Cellula (biologia)

Le cellula^[1] (ab latino: "parve camera") es le unitate structural e functional que constitue tote o parte de un esser vivente. Le theoria cellular : . Alcun organismos - pro exemplo, le majorititate de bacterios - se compone de solmente un cellula. Altere organismos es multicellular; esseres human habe c. 10¹⁴ cellulas. Le dimension regular de un cellula es 10 μm, e le massa typic de un cellula es 1 nanogramma.

Cellula
instantia de: anatomical structure class type[*], cell type[*]
subclasse de: biological component[*], structura anatomic[*]
parte de: multicellular structure[*], group of cells[*], texito
Commons: Cells

Le cellula esseva discoperite (e nominate) per Robert Hooke in 1665. In 1835, ante que le theoria celluar esseva create como es hodie, Jan Evangelista Purkyně observava "parve granulos" mirante al texito de un planta per un microscopo. Le theoria cellular esseva disvellopate prime in 1839 per Matthias Jakob Schleiden e Theodor Schwann, constata que tote le esseres vivente es componite de cellulas; que cata cellula es un descendente de un cellula extante; que le functiones vital del organismo se face in le cellula; e que cata cellula habe le information necessari pro regular functiones cellular e transmitter information al nove generation.

Anatomia de un cellula

Organisation de un cellula eucaryote typic.

1. Nucleolo
2. Nucleo
3. Ribosoma
4. Vesicula
5. Reticulo endoplasmic granulose (rugose)
6. Apparato de Golgi
7. Microtubulo
8. Reticulo endoplasmic lisie
9. Mitochondrio
10. Vacuolo
11. Cytoplasma
12. Lysosoma
13. Centriolo

Tote le cellulas contine certe compositos fundamental commun:

• le ADN, le information genetic que contine le information pro construer le altere compositos,
  • le proteinas, enzymatic o constitutive.
• le membranas cytoplasmic, que isola le cellula de su ambiente, e que age como un filtro o un systema de communication con le exterior, e compartimenta le cellulas le plus complexe. Illos delimita le medio interior.

Le cellulas anque ha certe capacitates de commun:

• le reproduction cellular, per division de la cellula, appellate mitose.
• le metabolismo cellular, que utilisa material brute pro convertir energia a in energia cellular (gradientes ionic, ATP), ab le elementos del digestion o ab le energia solar pro le cellulas vegetal, pro producer compositos del cellula, e que rejecta productos derivate.
• le synthese de proteinas, per le transcription de ADN a in ARN pois per le traduction per le ribosomas de ARN a in proteina.

On estima que il ha 50 000 milliardos de cellulas in le corpore human, subdivise in 220 typos differente, proprie al mesme numero de texitos. In effecto, cata typo de cellula es proprie al texito del qual il face parte. Iste parentato es indicate per le proteinas que coperi le cellula.

Il existe duo typos fundamental de cellulas, secundo que illos possede o non possede un nucleo:

• le procaryotes, del qual le ADN es libere in le cytoplasma (le bacterios, per exemplo). Le procaryotes son de cellulas plus primitive, que appareva primo in le curso del evolution. Iste gruppo es subdivise in duo alteres: le del eubacterios e le del archeobacterios.
• le eucaryotes del qual le nucleo es circumferite per un membrana nuclear.

Differentias principal inter le cellulas procaryote e eucaryote

	Procaryotes	Eucaryotes
Organismos typic	bacterios	protistas, fungos, plantas, animales
Talia typic	~ 1-10 µm	~ 10-100 µm
Typo de nucleo	nucleoide; nulle nucleo ver	nucleo ver con membrana duple
ADN	circular	moleculas linear (chromosomas) con proteinas histona
ARN/synthese de proteinas	copulate al cytoplasma	synthese de ARN in le nucleo synthese de proteinas in le cytoplasma
Ribosomas	23S+16S+5S	28S+18S+5,8S+5S
Structura cytoplasmatic	multo pauc structuras	multo structurate per membranas intracellular e un cytoskeleto
Movimento del cellula	flagello facite de flagellina	flagello et cilios facite de tubulina
Metabolismo	anaerobic ou aerobic	generalmente aerobic
Mitochondrios	nulle	de un a plure dozenas
Chloroplastos	nulle	in le algas e le plantas
Organisation	generalmente de cellulas isolate	cellulas isolate, colonias, organismos evoluite con cellulas specialisate
Division del cellula	division simple	Mitose (replication del cellula) Meiose (formation de gametas)

Le structura procaryote

• Le cytoplasma del procaryotes (le liquido que forma le major parte del volumine del cellula) es diffuse e granular, del facto del ribosomas (loco de synthese de proteinas).
• Le membrana plasmic (duo stratos de lipides) isola le interior del cellula de su ambiente, e servi como filtro e como porta de communication.
• Il ha sovente un pariete cellular. Illo es formate de peptidoglycano in le eubacterios, e joca le rolo de barriera supplementari contra le fortias exterior. Illo anque impedi le collapso del cellula sub le pression osmotic in un ambiente hypotonic.
• Le ADN del procaryotes es componite de un molecula circulari superinrolate. Ben que sin un ver nucleo, le ADN es totevia condensate in un nucleoide.

Procaryotes pote posseder un ADN extra-chromosomal, organisate in moleculas circulari appellate plasmidos. Illos pote haber functiones supplementari, como le resistentia al antibioticos.

• Certe procaryotes ha un flagello que los permitte de se displaciar activemente, plus tosto que ir al deriva passivemente.

Le structura eucaryote

• Le cytoplasma del eucaryotes no es si granular como lo del procaryotes, post que un major parte de su ribosomas son reattaccate al reticulo endoplasmic.
• Le membrana plasmic resimila, in su function, a le del procaryotes, con qualque differentias minor in su configuration.
• Le pariete cellulosic, quando illo existe (in vegetales), es componite de polysaccharidos, principalmente cellulosa.
• Le ADN del eucaryotes es organisate in un o plure moleculas linear, multo condensate, inrolate circum histonas. Tote le chromosomas del ADN son stockate in le nucleo, separate del cytoplasma per un membrana. Le eucaryotes non possede plasmidos: solmente qualque organulos pote contenir ADN.
• Certe cellulas eucaryote pote devenir mobile, utilisante un cilio o un flagello (spermatozoide per exemplo). Lor flagello es plus evoluite que le del procaryotes.

Cellulas eucaryote contine plure organulos que ha functiones specific. Iste organulos son separate le uno del altero, como anque del cytoplasma, per membranas.

• Le reticulo endoplasmic (RE) es un extension del membrana del nucleo. Illo es divise in RE lisie e RE rugose (granulose), in function de su apparentia al microscopio. Le superficie del RE rugose es coperite per ribosomas que insere le proteinas neosyntetisate in le RE. Ab le RE, le proteinas son transportate verso le apparato de Golgi.
• Le apparato de Golgi es le loco de transformation final de proteinas. Le glycolysation (addition de catenas glucidic complexe) es realisate a iste nivello.
• Le mitochondrios joca un rolo importante in le metabolismo del cellula. Illos contine lor proprie parve parte de ADN (ADN mitochondrial).
• Le cytoskeleto permitte al cellula a conservar su forma (tensegritate) e a se mover. Illo es anque importante durante le division del cellula, e in le systema de transporto intercellular.
• Le chloroplastos son presente in le plantas e le algas (organismos photosynthetic). Illos converti le energia luminose del sole in energia chimic utilisate pro fabricar sucros ab le dioxydo de carbon (phase tenebrose (sombre) del photosynthese). Illos contine anque ADN. Illos son derivate de cyanobacterios que deveniva symbiotic.

Eucaryotes pote formar colonias multicellular. Iste colonias consiste sia in gruppos de cellulas identic, capabile de restar in vita durante separation del colonia principal (per exemplo, fungos), sia in gruppos de cellulas specialisate interdependente. Iste secunde typo forma le organismos le plus evoluite, como le plantas e le animales.

Referentias

1. Derivation: Entitates: 1. (it) Cellula || 2. (es) Célula || (pt) Célula || 3. (fr) Cellule (biologie) || 4. (en) Cell (biology) || Controlo: (de) Zelle (Biologie) || (ru) Клетка || - (Extra): (la) Cellula