Ȯra Kogi
Steeti na naijiria / From Wikipedia, the free encyclopedia
Kogi Steeti bụ steeti dị na mpaghara North Central nke Naịjirịa, nke steeti Ekiti na Kwara gbara n'ebe ọdịda anyanwụ, Federal Isi obodo Ókèala gbara n'akụkụ ugwu, Nasarawa Steeti gbara n'oge ugwu ọwụwa anyanwụ, Niger Steeti gbara na n'ebe ugwu ọdịda anyanwụ.[1][2][3][4][5] Ọ bụ naanị steeti dị na Naịjirịa nke nwere ókèala steeti iri ndị ọzọ. A na-akpọ ya maka okwu Hausa maka osimiri (kogi). E guzobere Kogi Steeti site na akụkụ nke Benue Steeti, Niger Steeti, na Kwara Steeti na 27 Ọgọst 1991.[6][7][8] A na-akpọ steeti ahụ "Njikọta Steeti" n'ihi eziokwu ahụ bụ na njikọ nke Osimiri Niger na Osimiri Benue na-ewere ọnọdụ n'akụkụ isi obodo ya, Lokoja.[9][10][11]
Oge/afọ mmalite | 27 Ọgọọst 1991 |
---|---|
akara ala | Kogi |
aha otutu | The Confluence State |
asụsụ njieme | Bekee |
kọntinent | Eluàlà |
mba/obodo | Naijiria |
isi steeti | Lokoja |
dị na ngalaba nhazi mpaghara | Naijiria |
dị na mpaghara oge | UTC+01:00 |
nhazi ọnọdụ | 7°30′0″N 6°42′0″E, 7°30′0″N 6°42′0″E |
geoshape | Data:Nigeria/Kogi.map |
ụlọ ọrụ nke onye isi gọọmentị nwere | Governor of Kogi State |
Executive òtù | executive council of Kogi State |
òtù omebe iwu | Kogi State House of Assembly |
onye nwe | Confluence Queens F.C. |
postal code | 260001 |
webụsaịtị | https://kogistate.gov.ng/ |
udi maka maapụ | Category:Maps of Kogi State |
N'ime steeti 36 nke Naịjirịa, Kogi bụ nke iri na atọ kachasị ukwuu n'ógbè na nke iri abụọ kachasị nwee ọnụ ọgụgụ mmadụ na ọnụ ọgụgụ ndị bi na ya dị ihe dị ka nde 4.5 ka ọ na-erule afọ 2016.[12] N'ihe gbasara ala, steeti ahụ dị n'ime mpaghara okpomọkụ nke Guinea. Ihe ndị dị mkpa na ala gụnyere osimiri ndị dị mkpa nke Niger na-esi n'ebe ugwu ọdịda anyanwụ na Benue na-esi na ugwu ọwụwa anyanwụ na-abịa tupu osimiri abụọ ahụ ezute n'etiti Kogi ma kewaa steeti ahụ n'ebe ndịda.[13]
Ndị agbụrụ dị iche iche ebiwo na steeti Kogi ruo ọtụtụ afọ, gụnyere Ebira, Gbagyi, na Nupe (karịsịa ndị Bassa Nge, Kakanda, na Kupa obere otu) n'etiti steeti ahụ; Agatu, Basa-Komo, Idoma, Igala, na Igbo n'ebe ọwụwa anyanwụ; na Yoruba (karịsịa Okun, Ogori, Oworo, na Magongo obere otu) n'ebe ọdịda anyanwụ.[14] Kogi nwekwara okpukpe dị iche iche dịka ihe dị ka 45% nke ndị bi na steeti ahụ bụ ndị Alakụba na ihe dị ka 40% bụ Ndị Kraịst na 15% fọdụrụ na-agbaso ndị agbụrụ agbụrụ.[15]
N'oge tupu ọchịchị ndị eze, e kewara mpaghara nke bụzi Kogi Steeti n'etiti steeti dị iche iche na ụfọdụ steeti dị obere ma dabere n'obodo dị ka ndị ọzọ bụ akụkụ nke alaeze ukwu buru ibu dị ka Nupe Alaeze nke nwere ọtụtụ n'ime steeti Kogi dị ugbu a ruo na mmalite 1800s mgbe ndị Fulani jihad weghaara alaeze ahụ ma tinye mpaghara ahụ n'okpuru Sokoto Caliphate. N'afọ 1900 na 1910, ndị njem Britain weghaara mpaghara ahụ ma tinye ha n'ime Northern Nigeria Nchekwa na isi obodo ya dị ka Lokoja ruo 1903.[16][17] Nchebe ahụ mechara sonye na British Nigeria tupu ọ bụrụ onye nweere onwe ya dị ka Nigeria na 1960. Na mbụ, Kogi Steeti nke oge a bụ akụkụ nke mpaghara Northern Mpaghara mgbe nnwere onwe gasịrị ruo 1967 mgbe mpaghara ahụ kewara ma mpaghara ahụ ghọrọ akụkụ nke North-Western State, Kwara State, na Benue-Plateau State. Mgbe Benue-Plateau na steeti North-Western kewara na 1976, Kogi ghọrọ akụkụ nke steeti Benue na Niger ọhụrụ tinyere Kwara. Western Benue State, ndịda ọwụwa anyanwụ Kwara State, na ndịda Niger State kewara iji guzobe Kogi State ọhụrụ.
N'ụzọ akụ na ụba, Kogi Steeti dabeere n'ụzọ dị ukwuu n'ọrụ ugbo, ọkachasị kọfị, cashew, groundnut, koko, nkwụ mmanụ, na ihe ọkụkụ ji. Ụlọ ọrụ ndị ọzọ dị mkpa bụ nchọpụta mmanụ na ịzụ ehi, ewu, na atụrụ.[18] Kogi nwere ma nke 23 kachasị elu Mmadụ Mmepe Index na GDP na mba ahụ.[19]