Tsina

Ti Tsina^[12] (/ˈtʃaɪnə/ (dengngen); Insik: 中国; pinyin: Zhōngguó; kitaen pay ti Nagnagan ti Tsina), opisial a ti Republika ti Tattao iti Tsina (PRC), ket maysa a naturay nga estado a mabirukan idiay Daya nga Asia. Daytoy ti kaaduan ti populasion a pagilian, nga adda ti populasion ti sumurok a 1.3 bilion. Ti PRC ket maysa nga agmaymaysa a partido nga estado a tinurturayan babaen ti Partido Komunista, a ti tugaw iti gobierno ket adda idiay kapitolio a siudad ti Beijing.^[13][14] Daytoy ket nagsansanay to panagturay kadagiti sumurok a 22 a probinsia, dagiti lima nga autonomo a rehion, dagiti uppat a dagus a natengtengngel a munisipalidad (Beijing, Tianjin, Shanghai, ken Chongqing), ken dagiti dua a bukod a nagturturay nga espesial nga administratibo a rehion (Hong Kong ken Macau).^[15] Ti PRC ket mangtuton pay ti Taiwan – a tinengtengngel baban ti Republika ti Tsina (ROC), ti sabali nga entidad ti politika – a kas bukodna a maika-23 a probinsia, ti maysa a kontrobersial a pangtunton gapu ti narikut a politikal a kasasaad ti Taiwan ken ti saan pay a nabanagan a Sibil a Gubat ti Insik.

Republika ti Tattao iti Tsina 中华人民共和国 Zhōnghuá Rénmín Gònghéguó
Wagayway Nailian a kayarigan
Nailian a kanta:  "Martsa dagiti Boluntario" 义勇军进行曲
Kapitolio	Beijing 39°55′N 116°23′E
Kadakkelan a siudad	Shanghai[1][2]
Opisial a sasao	Moderno a Pagalagadan a Mandarin (wenno Putonghua)[3]
Mabigbig a rehional a sasao	Mongoliano, Tibetano, Uyghur, Zhuang, ken dagiti dadduma pay
Opisial a naisuratan a pagsasao	Maisasao nga Intsik
Opisial a naisuratan	Naipalaka nga Intsik[3]
Grupgrupo ti etniko	91.51% Han;[4] 55 a maibigbigan a minoridad Listaan 1.30% Zhuang 0.86% Manchu 0.79% Uyghur 0.79% Hui 0.72% Miao 0.65% Yi 0.62% Tujia 0.47% Mongol 0.44% Tibetano 0.26% Buyei 0.15% Koreano 1.05% dadduma pay
Nagan dagiti umili	Intsik
Gobierno	Nominal Marxist–Leninist agmaymaysa nga estado[5][a]
• Presidente	Xi Jinping
• Premiero	Li Qiang
• Sekretario Heneral[b]	Xi Jinping
• Mangipagulo ti Kongreso	Zhao Leji
• Mangipangulo ti Komperensia	Wang Huning
Lehislatura	Nailian a Kongreso dagiti Tattao
Panakaipabangon
• Panagtitipon iti Tsina a babaen ti Qin a dinastia	221 BC
• Pannakabangon ti Republika	1 Enero 1912
• Nairangarang ti Republika ti Tattao ti Tsina	1 Oktubre 1949
Kalawa
• Dagup	9,640,821 km2 (3,722,342 sq mi)[c] wenno 9,671,018 km²[c] (Maika-3/Maika-4)
• Danum (%)	2.8[d]
Populasion
• Senso idi 2010	1,339,724,852[4] (Umuna)
• Densidad	139.6/km2 (361.6/sq mi) (Maika-53)
GDP (PPP)	Karkulo idi 2011
• Dagup	$11.316 trilion (Maika-2)
• Tunggal maysa a tao	$8,394 (Maika-91)
GDP (nominal)	Karkulo idi 2011
• Dagup	$6.988 trilion (Maika-2)
• Tunggal maysa a tao	$5,184 (Maika-90)
Gini (2012)	55.0[6][7] nangato
HDI (2013)	0.719[8] nangato · Maika-91
Kuarta	Renminbi (yuan) (¥) (CNY)
Sona ti oras	UTC+8 (Pagalagadan ti Oras ti Tsina)
Pormat ti petsa	yyyy-mm-dd or yyyy年m月d日 (CE; CE-1949)
Pagmanehuan	kanawan, mailaksid idiay Hong Kong ken Macau
Kodigo ti panagtawag	+86[c]
TLD ti internet	.cn[c] .中國[9] .中国
a. ^ Nalaka a karakterisasion iti politikal a patakder manipud iti panawen a 1980 ket saanen a mabalin. b. ^ Ti Sekreatario Heneral ti Partido Komunista ti Tsina (wenno Mangipangulo sakbay idi 1982) ket isu daytoy ti kangatuan a ranggo ti kameng ti partido ken ti kaunaan a kameng ti Politburo.[10] c. ^ 9,598,086 km2 (3,705,842 sq mi) saan a mairaman dagiti naisuppiatan a teritorio. 9,640,821 km2 (3,722,342 sq mi) Mairanan dagiti inadministro a lugar iti Tsina a (Aksai Chin ken Trans-Karakoram Tract, dagitoy a dua ket maalala a teritorio babaen ti India), ti Taiwan ket saan a nairaman.[11] d. ^ Pakaammo para iti kangrunaan a daga ti Tsina laeng. Hong Kong, Macau, ken dagiti teritorio a naisakup babaen ti Republika iti Tsina (Taiwan) ket saan a nairaman.

Daytoy ket sumakop ti agarup a 9.6 riwriw a kuadrado kilometro, ti Tsina ket isu ti maikadua a kadakkelan a pagilian babaen ti kalawa ti daga,^[16] ken ti maiaktlo wenno maikapat a kadakkelan babaen ti dagup a kalawa, depende iti panangilawlawag iti dagup a kalawa.^[17] Ti langa ti daga ti Tsina ket nawatiwat ken agdumaduma, nga adda dagiti estepa a kabakiran ken dagiti desierto ti Gobi ken ti Taklamakan a mangsaksakop kadagiti namaga nga amianan ken amianan a laud nga asideg ti Mongolia ken Tengnga nga Asia, ken dagiti subtropiko a kabakiran nga ad-adu kadagiti nabasbasa nga amianan idiay asideg ti Abagatan a daya nga Asia. Ti langa ti daga ti akinlaud a Tsina ket nagubsang ken agpangato, nga adda ti Himalaya, Karakoram, Pamir ken kabambantayan ti Tian Shan a mangsina ti Tsina iti Abagatan ken Tengnga nga Asia. Dagiti karayan ti Yangtze ken Duyaw, ket isu dagitoy ti maikatlo ken maikainnem a kaatiddogan iti lubong, ken adda dagiti taudanda idiay Tibetano a Banak ken agtultuloy idiay napusek a nataengan iti akindaya nga aplaya. Ti pantar ti Tsina iti igid ti Taaw Pasipiko ket 14,500 kilometro (9,000 mi) ti kaatiddogna ken nabeddengan babaen dagiti baybay ti Bohai, Duyaw, Daya ken Baybay Abagatan Tsina.

Dagiti nagibasaran

1. Chan, Kam Wing (2007). "Misconceptions and Complexities in the Study of China's Cities: Definitions, Statistics, and Implications" (PDF). Eurasiano Heograpia ken Ekonomia. 48 (4): 383–412. doi:10.2747/1538-7216.48.4.383. Naiyarkibo manipud iti kasisigud (PDF) idi 2013-01-15. Naala idi 2011-08-07. p. 395
2. "Ania kadi dagiti kadakkelan ken kabaknanagan a siudad ti Tsina?" Naiyarkibo 2013-09-23 iti Wayback Machine Unibersidad iti Akin-abagatan a California – Intituto ti Estados Unidos-Tsina, 2007. Naala idi 2012-01-15.
3. "Linteg iti Republika ti Tattao ti Tsina iti Pagalagadan ti Masasao ken Naisurat a Pagsasao nga Insik (Bilin ti Presidente Bilang.37)". Gov.cn. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2013-07-24. Naala idi 27 Abril 2010. Para iti daytoy a kalintegan, ti pagalagadan a maisasao ken maisurata pagsasao nga Insik ket kayatna a sawen a Putonghua (maysa a kadawyan a balikas nga addaan iti pannakaibalikas a naibatay iti dialekto a Beijing) ken dagiti naiyalagad nga Intsik a karakter.
4. "Komunikado dagiti Nailian nga Estadistika ti Republika ti Tattao iti Tsina kadagiti kangrunaan a Bilang ti Senso ti Populasion idi 2010". Stats.gov.cn. Naala idi 2011-11-01.
5. "China". Encyclopædia Britannica. Naala idi 2010-03-15. Porma iti Gobierno: agmaymaysa a partido a republika dagiti tattao nga addan ti lehislatibo a kamara
6. "Income inequality in today's China". Proceedings of the National Academy of Sciences. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2015-09-05. Naala idi 2015-06-25.
7. "Rich-poor gap widens: study". Global Times.
8. "2014 Human Development Report Summary" (PDF). United Nations Development Programme. 2014. pp. 21–25. Naala idi 27 Hulio 2014.
9. "ICANN Board Meeting Minutes". ICANN. Naala idi 25 Hunio 2010.
10. "Partido Komunista ti Tsina a Naibaba". China Daily, 10 Hulio 2007. Naala idi 2012-02-01.
11. "dimakkel ti GDP iti 11.4 a porsiento, kapardasan iti 13 a tawtawen". Chinadaily.net. 24 Enero 2008. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2008-07-09. Naala idi 15 Hunio 2009.
12. Rubino, Carl Ralph Galvez (2000). "Tsina". Ilocano Dictionary and Grammar: Ilocano-English, English-Ilocano (iti Ingles ken Ilokano). University of Hawaiʻi Press. p. 636. ISBN 978-0-8248-2088-6.
13. Greg Walton; Internasional a Sentro para iti Karbengan ti Nagtagitaon ken Demokratiko a Panagrang-ay (2001). "Ehekutibo a Pakabuklan". Ti nabalitokan a kalasag ti Tsina: Dagiti korporasion ken ti panagranga-y ti teknolohia ti panagsisiim idiay Repbublika ti Tattao iti Tsina. Karbengan ken Demokrasia. p. 5. ISBN 978-2-922084-42-9. Naala idi 29 Agosto 2009.
14. "Batay-linteg ti Republika ti Taatao iti Tsina". People's Daily Online. Naala idi 23 Nobiembre 2009. Artikulo 138. Ti kapitolio ti Republika ti Tattao iti Tsina ket ti Beijing.
15. "Kimmadduaan a Panangirangang ti Sino-Britaniko". Wikisource. 1984. Naala idi 8 Septiembre 2008.
16. "Dagiti pagilian iti lubong a naurnos babaen ti kalawa ti daga". Listofcountriesoftheworld.com. Naala idi 27 Abril 2010.
17. Ti panangiranggo ti dagup a kalawa a mainaig iti Estados Unidos ket depende kadagiti panagrukod iti dagup a kalawa iti Tsina ken ti Estados Unidos. Kitaen ti Listaan dagiti pagilian ken Kaaryubayan a teritorio babaen ti kalawa para iti adu pay a pakaammo.

Dagiti akinruar a silpo

• Dagiti midia a mainaig iti Tsina iti Wikimedia Commons
  
• Pakaammo ti panagbiahe idiay Tsina manipud iti Wikivoyage (iti Ingles)
  
• Maysa a pagataldiap ti Tsina Naiyarkibo 2012-03-01 iti Wayback Machine
• BBC News – Bariweswes ti Tsina
• Tsina a naikabil iti The World Factbook (iti Ingles)
• Republika ti Tattao ti Tsina manipud idiay UCB Libraries GovPubs
• Tsina iti Curlie (iti Ingles)