Oké ọkọchị
From Wikipedia, the free encyclopedia
Oké ọkọchị bụ oge nkụja karịa ọnọdụ nkịtị. Oké ọkọchị nwere ike ịdịru ụbọchị, ọnwa ma ọ bụ afọ. Oké ọkọchị na-enwekarị mmetụta dị ukwuu na gburugburu ebe obibi na ọrụ ugbo nke mpaghara ọ metụtara, na-ebutekwa mmebi akụ na ụba obodo. Oge ọkọchị kwa afọ na oke okpomọkụ na-abawanye ohere nke oke ọkọchị na-etolite na ọkụ na-esote. Oge okpomọkụ nwere ike ime ka ọnọdụ ụkọ mmiri ka njọ site n'ime ngwa ngwa na-ekpochapụ ikuku mmiri.
Oké ọkọchị bụ ihe na-eme ugboro ugboro nke ihu igwe n'ọtụtụ akụkụ nke ụwa, na-aghọwanye njọ na nke a na-atụghị anya ya n'ihi mgbanwe ihu igwe, nke nchọpụta dendrochronological malitere na 1900. E nwere ụdị atọ nke mmetụta ụkọ mmiri ozuzo, gburugburu ebe obibi, akụ na ụba na mmekọrịta ọha na eze. Mmetụta gburugburu ebe obibi gụnyere ihicha ala mmiri, ọkụ na-ebuwanye ibu, mfu nke ụdị ndụ dị iche iche. Nsonaazụ akụ na ụba gụnyere nkwụsị nke mmiri maka akụ na ụba obodo; obere ọrụ ugbo, ọhịa, egwuregwu na ịkụ azụ; ọnụ ahịa mmepụta nri dị elu; na nsogbu na mmiri mmiri maka mpaghara ike. Ọnụ ego ọha na eze na ahụike gụnyere mmetụta ọjọọ na ahụike nke ndị mmadụ na-ekpughe ozugbo na ihe a (oke ọkụ ọkụ), ọnụ ahịa nri dị elu, nchekasị nke owuwe ihe ubi na-ada ada, ụkọ mmiri, wdg. Oké ọkọchị na-adịte aka emewo ka ndị mmadụ na-akwaga mba ọzọ na nsogbu ndị mmadụ.
Ọtụtụ ụdị osisi, dị ka ndị nọ n'ezinụlọ Cactaceae (ma ọ bụ cacti), nwere mgbanwe nkwụsị nke ụkọ mmiri ozuzo dị ka ebe mpempe akwụkwọ na-ebelata na waxy cuticles iji welie ikike ha ịnagide ụkọ mmiri ozuzo. Ụfọdụ ndị ọzọ na-adị ndụ oge ọkọchị dị ka mkpụrụ e liri. Oké ọkọchị na-adịgide adịgide na-emepụta biomes kpọrọ nkụ dị ka ọzara na ala ahịhịa. Ọtụtụ gburugburu ebe obibi kpọrọ nkụ nwere arụpụtaghị ihe dị ala.
Oke ọkọchị kacha ogologo ogologo oge n'ụwa n'akụkọ ihe mere eme na-aga n'ihu na Desert Atacama na Chile (afọ 400). N'akụkọ ihe mere eme nile, ụmụ mmadụ na-elekarị ụkọ mmiri ozuzo anya dị ka "ọdachi" n'ihi mmetụta dị na nnweta nri na ọha mmadụ ndị ọzọ. Ụmụ mmadụ na-agbalịkarị ịkọwa ụkọ mmiri ozuzo dị ka ọdachi ndị na-emere onwe ha, nke ụmụ mmadụ kpatara, ma ọ bụ ihe si n'ike ndị karịrị nke mmadụ pụta.