora–Juray–Gorum] : Parengi (Gorum), Sora (Savara), Juray, Lodhi
Diffloth (2005)
Ibatbati ni Diffloth (2005) ti Koraput (linikudan babaen ni Anderson, dita baba) ngem panawanna ti Abagatan a Munda ken ikabilna ti Kharia–Juang kadagiti akin-amianan a pagsasao:
| Munda |
| ||||||||||||||||||||||||
Anderson (1999)
Ti singasing ni Gregory Anderson 1999 ket kas dagiti sumaganad.[7]
- Amianan a Munda
- Korku
- Kherwariano
- Santali
- Mundari
- Abagatan a Munda (3 a sangsanga)
Nupay kasta, idi2001, pinagsina ni Anderson ti Juang ken Kharia manipud iti sanga a Juang-Kharia ken sanna pay nga inraman ti Gtaʔ manipud iti dati a sangana iti Gutob–Remo–Gtaʔ. Isu a, ti singasingna idi 2001 ket mangiraman kadagiti 5 sanga para iti Abagatan a Munda.
Anderson (2001)
Suroten n iAnderson (2001) ni Diffloth (1974) makalsid iti pananglikud ti kinaumno ti Koraput. Imbes ket nga insingasingna, iti batayan ti morpolhiko a panangiyasping, a ti Proto-Abagatan a Munda ket dagus a pagsinaaen kadagiti tallo a grupo ti kabsat ni Diffloth, ti Kharia–Juang, Sora–Gorum (Savara), ken Gutob–Remo–Gtaʼ (Remo).[8]
Ti sanga iti Abagatan a Munda ket aglaon kadagiti lima a sanga, bayat a ti sanga ti Amianan a Munda ket kapada kadagiti bagi da Diffloth (1974) ken Anderson (1999).
- Nota: "↔" = ket makibinningay kadagiti dadduma nga inobatibo a isogloss (estrutural, leksikal). Iti lingguistika ti Austronesio ken Papuano, daytoy ket tinawtawagan iti "pannakaisilpo" babaen ni Malcolm Ross.
Pannakaiwarwaras
| Nagan ti pagsasao | Bilang dagiti agsasao | Lokasion |
|---|---|---|
| Korku | 478,000 | Madhya Pradesh, Maharashtra |
| Bijori | 25,000 | Jharkhand, Laud a Bengal |
| Koraku/Kodaku | 15,000 | Chhattisgarh, Jharkhand, Uttar Pradesh |
| Korwa | 66,000 | Jharkhand, Chhattisgarh, Odisha, Uttar Pradesh |
| Mundari (inc. Bhumij dialect) | 1,550,000 | Jharkhand, Laud a Bengal |
| Asuri | 16,600 | Jharkhand, Chhattisgarh, Odisha |
| Koda | 44,000 | Banglades |
| Ho | 3,800,000 | Jharkhand, Odisha, West Bengal, Bihar, Chhattisgarh, Assam, Madhya Pradesh, Uttar Pradesh |
| Birhor | 10,000 | Jharkhand, Chhattisgarh, Odisha, Laud a Bengal |
| Santali | 6,200,000 | Laud a Bengal, Odisha, Jharkhand, Bihar |
| Mahali | 33,000 | Jharkhand, Odisha, Laud a Bengal |
| Turi | 2,000 | Odisha, Jharkhand, Chhattisgarh, Laud a Bengal |
| Kharia | 294,000 | Odisha, Chhattisgarh, Jharkhand |
| Juang | 50,000 | Odisha |
| Gataq/Gta | 3,000 | Odisha |
| Bondo/Remo | 9,000 | Odisha |
| Bodo Gadaba/Gutob | 8,000 | Odisha, Andhra Pradesh |
| Parengi/Gorum | 6,700 | Odisha, Andhra Pradesh |
| Sora/Savara | 310,000 | Odisha, Andhra Pradesh |
| Juray | 801,000 | Odisha |
| Lodhi | 25,000 | Odisha, Laud a Bengal |
Kitaen pay
- Pagsasao a Nihali
- Dagiti tattao a Munda
Dagiti nagibasaran
Adu pay a mabasbasa
Dagiti akinruar a silpo
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
