Քիմիական արտադրություն
From Wikipedia, the free encyclopedia
Քիմիական արտադրություն, Արդյունաբերության այն ճյուղը, որ զբաղվում է մետաղների, պլաստմասաների, կաուչուկների, մանրաթելերի, պարարտանյութերի և զանազան այլ քիմիական նյութերի արտադրությամբ, կոչվում է քիմիական արդյունաբերություն։ Քիմիական արդյունաբերությունը ապահովում է տնտեսության զարգացումը, կապի, հեռահաղորդակցության և փոխադրական միջոցների կատարելագործումը, գյուղատնտ եսական մթերքների արտադրության աճն, ու հասարակության կենսամակարդակի բարձրացումը։ Քիմիական արտադրության վրա մեծ ազդեցություն ունեն տեսական գիտելիքները, որոնց ցայտուն դրսևորումներն են ջերմաքիմիայի, քիմիական կինետիկայի, հավասարակշռության և կատալիզի մասին ուսմունքների զարգացումը։ Արտադրական գործընթացի արդյունավետությունը բարձրացնելու համար հարկավոր են
- քիմիական ռեակցիայի արագությունը, որին հասնում են կիրառելով բարձր ջերմաստիճաններ, ելանյութերի մեծ կոնցետրացիաներ և կատալիզատորներ
- դարձելի ռեակցիայի հավասարակշռությունը նպաստավոր ուղղությամբ տեղաշարժելը ( վերջանյութի ելքի մեծացումը)
Միայն վերոնշյալ խնդիրների գիտական մշակումների շնորհիվ հնարավոր դարձավ ամոնիակի սինթեզի նոր արտադրաեղանակի ստեղծումը, ծծմբական և ազոտական թթուների ստացման եղանակների կատարելագործումը․
Արտադրության արդյունավետության կարևոր ցուցանիշ է վերջանյութի ելքը (η), որը վերջանյութի՝ գործնականում ստացված զանգվածի (mգ) հարաբերությունն է տեսականորեն հնարավոր զանգվածին (mտ).
կամ
Վերջանյութի տեսականորեն հնարավոր առավելագույն զանգվածը որոշվում է ռեակցիայի հավասարումով։ Որքան մեծ է վերջանյութի ելքը, այնքան ավելի քիչ են արտադրական թափոնները, էներգիայի և կողմնակի նյութերի ծախսը, այնքան ավելի շահութաբեր է արտադրությունը։ Քիմիական գիտության և ճարտարագիտության սերտ համագործակցության շնորհիվ լուծվել են վերոնշյալ խնդիրները։ Քիմիական արտադրությունները մեքենայացվում և ավտոմատացվում են աշխատանքի արտադրողականությունը բարձրացնելու և արտադրանքի ինքնարժեքն իջեցնելու նպատակով։ Ժամանակակից քիմիական արտադրությունը հագեցած է ռեակցիայի ընթացքը վերահսկող և կարգավորող բազմաթիվ չափիչ սարքերով, որոնց ցուցմունքները հաղորդվում են կենտրոնական վահանակին, ինչը հնարավորություն է տալիս ավելի արդյունավետ կառավարելու արտադրությունը։ Քիմիական զանազան արտադրություններում կիրառվում են մի շարք ընդհանուր սկզբունքներ․
- հումքի ընտրություն, հանքաքարի հարստացում, մաքրում և համալիր օգտագործում,
- փոխազդող նյութերի կոնցենտրացիայի, իսկ տարասեռ ռեակցիաների պարագայում՝ հպման մակերևույթի մեծացում,
- բարենպաստ ջերմաստիճանի և ճնշման կիրառում,
- գործընթացի անընդհատության, չփոխազդաց ելանյութերի շրջապտույտ,
- ջերմափոխանակության իրագործում և հակահոսք,
- անվտանգության տեխնիկա, հիգենայի պայմանների ապահովում, շրջակա միջավայրի պահպանություն։