Ստենբոկի տուն

Ստենբոկի տուն (էստ․՝ Stenbocki maja), նեոկլասիկական ոճի նշանավոր շենք, որ տեղակայված է Տալլինի Վերին քաղաքի (էստ․՝ Toompea) վրա։ Էստոնիայի կառավարության պաշտոնական նստավայրն է^[2]։

Ստենբոկի տուն
Տեսակ	շենք
Երկիր	Էստոնիա
Տեղագրություն	Տալլին
Վայր	Վանալին
Ճարտարապետական ոճ	ռուսական կլասիցիզմ
Հիմնադրված է	1792
Բացված	1799
Ժառանգության կարգավիճակ	ճարտարապետական հուշարձան[1]

Տեղագրություն

Այն գտնվում է Վերին քաղաքի ծայրամասում՝ Տալլինի պատմական Հին քաղաքի Ֆրիդենսգերիխտշթրասեում (էստ․՝ Rahukohtu tänav)՝ Ֆրիդենսգերիխտշթրասե 3 հասցեում։ Տեղակայված լինելով Վերին քաղաքի հյուսիսային եզրին՝ Հին քաղաքի վերևում, այն ամեն կողմից տեսանելի է դառնում։

Պատմություն

Տալլինի Ստենբոկ տան պատմությունն սկսվում է 1780-ական թվականներից, երբ այն ժամանակվա Էստոնիա նահանգի տարածքում գտնվող Ռուսական կայսրության վարչակազմն սկսել է վարչական նպատակներով նոր շենքեր կառուցելու նախագիծ։ Ի սկզբանե շենքը նախատեսվել է որպես դատարանի շենք^[2][3]։ Կոմս Յակոբ Պոնտուս Ստենբոկը՝ տեղական ազնվականության ներկայացուցիչ և Հիյումաա կղզում կալվածք ունեցող հողատեր, շահել է Տալլինի միջնադարյան կենտրոնում գտնվող Վերին քաղաքի վրա նոր շենք կառուցելու մրցույթը։ Նոր տան ճարտարապետը եղել է Յոհան Կասպար Մորը՝ գավառական ճարտարապետ, ով եղել է տեղական կալվածքների հայտնի դիզայներ և պատասխանատու Էստոնիայում հասարակական շենքերի պահպանման համար^[3]։

Շենքի շինարարությունն սկսվել է 1787 թվականին։ Սակայն գրեթե անմիջապես ռուսական պետության միջոցներն սպառվել են ռուս-թուրքական ընթացիկ պատերազմի հետ կապված ծախսերի արդյունքում։ Արդյունքում գավառը դարձել է Ստենբոկի պարտապանը և կիսակառույց շենքը դարձել է նրա սեփականությանը։ Հետագայում նա այն օգտագործել է որպես Տալլինի իր նստավայր, և շենքը, ի հիշատակ նրա, դեռևս կրում է այդ անունը։ 1828 թվականին, Ստենբոկի մահից հետո, շենքն անցել է տարբեր սեփականատերերի մինչև 1899 թվականը, երբ այն վերջնականապես դարձել է գավառական վարչակազմի սեփականությունը և վերջապես սկսել է իրականում օգտագործվել որպես դատարանի շենք^[3]։

Կոմս Յակոբ Պոնտուս Ստենբոկ (1744-1824)

Ինչպես Էստոնիայի անկախության առաջին շրջանում (1919-1940), այնպես էլ խորհրդային օկուպացիայի ժամանակ (մինչև 1991 թվականը) այն շարունակվել է օգտագործվել որպես դատարանի շենք։ Սակայն խորհրդային տարիներին շենքի սպասարկումը լրջորեն անտեսվել է։ Ի թիվս այլ բաների, փլուզվել են երկու դատական նիստերի դահլիճների և դատարանի արխիվի առաստաղները։ Երբ 1990-ականների սկզբին Էստոնիայի կառավարությունը դարձել է լիիրավ սեփականատեր, ամբողջ շենքը փլուզման վտանգի տակ էր։ 1996-2000 թվականներին իրականացվել է ամբողջական վերակառուցում։ Վերջերս վերանորոգված շենքը դարձել է Էստոնիայի կառավարության պաշտոնական նստավայրը 2000 թվականին վերաբացվելուց հետո^[2][3]։

1997 թվականի ապրիլի 15-ին տունը գրանցվել է որպես ճարտարապետական հուշարձան և ներառվել է ճարտարապետական հուշարձանների Էստոնական գրանցամատյանում՝ 3013 համարի ներքո։

Ճարտարապետություն

Շենքի ճարտարապետական ոճը նեոկլասիցիզմի բավականին պարզ ձև է։ Առջևի ճակատը զարդարված է վեց որմնասյուներով և երկու կիսակառույցներով՝ Սաարեմաայից բերված դոլոմաքարից պատրաստված, ինչպես նաև ատամնավոր ճակտոնով։ Այն նայում է կիսաշրջանաձև ներքին բակին, որը շրջապատված է ավելի քիչ զարդարված տնտեսական շինություններով^[4]։ Այսպիսով, շենքի փողոցային ճակատը բնութագրվում է բավականին անպարկեշտ տնտեսական շենքերով։ Փողոց նայող շենքի պատին տեղադրված է Էստոնիայի խորհրդայնացման ժամանակ զոհված Էստոնիայի խորհրդարանի և կառավարության անդամների անուններով հուշատախտակ։ Շենքի ամենահայտնի տեսարանը (նկարազարդում) նրա հետնամասն է, որից Վերին քաղաքի եզրին տեղակայված լինելու շնորհիվ բացվում է անարգել տեսարան դեպի ծովը։ Այս ճակատի վերևում գերակշռում է մեծ պատշգամբը, որը հենվում է դորիական սյուների վրա։ Ընդհանուր առմամբ, շենքի արտաքին տեսքը քիչ թե շատ ֆեռևս արտացոլում է սկզբնական կառուցվածքը։ Ինտերիերը, ինչպես նշվել է, շատ է տուժել խորհրդային տարիներին, բայց գոնե մասամբ վերակառուցվել է^[2][5][6]։

Պատկերասրահ

• 
  Վերին քաղաքի բլուրը Տալլինում, Էստոնիա, 1867
• 
  Վերին քաղաքի բլուրը և Դատարանի շենքը, 1910 թվական
• 
  Գիշերային տեսարան, 2011 թվական
• 
  Ստենբոկ տուն, 2013 թվական
• 
  Կառավարության նիստերի դահլիճ
• 
  Վարչապետի գրասենյակ
• 
  Մամուլի կենտրոն
• 
  Պետական կնիքով սենյակ
• 
  Պետության ղեկավարների սրահ
• 
  Կանաչ սենյակ
• 
  Կապույտ սենյակ

Ծանոթագրություններ

1. Էստոնիայի մշակութային հուշարձանների ազգային գրանցամատյան — 1994.
2. «Stenbock House». Estonian Government Office. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ նոյեմբերի 15-ին. Վերցված է 2013 թ․ մարտի 6-ին.
3. «The Stenbock House - History». riigikantslei.ee. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ մայիսի 27-ին. Վերցված է 2013 թ․ մարտի 11-ին.
4. «The Stenbock House - Architecture». riigikantslei.ee. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ դեկտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2013 թ․ մարտի 6-ին.
5. «The Stenbock House - From Inside and Out». riigikantslei.ee. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ դեկտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2013 թ․ մարտի 6-ին.
6. Taylor, Neil (2010). Estonia. Bradt Travel Guides. էջ 103. ISBN 9781841623207.

Գրականություն

• Мяэвяли С. Историко-архитектурные памятники Таллина / Перевод с эст. Т. Верхнеустинской, Е. Ракеевой. Худ.-оформ. Т. Тали. — Таллин: Периодика, 1981. — 96 с.
• Лив Л. О чём рассказывают дома и улицы Старого Таллинна. — Таллинн: PtP International, 1996. — 216 с.
• Лившиц Л. Из истории улиц Таллинна. — Таллинн: КПД, 2014. — 416 с. — ISBN 978-9949-545-02-5
• Thorsten Altheide, Heli Rahkema, CityTrip Tallinn, Reise Know-How Verlag 2016, ISBN 978-3-8317-2815-2, Seite 43.
• Sulev Mäeväli, Tallinner historische Bauten und Kunstwerke, Perioodika Tallinn 1990, ISBN 5-7979-0202-8, Seite 31 f.